|
(Κανονισμός 153/2002) Τῆς Αἰκατερίνης Καρκαλᾶ-Ζορμπᾶ Θεολόγου-Φιλόλογου, Συν-Προέδρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Φόρουμ Χριστιανῶν Γυναικῶν τῆς Εὐρώπης Ἄν θέλει κανείς νά ἀναφερθεῖ στόν σημαντικό ρόλο τῶν γυναικῶν στήν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία, στό λατρευτικό καί φιλανθρωπικό της γίγνεσθαι, σίγουρα δέν εἶναι ἀρκετό ἕνα ἄρθρο λίγων σελίδων. Ὁ ρόλος τῆς γυναίκας εἶναι διαφορετικός στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καί διαφορετικός στήν Δυτική Εὐρώπη καί στήν Ἀμερική. Ὅμως, ἄν καί ἡ θέση καί ὁ ρόλος της δέν εἶναι παντοῦ ὁ ἴδιος, ἡ συμμετοχή της στή ζωή καί στίς εὐθύνες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὑπαρκτή καί αἰσθητή. Μποροῦμε, ὅμως, νά μιλοῦμε γιά δικαιώματα τῆς γυναίκας μέσα στά πλαίσια τῆς ἐνοριακῆς δραστηριότητάς της; Πόσο θά διαρκέσει ἀκόμα ἡ ἐθελοντική προσφορά τῶν γυναικῶν στήν ἐνορία μας; Αὐτά εἶναι κάποια βασικά ἐρωτήματα πού θά θέλαμε νά ἀναπτύξουμε μέ συντομία στό κείμενο αὐτό. Πολλές γυναῖκες σήμερα σπουδάζουν θεολογία, ἐνῶ παράλληλα ἔχουν ἀναπτυχθεῖ νέα διακονήματα στήν Ἐκκλησία, κυρίως στίς χῶρες τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης καί τῆς Ἀμερικῆς, ὅπου ὅλο καί πιό πολλές γυναῖκες βρίσκονται σέ διοικητικές θέσεις. Ἀλλά καί στήν Ἑλλάδα, οἱ γυναῖκες δραστηριοποιοῦνται ὄχι μόνο στά φιλανθρωπικά ἔργα καί στά ἐνοριακά συμβούλια, ἀλλά καί σέ ἄλλες διοικητικές θέσεις τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων καί τῶν ἐνοριακῶν ἐπιτροπῶν. Σέ πολλές Μητροπόλεις λειτουργοῦν Πνευματικά Κέντρα, στά ὁποῖα ἐργάζονται κατ' ἀποκλειστικότητα γυναῖκες, φροντίζοντας γιά τούς ἀπόρους, φτωχούς, ἀνήμπορους καί ἡλικιωμένους ἐνορίτες. Σέ ἄλλες περιοχές οἱ γυναῖκες δραστηριοποιοῦνται σέ ἐνοριακούς Συλλόγους, σέ κύκλους μελέτης τῆς Ἁγίας Γραφῆς, κλπ. Ὑπάρχουν ὅμως τομεῖς, ὅπου οἱ γυναῖκες ἔχουν ἀποκτήσει σοβαρή δράση καί ἔχουν διακριθεῖ ἰδιαιτέρως. Τέτοιοι τομεῖς εἶναι: α) Κατηχητικό καί διδακτικό ἔργο. Ἤδη μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἡ γυναίκα ἔχει καταξιωθεῖ στό κατηχητικό ἔργο τῆς ἐνορίας. Μέ χαρά βλέπουμε