κατά την διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου» Ομιλία στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως Σωτήρος Πλάκας Αθήνα, 07-04-2008 π. Ἱερωνύμου Κάρμα, Γραμματέως τῆς Συνοδικῆς Επιτροπῆς Εὐρωπαϊκῶν Θεμάτων Ἔχοντας ἀναλάβει νά σᾶς μιλήσω ἀπόψε, κατόπιν τῆς εὐγενικῆς προσκλήσεως τοῦ πνευματικοῦ σας πατρός καί ἀγαπητοῦ μου ἀδελφοῦ Πανοσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου π. Βαρθολομαίου, σκεπτόμουν ποιό νά εἶναι ἆραγε τό μήνυμα σέ ὅλους μας μέ βάση τό θέμα μου: "ἐφόδια ζωῆς στήν Ἑνωμένη Εὐρώπη κατά τήν διαδασκαλία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου". Τί μπορεῖ ὅμως κάποιος νά διατυπώση εἰσερχόμενος στό μυστικό γνόφο τῶν Πατέρων; Ἐκεῖ πού τό ὑπερφυσικό δειλά δειλά ξεπροβάλλει, ἐκεῖ πού ἡ σκέψη πέφτει καί βυθίζεται στό μηδενιστικό κενό τῆς ἀβύσσου, ἐκεῖ πού κάθε διαλεκτική ἀνθρωπίνου κατεσκευάσματος παύει καί βγαίνει στήν ἐπιφάνεια ἡ φωνή τοῦ Θείου Γρηγορίου ἀπό ἕνα μεταφυσικό ὑπερπέραν γιά νά καταπλήξη μέ τό στόμα πού ἀξιώθηκε ἄρρητα ρήματα «μυστικῶς τά μυστικά φθέγγεσθαι». Πολλά λοιπόν εἶναι τά θέματα πού προκύπτουν ἀπό τήν ἐμπεριστατωμένη μελέτη τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Ἕνα ἀπό αὐτά εἶναι καί ἡ στάση του στήν ἑλληνική φιλοσοφία. Ὁ Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τό φίλο του Μέγα Βασίλειο εἶχε σπουδάσει στήν Ἀθήνα, «τάς χρυσᾶς Ἀθήνας εἴπερ καμοί», ὅπως τοῦ ἄρεσε νά λέγῃ. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος, πρῶτον ἐκθέτει ἐνδιαφέρουσες σκέψεις γιά τά ἑλληνικά γράμματα στούς δύο κατά στηλιτευτικούς λόγους του. Ἡ ἐκκλησιαστική κοινότητα ὅπως ἔλεγε «ἀπό μόνη της δέν δημιουργεῖ ἕνα νέο πολιτιστικό μόρφωμα», χρειάζεται καί ἡ κοινή παιδεία. Καί αὐτό τό ἔπρατε ἡ Ἐκκλησία. Οἱ ἀρχαίοι Ἕλληννες καί Λατίνοι συγγραφεῖς φυσικά δέν ἐνδιαφέρθηκαν γιά τήν χριστιανική γραμματεία. Οἱ χριστιανοί ὅμως εἶχαν τήν ἀντίθετη κατεύθυνση. Ἡ ἑλληνική παιδεία οὐδέποτε ἀπερρίφθη ἀπό τόν Κύριο ἤ τούς μαθητές Του, παρατηρεῖ ἕνας ἐκκλησιαστικός ἱστορικός. Ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς θά ὑποστηρίξει ὅτι ἡ ἑλληνική παιδεία εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ: «Ἐδόθη νόμος μέν καί προφήταις βαρβάροις, φιλοσοφία δέ Ἕλλησι». Οἱ χριστιανοί ἦσαν οἱ κατ’ έξοχήν διδάσκαλοι τῆς ἑλληνικῆς παιδείας. Ὁ ἅγιος ἀπέρριψε μέ ἔντονο ὕφος τό ἐπιχείρημα, διτυπώνοντας τή θέση του «ὅτι τά κείμενα τῶν Ἑλλήνων ἀποτελοῦν τή γραμματεία καί ὄχι τήν θρησκεία τους», καί συνεπῶς ἔχει κάθε λόγο ὁ χριστιανός καί νά μελετᾶ καί νά τά διδάσκει. Αὐτό τό ἐπιχείρημα εἶναι τό πρῶτο θεμέλιο παιδείας πού προσέφερε ὁ χριστιανισμός στήν Εὐρώπη. Θεμέλιο πού ἴσχυε ἔκτοτε ἀκλόνητο. Ἀμέσως μόλις ἀναγνωρίστηκε ὁ χριστιανισμός, ἡ Ἐκκλησία ἄρχισε τίς πιέσεις πρός τήν πολιτική ἡγεσία, τόν αὐτοκράτορα καί τούς τοπικούς ἄρχοντες, «νά ἄρχουν φιλανθρώπως καί δικαίως». Ὁ Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός ἀπευθύνεται στόν ἄρχοντα διδάσκοντάς τον: «Χριστῷ συνάρχεις, Χριστῷ καί συνδιοικεῖς. Μίμησαι Θεοῦ φιλανθρωπίαν. Τοῦτο ἔχει μάλιστα θεῖον ὁ ἄνθρωπος, τό εὖ ποιεῖν». Λέγει λοιπόν ὁ ἅγιος Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας μας ὅτι «ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος ἀσκεῖ διοίκηση θά πρέπει νά εἶναι φιλάνθρωπος σέ ὅλους διότι αὐτή εἶναι ἡ διδασκαλία τοῦ Κυρίου μας καί σκοπός τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ εἶναι πάντοτε νά κάνει τό καλό». Αὐτό δηλώνει ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀγωνίστηκε γιά τήν ἐπικράτηση τοῦ δικαίου μέσα στίς κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων. Γιά τήν Ὀρθοδοξία τό αἴτημα αὐτό εἶχε μετατραπεῖ κάπως σέ ἀπαίτηση φιλανθρωπίας καί διακιοσύνης. Γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ρώμης, ὅμως, ἦταν πολύ πιό οὐσιαστικό ἀπό τήν παιδεία. Ἡ ὀρθοδοξία ζοῦσε σέ μιά ἰσχυρή πολιτεία, ὅπου γενικά ἴσχυε ὁ κανών τοῦ δικαίου. Φυσικά παραβιαζόταν ἀπό τούς ἰσχυρούς. Ἄς δοῦμε τώρα λίγο τό χαρακτῆρα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Αἰσθανόταν πάντοτε δεμένος μέ ὡρισμένους τόπους καί ὡρισμένα πρόσωπα. Ἡ πατρίδα του ἡ Καππαδοκία, κατέχει κυρίαρχη θέση στήν συνείδηση του καί ἡ ἀγάπη του γι’ αὐτήν ἦταν ἀκατανίκητη. Στή χώρα αὐτή ἡ ἄνοδος τῶν πολιτιστικῶν δυνάμεων συντελέσθηκε συγχρόνως μέ τήν πλήρη ἐκχριστιάνιση ἀλλά ἡ κοινωνική διάρθωση παρέμενε βασικά ἀγροτική ἕως καί τά μετεγενέστερα ἀκόμη χρόνια. Ἕνα ἀκόμη στοιχεῖο τοῦ χαρακτήρα του ἦταν ἡ προσήλωσή του στήν οἰκογένεια του. Αὐτό δείχνει τό μεγάλο πλῆθος τῶν ἐπιγραμμάτων, πού ἀφιερώνονται σέ μέλη της. Ἐπίσης μεγάλη σημασία ἔδεινε στήν