|
επί της Θείας Λατρείας και του Ποιμαντικού Έργου 2011 - 2015
Του Ἀ. Μ. Σταυρόπουλου, Ὁμ. Καθηγητοῦ Παν/μίου Ἀθηνῶν (Ἀπό τό πρόσφατα κυκλοφορηθέν βιβλίο του: Ἰχνηλασίες, ἀρ. κς΄ στὴ σειρὰ «Ἀναλόγιο» τῆς «Εὐθύνης», Ἀθήνα 2007, σ. 39-41) Ἐδῶ καὶ πολὺ καιρὸ, γνωστὴ ἑταιρεία κινητῆς τηλεφωνίας χρησιμοποιεῖ ὡς διαφημιστικό της σύνθημα, μὲ πολλὲς καὶ ποικίλες παραλλαγὲς καὶ διαζωγραφίσεις, τὸν τίτλο τοῦ σημερινοῦ κειμένου: ζῆσε τὴ στιγμή. Ἀκούγεται ὡραῖα σὰν καντιανὴ κατηγορικὴ προστακτική. Ἡ ζωὴ εἶναι βραχεῖα καὶ ὀφείλεις νὰ βιαστεῖς νὰ τὴν ἀπολαύσεις. Αὐτὸ ἄλλωστε συνιστοῦσε ὁ ρωμαῖος ποιητὴς Ὁράτιος: carpe diem, ἀπόλαυσε τὸ παρὸν (Ὠδὲς Ι, 11, 8). Τὸ ἴδιο ἀνασυρμένο μεσαιωνικὸ φοιτητικὸ παράγγελμα συμβούλευε στοὺς μαθητές του καὶ ὁ καθηγητὴς τοῦ «Κύκλου τῶν χαμένων ποιητῶν». Ὁ κόσμος, ὅμως, εἶναι μικρὸς καὶ «ἡ βιομηχανικὴ κατασκοπεία»… καλὰ κρατεῖ ἔτσι ὥστε σὲ γιαπωνέζικο σερβίτσιο ποτηριῶν, ποὺ μᾶς προσέφερε πρόσφατα φίλη, ἦταν χαραγμένο τὸ λατινικὸ ἀπόφθεγμα (carpe diem). Ἡ παγκοσμιοποίηση, βλέπετε, δὲν μεταφέρει μόνο ἐμπορικὰ προϊόντα καὶ οἰκονομικά ὀφέλη. Ἐγκαθιστᾶ παγκόσμια ἰδέες ἀπὸ παλιὰ καὶ νεκρὲς γλῶσσες τὶς ζωντανεύει ἔστω καὶ ἂν πρέπει νὰ ἀνατρέξεις καί σὲ λεξικά. Τὸ σύνθημα βέβαια ἀνταποκρίνεται σὲ μία ἐγκαταστημένη νοοτροπία τοῦ νὰ ζήσει καὶ νὰ ἀπολαύσει κάποιος τὰ ἀγαθὰ «ἐδῶ καὶ τώρα», hic et nunc. Οἱ Λατίνοι πάλι μπροστά μας, ἔστω κι ἂν ἡ ρήση ἐκφράζει τὸν ἀμερικανικὸ πραγματισμὸ εἰσαχθέντα προσφάτως καὶ στὴ χώρα μας. Δὲν ξέρω κατὰ πόσον ἀτελῶς ἢ μὲ ὑψηλὰ τέλη κατὰ κεφαλὴν τῶν Ἑλλήνων. Ἡ ἰδέα ὅσο κι ἂν προδίδει μία ὑλιστικὴ ἀντίληψη καὶ ἀπηχεῖ κάπως τὸ «φάγωμεν, πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνήσκομεν» (Α΄ Κορινθίους 15, 32), μπορεῖ νὰ τύχει καὶ λιγότερο φυλύποπτης ἑρμηνείας. Ἂν σὲ πολλὰ πράγματα ὑστερεῖς καὶ δὲν μπορεῖς νὰ εἶσαι κύριος τῶν καταστάσεων καὶ ἂν «ὁ χρόνος εἶναι ἀπαραίτητος γιὰ τὴ δημιουργία κάθε πολύτιμου ἀγαθοῦ ὅπως καὶ τῆς περιουσίας σας» (ἀπὸ διαφήμιση Τραπέζης), ἐσὺ εἶσαι ὁ «ἔχων καὶ κατέχων» τὴ στιγμή σου, τὶς στιγμές σου. Μὴν τὴν ἀφήνεις, λοιπόν, νὰ πάει χαμένη, ἂς τὴν ζήσεις, ἂς τὴν ἐκμεταλλευτεῖς, ἂς τὴν ἀπολαύσεις. Δὲν γνωρίζεις τί μπορεῖ νὰ συμβεῖ ἀπὸ στιγμὴ σὲ στιγμὴ• ὅσα φέρνει ἡ μέρα δὲν τὰ φέρνει ὁ χρόνος• συνεπῶς carpe diem, ζῆσε τὴ στιγμή. Ἀκόμα καὶ τὶς δύσκολες στιγμὲς προσπάθησε νὰ τὶς ζήσεις μὲ δημιουργικὸ τρόπο. Ὑπάρχει ἀσφαλῶς ὁ κίνδυνος ἑνὸς ἀπομονωτισμοῦ… Νὰ ἀπομονώσεις τὶς στιγμὲς σὰ νὰ ἦταν τελεῖες στιγμὲς• σὰ νὰ εἶχαν ἐν ἑαυταῖς τὸ τέλος, ἀπαλείφοντας μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο μία τελεολογικὴ προσέγγιση, λησμονώντας ὅτι κάπου, πρὸς κάπου τέλος πάντων αὐτὲς οἱ στιγμὲς ἀποβλέπουν. Καλὴ ἡ στιγμιαία αἰωνιότητα, νὰ ζεῖς τὸ πᾶν στὸ στιγμιαῖο ἀλλὰ εἴτε τὸ θέλουμε εἴτε ὄχι ὑπάρχει μία ἀναφορὰ ποὺ σὲ ἐπαναφέρει στὴν τάξη τοῦ κόσμου, στὴν διαχρονικότητα τῆς «στιγμιαιότητας». Γιατί βρίσκεσαι «ἐκεῖ ὅπου τὸ χθὲς συναντάει τὸ αὔριο σήμερα». Τὸ τελευταῖο πάλι ἀπὸ διαφήμιση πόλεως τῆς ἀσιατικῆς ἠπείρου. Κι ἂν θελήσουμε νὰ χρησιμοποιήσουμε γλῶσσα ποιητικὴ θὰ ἔπρεπε νὰ μὴ λησμονοῦμε ὅτι «καὶ τὸ σήμερα εἶναι ἐκεῖνο τὸ αὔριο τοῦ χτές…» (Antonio Machado). Ἂν γιὰ τὴν τέχνη τῆς φωτογραφίας, γιὰ τὴ δημιουργία «στιγμιοτύπων», εἶναι σοφὴ ἡ συμβουλὴ τοῦ Ν. Καζαντζάκη ποὺ ἐφάρμοσε ὁ γάλλος φωτογράφος Γκὺ λὲ Κερὲκ (Guy Le Querrec): «Κάνε ὅπως ὁ ἐλέφαντας. Σκέψου ὅτι αὐτὸ ποὺ βλέπεις αὐτὴ τὴ στιγμὴ δὲν τὸ ἔχεις ξαναδεῖ καὶ οὔτε θὰ τὸ ξαναδεῖς ποτέ», εἶναι ἐντούτοις ἐπικίνδυνο νὰ ἀρκεστεῖς σὲ μία μονομερὴ χρονικὰ προσέγγιση τῆς πραγματικότητας σύμφωνα μὲ τὸ γνωστὸ ἀνέκδοτο τῆς περιγραφῆς ἑνὸς ἐλέφαντος ἀπὸ τυφλοὺς διὰ τῆς ἀφῆς καὶ μόνον. Ὁ κάθε τυφλὸς τὸν περιέγραψε ἀπὸ τὸ ἐπιμέρους μέλος ποὺ εἶχε τὴν εὐκαιρία νὰ ἐξερευνήσει ἁπτικὰ (πόδια, προβοσκίδα, αὐτιά, χαυλιόδοντες κ.λπ.). Κανένας τους ἢ καὶ ὅλοι μαζὶ δὲν μπόρεσαν νὰ ἀποδώσουν τὸ συγκεκριμένο ἀντικείμενο. Μπορεῖ νὰ ἀπόλαυσαν τὸ μέλος… δὲν κατέληξαν, ὅμως, σὲ μία «μελ-ῳδία» ! Τελικὰ ἀπέμεινε ἀπὸ ἕνα ὁλόκληρο κινηματογραφικὸ ἔργο νὰ κρατήσουν μόνο τὴ μιὰ μέρα (πρβλ. «Ἡ αἰωνιότητα καὶ μιὰ μέρα») ! Μὲ ὅλα αὐτὰ ποὺ προηγήθηκαν δὲν ἀναιρῶ τὴ σπουδαιότητα τῆς μιᾶς στιγμῆς. Ἀνεξάρτητα ἀπὸ ἀλληλουχίες, ἡ μία στιγμὴ μπορεῖ νὰ βιωθεῖ σὲ τόσο βάθος σὰ νὰ ἦταν ἡ μόνη τῆς ζωῆς σου στιγμή. Αὐτὸ εἶναι μεγάλο κέρδος γιατί μπορεῖς πράγματι νὰ τὸ ἐκμεταλλευτεῖς. «Στὴν οὐσία», ὅπως καὶ στὴ φωτογραφία, «κλέβουμε στιγμὲς, γιὰ νὰ ἀπεικονίσουμε τὴν αἰωνιότητα» (Λὲ Κερέκ). Ἡ συγκεκριμένη στιγμὴ εἶναι τὸ κρυφὸ τάλαντον πού σοῦ ἔχουν ἐμπιστευθεῖ. Μπορεῖς νὰ τὸ κρύψεις στὴ γῆ, νὰ χάσεις τὸν καιρό σου, νὰ σκοτώσεις τὴν ὥρα σου. Νὰ μὴν κάνεις σήμερα αὐτὸ ποὺ δὲν ἔκανες χθές, σὰν ἀντίκρουση στὸ πρόσταγμα μὴν ἀναβάλλεις γιὰ αὔριο αὐτὸ ποὺ μπορεῖς νὰ κάνεις σήμερα. Μπορεῖς ὅμως νὰ διπλασιάσεις ἢ καὶ νὰ πενταπλασιάσεις τὴ στιγμή σου, βιώνοντας ποιοτικὰ τὸ χρόνο σου ὡς καιρὸ εὐπρόσδεκτο, καιρὸ εὐνοίας σὲ ἡμέρα σωτηρίας (Β΄ Κορινθίους 6,2). Ἡ χρονο-χρέωση τότε γίνεται χρονο-πίστωση. Μπορεῖ μάλιστα νὰ σὲ βοηθήσει «νὰ ζήσεις» στὴ ζωή σου «τὸ σήμερα τοῦ Θεοῦ», ὅπως ὑποστήριζε ὁ ἀδικοχαμένος ἡγούμενος τῆς Κοινότητας τοῦ Ταιζὲ Ροζὲ Σούτς, καὶ νὰ συν-χρονιστεῖς μὲ Αὐτόν.
|
 |
|