σήμερα σέ πολλές ἐνορίες αὐτό τό ἔργο νά βρίσκει συνεχιστές καί στίς νεαρές κοπέλες. Στό διδακτικό ἔργο, ὁ ἀριθμός τῶν γυναικῶν πού ἐγγράφονται καί φοιτοῦν στίς Θεολογικές καί Ποιμαντικές Σχολές τῶν Πανεπιστημίων τῆς χώρας μας εἶνα πάνω ἀπό τό 55% τοῦ συνόλου τῶν σπουδαστῶν. Αὐτό σημαίνει ὅτι πάνω ἀπό τούς μισούς καθηγητές θεολόγους τῆς δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης εἶναι γυναῖκες. Ἐπίσης, σημαντικός εἶναι καί ὁ ἀριθμός τῶν γυναικῶν οἱ ὁποῖες ἐγγράφονται στό μεταπτυχιακό καί διδακτορικό κύκλο σπουδῶν καί συμμετέχουν στήν θεολογική ἔρευνα. Τό γεγονός αὐτό δέν εἶναι οὔτε καθαρά ἑλληνικό, οὔτε καί ἀποκλειστικά ὀρθόδοξο. Ἡ ὕπαρξη τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑταιρείας Γυναικῶν στήν Θεολογική Ἔρευνα, στήν ὁποία μετέχουν καί ὀρθόδοξες γυναῖκες, ἀποδεικνύει τό ἀντίθετο. Ἀκόμα ἀξίζει νά σημειώσουμε ὅτι ἔχουμε καί γυναῖκες καθηγήτριες στίς Θεολογικές μας Σχολές. β) Διακονικό καί λειτουργικό ἔργο. Πολλές γυναῖκες συμμετέχουν στήν λειτουργική διακονία τῆς Ἐκκλησίας, εἴτε ὡς πρεσβυτέρες, ὅπου καλοῦνται νά συμπαρίστανται στήν διακονία τῶν συζύγων τους ἱερέων, εἴτε ὡς μοναχές. Δέν μποροῦμε νά ἀναφερθοῦμε δυστυχῶς (ὄχι ἀκόμα) στήν προσφορά τῶν διακονισσῶν, γιατί αὐτός ὀ θεσμός δέν ἔχει ἀναβιώσει πλήρως στίς ἡμέρες μας. Θά μποροῦσε νά εἶχε δοθεῖ ἡ εὐκαιρία σέ γυναῖκες μέσα ἀπό τό θεσμό αὐτό, χωρίς νά ὑποβιβάσουμε τό ἔργο τῶν ἄλλων διακονημάτων, νά διακονήσουν πλήρως τήν Ἐκκλησία καί νά βοηθήσουν ἔτσι στήν ἀναγέννηση τοῦ γυναικείου μοναχικοῦ καί ἐνοριακοῦ βίου. Σίγουρα ἡ ἀναβίωση τοῦ θεσμοῦ τῶν διακονισσῶν σήμερα θά πάρει ἄλλες διαστάσεις. Δέν πρόκειται γιά τήν "μυστηριακή" ἤ "εἰδική" ἱερωσύνη, ἀλλά γιά τήν κοινωνική προέκταση τοῦ λειτουργήματος τοῦ διακόνου. Ἀκόμα θά μποροῦσε νά τονισθεῖ ἡ εἰδική προσφορά τῶν γυναικῶν στήν ἐνορία. Μάλιστα στό Πανορθόδοξο Συνέδριο τῆς Ρόδου εἶχε ὑπογραμμισθεῖ, μεταξύ ἄλλων, ἡ ἀνάγκη καί ἡ ἐπιθυμία νά ἐπιτραπεῖ στίς γυναῖκες νά εἰσέλθουν στούς "κατωτέρους βαθμούς" τοῦ ὑποδιακόνου, τοῦ ἀναγνώστου, τοῦ ψάλτου, τοῦ διδασκάλου.... χωρίς νά ἀποκλείονται καί νέες τάξεις τίς ὁποῖες θά θεωρεῖ ἀναγκαῖες ἡ Ἐκκλησία. Γιά τίς πρεσβυτέρες, νά προσθέσουμε ἀκόμη ὅτι καλοῦνται νά μετάσχουν ἐνεργά στό κατηχητικό καί φιλανθρωπικό ἔργο τῆς ἐνορίας καί ὅτι δικαιολογημένα θεωροῦνται ὡς τό "δεξί" χέρι τοῦ ἱερέα. Ἀκόμη, ἡ προετοιμασία τοῦ ἱεροῦ ναοῦ καί τῆς Θείας Λειτουργίας πολλές φορές βρίσκεται καί στήν δική τους ἁρμοδιότητα, συντονίζοντας τό ἔργο τῶν νεωκόρων, πού και αὐτοί τίς περισσότερες φορές εἶναι γυναῖκες. γ) Φιλανθρωπικό καί κοινωνικό ἔργο. Ὅλοι γνωρίζουμε καί ἀναγνωρίζουμε τήν προσφορά τῶν Φιλοπτώχων Ταμείων γιά τήν ἐνίσχυση τοῦ κοινωνικοῦ ἔργου τῆς ἐνορίας. Μάλιστα, τό ἔργο αὐτό ἔχει γίνει πιά θεσμός γιά πάρα πολλές ἐνορίες στήν Ἑλλάδα καί στήν διασπορά. Στά ἐνοριακά συμβούλια ὅλο καί πιό πολλές γυναῖκες συμμετέχουν ὡς ἐνεργά μέλη, διενεργοῦν ἐράνους, ἑτοιμάζουν ἐκθέσεις καί λαχειοφόρους, ἀποφασίζουν μαζί μέ τούς ἄνδρες-λαϊκούς τῆς ἐνορίας καί τούς κληρικούς γιά τό φιλανθρωπικό καί κοινωνικό ἔργο τῆς ἐνορίας. Θεωρεῖται αὐτονόητο οἱ γυναῖκες νά προσφέρουν καί νά δαπανοῦν τόν πολύτιμο ἐλεύθερο χρόνο τους στό ἔργο τῆς ἐνορίας. Ὅμως, πολλά ἀπό τά "αὐτονόητα" ἴσως νά πάψουν κάποια στιγμή νά ὑπάρχουν. Κι αὐτό γιατί καί οἱ γυναῖκες ἐργάζονται, ἔχουν πολλές καί ποικίλες κοινωνικές δραστηριότητες, καί θά πρέπει ἡ Ἐκκλησία νά βρεῖ τρόπο νά ἐπιστρατεύσει καί πάλι νέες γυναῖκες, οἱ ὁποῖες θά θελήσουν νά διακονήσουν εἴτε μέσα ἀπό τά ἤδη ὑπάρχοντα διακονήματα, εἴτε μέσα ἀπό ἕναν "εἰδικό καθορισμό ρόλων". Ἡ γυναίκα καλεῖται νά ἀναλάβει μία νέα ἀποστολή, ἡ ὁποία ὑφίσταται στήν ἀναδιοργάνωση τοῦ ἐνοριακοῦ ἔργου, μόνη ἐλπίδα ἴσως γιά τήν ἐπιβίωση τῆς κοινωνίας μας. δ) Ὁ ρόλος τῆς γυναίκας στά πλαίσια τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης. Τά τελευταῖα 30 χρόνια, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία προσπάθησε νά ἀπαντήσει σέ πολλά ἐρωτήματα πού τῆς τέθηκαν κυρίως ἀπό τό εὐρύτερο οἰκουμενικό περιβάλλον. Τό βασικότερο ἴσως ἐρώτημα ἦταν αὐτό τῆς χειροτονίας τῶν γυναικῶν. Ἔτσι, μέ πρωτοβουλίες τῆς Ἐκκλησίας διοργανώθηκαν σημαντικά Συνέδρια. Ἐνδεικτικά σημειώνουμε τήν Πρώτη Διεθνή Διάσκεψη Ὀρθοδόξων Γυναικῶν στήν Ἱερά Μονή τῆς