δύναμη τῆς φιλίας. Γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο ἡ φιλία εἶναι κατά κάποιον τρόπο ἐπέκταση τῆς φυσικῆς συγγενείας. Οἱ λόγοι του ἀπό τήν ἄλλη μεριά ἀναφέροντο στά ἠθικά καί στά κοινωνικά θέματα καί προβλήματα. Μιλάει πολλές φορές γιά τίς πάσχουσες λαϊκές τάξεις. Αὐτά ὅλα δείχνουν τό μεγαλεῖο τῆς ψυχῆς πού εἶχε ὁ μεγάλος ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ ζωή του, τά ἔργα του καί ἡ διδασκαλία του ἔδωσαν καί δίδουν καί μέχρι σήμερα τό δικό τους στίγμα στήν διαμόρφωση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ γίγνεσθαι μέσω τοῦ χριστιανισμοῦ. Ἀπό ὅλα αὐτά πού σᾶς ἀνέφερα καί σχετίζονται μέ τόν χαρακτῆρα τοῦ ἁγίου, θυμήθηκα καί τά λόγια τοῦ Κυρίου μας ὁ ὁποῖος κηρύττοντας εἶπε ὅτι ὅποιος πηγαίνει κοντά Του κι ἀκούει τά λόγια Του καί τά ἐφαρμόζει, μοιάζει μέ ἐκεῖνον πού γιά νά κτίσει σπίτι ἔσκαψε βαθιά καί ἔβαλε τά θεμέλια μέσα στό βράχο. Κι ὅταν ἔγινε πλημμύρα κι ἔπεσαν σάν ποτάμι τά νερά ἐπάνω στό σπίτι δέν μπόρεσαν νά τό σαλέψουν, γιατί εἶχε θεμελιωθεῖ βαθιά μέσα στό βράχο. Ἀντίθετα ὅμως, πάλι λέγει ὁ Κύριος μας, ὅ,τι αὐτός πού ἀκούει τά λόγια Του καί δέν τά ἐφαρμόζει, μοιάζει μέ ἐκεῖνον πού ἔκτισε τό σπίτι του πάνω στό χώμα χωρίς νά σκάψει βαθιά καί χωρίς νά θέσει θεμέλια. Μόλις ἔπεσαν λοιπόν ποτάμι τά νερά πάνω του, γκρεμίστηκε καί ἡ ζημιά πού ἔπαθε τό σπίτι ἦταν μεγάλη (Λουκ. στ' 4649). Ἔχει σημασία ἑπομένως οἱ νέοι καταρχήν ἀλλά καί ὅλοι μας νά σκάψουμε βαθιά στον ἑαυτό μας καί νά βάλουμε γερά πνευματικά θεμέλια στή ζωή μας, ὥστε ὅποια μπόρα καί νά μᾶς βρεῖ, νά μήν μᾶς κλονίσει, νά μήν μᾶς καταστρέψει. Τό δεύτερο πού σκέφτηκα, εἶναι ὅτι πραγματικά ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἦταν καί αὐτός, ἕνας ἀκμαῖος βλαστός τῆς Καππαδοκίας μαζί μέ τόν φίλο του Βασίλειο. Εἶχε ὡς πεδίο διδασκαλίας του τήν Οἰκουμενική Ἐκκλησία. Εἶναι δυνατόν νά λεχθῆ, ὅτι ἀνάμεσα στούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ Γρηγόριος ἀποτελεῖ μιά ἀπό τίς πιό σπάνιες ἐξαιρέσεις στίς ὁποῖες ἡ βιογραφική του ἐνημέρωσης εἶναι πλούσια. Κι’ αὐτό γιατί ὅλες σχεδόν οἱ λεπτομέρειες τοῦ βίου του παρελαύνουν διά τῶν στίχων τῶν ποιημάτων του, διά τῶν γραμμῶν τῶν ἐπιστολῶν του καί διά τῶν λόγων του. Αὐτό πού ἔγραφε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος πρός τόν