Ἀγάπιας στήν Ρουμανία, τό 1976, μέ θέμα "Ὀρθόδοξες γυναῖκες, ὁ ρόλος καί ἡ συμμετοχή τους στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία", τό Διορθόδοξο Θεολογικό Συνέδριο στή Ρόδο, τό 1988, μέ θέμα "Ἡ θέσις τῆς γυναικός ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ καί τά περί χειροτονίας τῶν γυναικῶν" (Ἐκδ. Τέρτιος, Κατερίνη, 1994), τά δύο μεγάλα Συνέδρια στή Δαμασκό (1996) καί στήν Κωνσταντινούπολη (1997) μέ θέμα "Διακρίνοντας τά σημεῖα τῶν καιρῶν" (βλ. Orthodox Women Speak, WCG, Publ. Geneva, 1999). Σέ ὅλες αὐτές τίς συναντήσεις τονίσθηκε ἡ ἀνάγκη ἀναβίωσης τοῦ θεσμοῦ τῶν διακονισσῶν, ἡ ἀξιοποίηση τῶν θεολόγων-γυναικῶν στό ἐνοριακό ἔργο, ἡ πληρέστερη συμμετοχή γυναικῶν στά ἐνοριακά, ἐκκλησιαστικά συμβούλια, ἡ ἀποστολή γυναικῶν σέ τοπικές, ἐθνικές καί διεθνεῖς συναντήσεις, ἡ ὑποστήριξη τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας καί τοῦ συγγραφικοῦ ἔργου τῶν γυναικῶν. Μπροσά στά διάφορα σημεῖα τῶν καιρῶν, στίς νέες ἀνάγκες τῆς ἐκκοσμικευμένης κοινωνίας μας καί τῆς παγκοσμιοποίησης στόν αἰώνα τῆς σύγκρουσης τῶν πολιτισμῶν καί ἀπέναντι στήν εἴσοδο νέων θρησκειῶν στήν χώρα μας, θά πρέπει νά συζητήσουμε ἕνα κοινό τρόπο ὁριοθέτησης τοῦ ρόλου τῶν γυναικῶν στήν ἐνορία. Σημειώνουμε περιληπτικά δέκα βασικά σημεῖα, τά ὁποῖα χρειάζεται, κατά τήν ταπεινή μας ἄποψη, νά προσέξουμε ἐάν θέλουμε πραγματικά νά ἀπαντήσουμε στό ἐρώτημα γιά τό πῶς οἱ ἐνορίες θά γίνουν καί πάλι "ἑστίες φωτός": 1. Ἄν θέλουμε ἡ ἐνορία νά παραμείνει ζωντανό κύτταρο τῆς Ἐκκλησίας, θά πρέπει, μέσα ἀπό τήν πραγματικότητα, ὅπως τήν ζοῦμε ὅλοι μας σήμερα, νά διακρίνουμε τούς σύγχρονους προσανατολισμούς καί τίς προκλήσεις. Γιά τόν σκοπό αὐτό θά πρέπει νά στελεχώνουμε τά διάφορα ἔργα τῶν ἐνοριῶν μας (φιλανθρωπικό, κοινωνικό, κατηχητικό, πνευματικό, διοικητικό) μέ γυναῖκες, τίς ὁποῖες θά ἔχουμε ἐκπαιδεύσει σέ εἰδικά σεμινάρια. 2. Ἄν θέλουμε οἱ γυναῖκες νά συνεχίσουν νά δραστηριοποιοῦνται στίς ἐνορίες, σκεπτόμενοι καί τά διάφορα χαρίσματα καί τά τάλαντα τῶν σημερινῶν γυναικῶν, θά πρέπει νά δεχθοῦμε καί νέους ρόλους στήν ἐνορία, ἀλλά καί ἄλλα διακονήματα, στά ὁποῖα ἔχει πρόσβαση ὁ λαϊκός ἄνδρας, ὅπως τοῦ ἀναγνώστη, τοῦ ψάλτη κλπ. 3. Νά στηρίξουμε τόν ρόλο τῶν γυναικῶν, οἱ ὁποῖες σπουδάζουν Θεολογία καί μάλιστα μέ μεταπτυχιακό ἤ καί διδακτορικό δίπλωμα. Αὐτές τίς γυναῖκες ἡ Ἐκκλησία καλεῖται νά τίς ἀξιοποιήσει στο ἐνοριακό της ἔργο. Θά μποροῦσαν ἀκόμα, πέρα ἀπό τό παραδοσιακό ἔργο τῶν κατηχητικῶν σχολείων, νά στελεχώσουν τό κοινωνικό καί γενικότερα τό ἐκπαιδευτικό ἔργο τῶν ἐκκλησιῶν. 4. Νά στηρίξουμε καί νά προωθήσουμε τόν ρόλο τῶν πρεσβυτερῶν καί νά προετοιμάσουμε πρεσβυτέρες, ἀκριβῶς ὅπως προετοιμάζονται καί οἱ πρεσβύτεροι. Ἴσως θά ἔπρεπε νά ὑπάρχει ἕνα "θεολογικό σεμινάριο", στό ὁποῖο νά φοιτήσουν οἱ ὑποψήφιες ἤ νέες πρεσβυτέρες, οἱ ὁποῖες καλοῦνται νά συμπαρασταθοῦν στό ἔργο τῶν συζύγων τους στά πλαίσια τῶν ἐνοριῶν. 5. Ὁ ρόλος τῶν μοναζουσῶν εἶναι σημαντικός καί θά πρέπει νά ἐνταχθεῖ στό γενικότερο ἔργο τῶν Μητροπόλεων καί τῶν ἐνοριῶν. Μόνο ἔτσι θά μπορέσει νά διασφαλιστεῖ ἡ συνέχεια τῶν κλίσεων στίς νέες κοπέλες, ἀλλά καί νά δοθεῖ ἡ εὐκαιρία στούς ἀνθρώπους τῶν πόλεων νά γνωρίσουν ἀπό κοντά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο μπορεῖ νά λειτουργήσει ὁ κόσμος ὡς κοινωνία προσώπων ἑνωτικά. 6. Ἀπέναντι στήν πρόκληση τῆς οἰκουμενικῆς κίνησης (καί ὄχι βέβαια μόνο γι' αὐτό!) θά πρέπει νά ἀναβιώσουμε καί πάλι τόν θεσμό τῶν διακονισσῶν. Ἴσως αὐτό θά μᾶς ἐπιτρέψει νά καλύψουμε πολλά ἀπό τά κενά τά ὁποῖα ἔχουν δημιουργηθεῖ τά τελευταῖα χρόνια στίς ἐνορίες μας. 7. Ἡ ἐνορία ὀφείλει νά δώσει μεγαλύτερη σημασία στήν οἰκογένεια. Πιστεύουμε ὅτι ὅσο οἱ γυναῖκες ἀνάβουν ἀκόμα τά καντήλια μπροστά στίς εἰκόνες, θά ὑπάρχουν ὑγιεῖς οἰκογένειες καί κατ' ἐπέκταση καί κοινωνίες. Τό πρῶτο σχολεῖο εἶναι ἡ οἰκογένεια, ὅπου ἡ γυναίκα παίζει τόν σημαντικότερο ρόλο. 8. Στά λειτουργικά θέματα, ὁρισμένες εὐχές, ὅπως αὐτῆς "εἰς γυναῖκα λεχώ" καί "εἰς γυναῖκα ὅταν ἀποβάληται", νά ἐπανεξεταστοῦν μέ βάση τά σημερινά δεδομένα. Ἡ Ἐκκλησία ποτέ δέν θέλησε νά ὑποβαθμίσει τήν γυναίκα, ἀλλά νά τήν προφυλάξει. Ἔτσι, οἱ εὐχές αὐτές σήμερα κατανοοῦνται ἐν μέρει. Πρέπει νά δώσουμε ἀπαντήσεις στίς σημερινές κοπέλες στά λειτουργικά θέματα σέ σχέση μέ τόν βιολογικό τους κύκλο. Ὑπάρχουν ἀκόμα ἀντιλήψεις οἱ ὁποῖες θεωροῦν τήν γυναίκα "ἀκάθαρτη", γι' αὐτό καί ἀνίκανη νά συμμετέχει οὐσιαστικά στά λειτουργικά δρώμενα, ἀκόμα καί νά ἀσπασθεῖ τίς εἰκόνες σέ συγκεκριμένες ἡμέρες. 