Τιμόθεο πώς «ὅ,τι βρίσκεται στή Γραφή εἶναι ἐμπνευσμένο ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καί εἶναι ὠφέλιμο γιά τήν διδασκαλία τῆς Ἀλήθειας, γιά τόν ἔλεγχο τῆς πλάνης, γιά τήν διόρθωση τῶν λαθῶν, γιά τήν διαπαιδαγώγηση σέ μιά ζωή ὅπως τήν θέλει ὁ Θεός, ὥστε ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ νά εἶναι τέλειος καί καταρτισμένος γιά κάθε καλό ἔργο» (Τιμ. Β' γ' 16), τό βλέπουμε σέ ὅλο του τό μεγαλεῖο νά τό ἐφάρμο΄ζε ἀλλά καί νά τό ἐδιδάσκε ὁ ἅγιος Γρηγόριος. Στήν ἴδια ἐπιστολή του ὁ Ἀπόστολος Παῦλος περιγράφει τούς δύσκολους καιρούς τῶν ἐσχάτων ἡμερῶν. Στίς κοινωνίες τότε, γράφει ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν καί τῆς Εὐρώπης, «οἱ ἄνθρωποι θά εἶναι φίλαυτοι, φιλάργυροι, ἀλαζόνες, ὑπερήφανοι, βλάσφημοι, ἀπειθεῖς στούς γονεῖς τους, ἀχάριστοι, ἀσεβεῖς, ἄστοργοι, ἀδιάλλακτοι, συκοφάντες, ἄσωτοι, ἄγριοι, ἐχθροί τοῦ καλοῦ, προδότες, αὐθάδεις, φουσκωμένοι ἀπό ἐγωϊσμό, πού θά ἀγαπᾶνε πιό πολύ τήν ἡδονή ἀπό τόν Θεό, πού θά δείχνουν ὅτι ἔχουν εὐσέβεια, ἀλλά πού θά ἔχουν ἀρνηθεῖ τή δύναμη της μέ τίς πράξεις τους». Σέ μιά τέτοια κοινωνία ζοῦσε καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος. Εἴδαμε λοιπόν, μέ λίγα λόγια, τίς βάσεις καί τά ἐφόδια πού εἶχε ὁ ἅγιος Γρηγόριος τά ὁποῖα τά ἀντλοῦσε μέσα ἀπό τό Εὐαγγέλιο, σέ μιά δύσκολη κοινωνία καί ἐποχή στήν ὁποία ἔζησε. Ἀπό τήν ζωή του λοιπόν καί τά ἔργα του διδασκόμεθα τί πρέπει νά ἔχει ὁ κάθε ἄνθρωπος ἀλλά πολύ περισσότερο οἱ νέοι στή ζωή γιά νά εἶναι πετυχημένοι καί ὡς ἐπιστήμονες καί ὡς χριστιανοί καί ἡ προσφορά τους νά εἶναι θετική στήν διαμόρφωση μιᾶς Εὐρώπης μέ ἠθικές ἀρχές καί ἀξίες. Ἐκεῖνο ὅμως πού πρέπει νά διερευνήσουμε καί νά ἐκτιμήσουμε ἐπίσης, εἶναι οἱ ψυχικές καταβολές καί πνευματικές προϋποθέσεις πού πρέπει νά ἔχει ὁ κάθε Ὀρθόδοξος ὡς φύτρα πνευματικῆς ζωῆς. Ὅσο καί ἐάν μεγαλώσει, ὅσο καί ἐάν ρεύματα ἰδεολογικά καί ἀλλότριες κοινωνικές καταστάσεις καί πνευματικά συστήματα τόν προσεγγίσουν στήν πολυπολιτισμική κοινωνία, πού καλεῖται νά ζήσει τόσο στή Ἑλλάδα, ὅσο καί στό ἐξωτερικό, ὅταν ὁ νέος ἔχει καλές καί γερές βάσεις ἀπό τήν οἰκογένειά του δέν μποροῦν νά τόν ἀλλάξουν. Γι’ αὐτό μεγάλη ἐπίδραση πού μένει πάντα στήν ζωή τοῦ νέου ἀνθρώπου ὡς νοσταλγική ἐμπειρία εἶναι τό θερμό οἰκογενεικό περιβάλλον. Τό οἰκογενειακό περιβάλλον στό ὁποῖο ἔδινε, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε, μεγάλη σημασία ὁ ἅγιος Γρηγόριος. Ἡ ἀγάπη τῆς μάνας, τό ἀνύστεκτο ἐνδιαφέρον τοῦ πατέρα, τό φιλ άνθρωπο χάδι τῆς γιαγιᾶς, ἡ θαλπωρή τοῦ παπποῦ, τό γνήσιο ἐνδιαφερόν ὅλων τῶν μελῶν τῆς οἰκογενείας μᾶς θυμίζουν τό τοῦ Παύλου: «εἰ τί πάσχει μέλος συμπάσχουν ὅλοι καί χαίρειν μετά χαιρόντων καί κλαίειν μετά κλαιόντων». Αὐτά τά στοιχεῖα δημιουργοῦν στήν συνείδηση τοῦ μικροῦ παιδιοῦ καί τοῦ νέου μετέπειτα βεβαιότητα, σιγουριά, ἀσφάλεια ζωῆς. Διώχνουν τήν ἰδιοτέλεια, τό κακός νοούμενον συμφέρον, τήν προσωπολατρία, δημιουργοῦν κίνητρα ἀλληλεγγύης, ἀλληλοκατανόησης, συμπόνοιας, ἀλληλοβοήθειας. Ὁ τρόπος αὐτός τῆς ζωῆς τῆς οἰκογενείας ἦταν φυσική συνέπεια τοῦ τρόπου κοινοτικῆς ζωῆς τῶν πιστῶν κάθε ἐνορίας πού ὅσο στενή καί ὀλιγάριθμος ἦταν τόσο πιστότητα, ἀγάπη, ἁπλότητα, ταπείνωση, ὑπακοή καί ἔμπρακτη ἐφαρμογή τῆς διδαχῆς τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ διέθετε καί εἶχε. Στό θεσμό τῆς οἰκογενείας ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὅπως ἀναφέραμε καί πιό πάνω ἔδινε μεγάλη βάση. Καί αὐτό τό ἔκανε γιατί ἤξερε ὅτι ὁ θεσμός τῆς οἰκογενείας σέ συνδιασμό μέ τό κοινοτικόκοινωνικό πνεῦμα, τό ἐμπνεόμενο πάντα καί ἐξαρτώμενο ἀπό τήν λειτουργική ζωή τῆς Ἐκκλησίας βοηθοῦσε τούς ἀνθρώπους νά σχολιάζουν «ἐν εἰρήνη» νά χαίρονται ἀληθινά ἐνάρετα, νά ἀπολαμβάνουν τήν ζωή καί τά ἀγαθά της ὡς δῶρα Θεοῦ καί νά ἀντιπροσφέρουν τίς εὐχαριστίες τους στό δωροδότη Κύριο ἀλλά καί σέ κάθε συνάνθρωπο τους πού τόν ἔβλεπαν ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ γι’ αὐτό καί διάχυτο ἦταν στήν συνείδησή τους τό πατερικό γνωμικό «εἶδες τόν συνανθρωπό σου εἶδες Κύριον τόν Θεόν σου». Ἕνα ἄλλο σημεῖο πού σχετίζεται μέ τήν ζωή τοῦ ἁγίου, εἶναι ἡ Παγκοσμιοποίηση. Στήν Κωνσταντινούπολη, οἱ λίγοι Ὀρθόδοξοι πού μποροῦσαν νά ἐκδηλωθοῦν, εἶχαν ἀρχίσει νά ἀνασαίνουν, γιατί εἶχε μέν πεθάνει ὁ Μέγας Βασίλειος ἀφήνοντας τό ἔργο τῆς ἐπιβολῆς τῆς Ὀρθοδοξίας ἡμιτελές, ἀλλά μερικούς μῆνες νωρίτερα εἶχε ἐκλείψει καί ὁ αὐτοκράτορας Οὐάλης, ὁ μεγάλος διώκτης τῆς Ὀρθοδοξίας. Οἱ χριστιανοί τῆς Κωνσταντινουπόλεως, Ἕλληνες στή μεγάλη τους πλειονότητα, εἶχαν ἤδη μεταφέρει τό ἑλληνικό πνεῦμα τῆς διαλεκτικῆς καί τῆς λεπτολογίας στίς θεολογικές καί