9. Ἡ Ἐκκλησία ὀφείλει καί ἔχει χρέος νά στηρίξει ἠθικά καί πνευματικά τίς γυναῖκες καί κοπέλες οἱ ὁποῖες ἔχουν πέσει θύματα κακοποίησης, βιασμοῦ καί ἐκμετάλλευσης, κι αὐτό τό κάνει ἤδη πολύ ὑπεύθυνα. Ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι τό ἐμπόριο τῆς λευκῆς σαρκός ὑπάρχει ἔντονα στίς ἡμέρες μας, ἰδιαίτερα στίς γυναῖκες. Στήν ἐποχή τῆς παγκοσμιοποίησης, τά θύματα τῶν ὑποανάπτυκτων χωρῶν εἶναι γυναῖκες. Ἡ μέριμνα καί φροντίδα τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νά εἶναι πάντοτε οὐσιαστική καί ὑπεύθυνη. 10. Τέλος, αἰσθανόμαστε τήν ἄμεση ἀνάγκη ἴδρυσης μιᾶς "Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπῆς Ὀρθοδόξων Γυναικῶν", ἡ ὁποία, σέ συνεργασία μέ τίς ἄλλες ὁμόδοξες Ἐκκλησίες τῆς Εὐρώπης, θά συντονίσει τήν παρουσία καί μαρτυρία τῶν Ὀρθοδόξων γυναικῶν στόν εὐρωπαϊκό χῶρο. Ἤδη ὑπάρχουν διάφοροι Σύλλογοι ὅπου οἱ γυναῖκες δραστηριοποιοῦνται, ὅπως ὁ Σύλλογος Ὀρθοδόξων Γυναικῶν τῆς Εὐρώπης, τό Οἰκουμενικό Φόρουμ Χριστιανῶν Γυναικῶν τῆς Εὐρώπης, ἡ Ἑταιρεία Γυναικῶν στή Θεολογική Ἔρευνα κ.ἄ., ἀλλά τό ἔργο αὐτό χρειάζεται νά συντονισθεῖ ἀπό τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία "ἵνα ἀσφαλές καί βέβαιον πᾶν ὅν πράττεται". Ἀκολουθώντας τήν πλειάδα τῶν Ἁγίων γυναικῶν, μητέρων, μαρτύρων καί ὁσίων, μέ πρώτη τήν Παναγία, οἱ γυναῖκες μέσα στήν Ἐκκλησία ἔχουν τήν δυνατότητα νά ἀναπτύξουν τά χαρίσματά τους καί τό ἰδιαίτερο κάλεσμά τους στήν διακονία της Ἐκκλησίας. Ἀπέναντι στά σύγχρονα φεμιστικά κινήματα, τά ὁποῖα ὑπηρετοῦν διάφορα ξένα συμφέροντα, ἄς δοῦμε τήν ἀληθινή ἰσότητα τήν ὁποία θέλησε νά φέρει ὁ Χριστός στήν νέα τάξη πραγμάτων, ὅπου "οὐκ ἔνι ἄρσεν καί θῆλυ• πάντες γάρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ" (Γαλ. 3,28). *Tο κείμενο ἔχει δημοσιευθεῖ στό περιοδικό Τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν «Τόλμη» Τεῦχος 16ο Φεβρ. 2002
|
 |
|