φιλοσοφικές συζητήσεις. Γεμάτη ἦταν ὅλη ἡ βασιλεύουσα ἀπό μετακινήσεις λαῶν καί φυλῶν. Σ' αὐτήν τήν πολυπολιτισμική κοινωνία ὁ ἅγιος Γρηγόριος συμπορεύθηκε μαζί μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό στή διδασκαλία, στόν τρόπο ζωῆς, στούς σκοπούς, στήν πίστη, στή μακροθυμία, στήν ἀγάπη, στήν ὑπομονή καί τά μετέδιδε καί στούς ἄλλους μέ κάθε δυνατό τρόπο, εἴτε μέ τό παράδειγμα τῆς ζωῆς του, εἴτε μέ τόν λόγο του, εἴτε μέ τά συγγράμματα του καί τίς ἐπιστολές του. Ὅλη ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου φανερώνει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἐναντίον τῆς μετατροπῆς τῶν ἀνθρώπων σέ μία ἄμορφη μάζα. Ὁ κάθε ἄνθρωπος γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο εἶναι κάτι τό μοναδικό καί τό ἀνεπανάληπτο καί ἀξίζει περισσότερο ἀπό ὅλους τούς θησαυρούς τῆς Γῆς. Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου πρέπει νά εἶναι ἐλεύθερος καί ὑπεύθυνος γιά τίς πράξεις του. Δέν πρέπει νά μαζοποιεῖται γιατί τότε χάνει τήν ἀνθρωπιά του καί μετατρέπεται σέ ἀγέλη ζώων. Τό ἴδιο καί σέ ἐπίπεδο λαῶν ἐντός τῆς εὐρωπαϊκῆς ἑνώσεως, αὐτή ἡ θέση τοῦ ἁγίου, μᾶς βρίσκει ἀπόλυτα σύμφωνους σάν Ἐκκλησία. Αγωνιζόμαστε στό νά διατηρήσουν οἱ λαοί τῆς Ἑνωμένης Εὐρώπης τήν ἰδιοπροσωπία τους, τά ἦθη καί τά ἔθιμά τους, τή γλώσσα τους, τήν Πίστη τους, τήν Κληρονομιά καί Παράδοσή τους. Πιστεύουμε, ἀπό τό νά ὑπάρχει ἕνας πίνακας μέ ἕνα χρῶμα, ὅσο καί ὡραῖος κι ἄν εἶναι αὐτός καί μέ ὅ,τι ὑλικό κι ἄν φτιάχτηκε, ἐμεῖς προτιμᾶμε τό ψηφιδωτό μέ τίς πολλές ψηφίδες, πού δημιουργοῦν ἕναν ὑπέροχο σέ ἁρμονία καί ὀμορφιά πίνακα. Στήν Εὐρώπη τοῦ σήμερα, ὅπως καί στήν ἐποχή ὅπου ἔζησε ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ὑπάρχει ἡ τάση νά ἐπικρατήσει τό οὐδέτερο θρησκευτικά κράτος καί ἡ Ἐκκλησία νά περιθωριοποιηθεῖ. Τά εὐρωπαϊκά κοσμικά κράτη περιθωριοποιώντας τόν Χριστιανισμό ἀφήνουν ἕνα κενό πού ἐπιδιώκουν νά καταλάβουν πιστοί ἄλλων θρησκειῶν καί νά μποῦν αὐτοί στό κέντρο τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινωνίας. Γιατί οἱ ἀλλόθρησκοι πού ἔχουν ἐγκατασταθεῖ σέ χῶρες τῆς Εὐρώπης εἶναι φυσιολογικό νά θέλουν νά διατηρήσουν τίς θρησκευτικές ἀρχές καί συνήθειες τους καί στά οὐδέτερα θρησκευτικά κράτη. Ἡ κρίσιμη ὅμως αὐτή κατάσταση γιά τό μέλλον τῆς Εὐρώπης ἀντιμετωπίζεται ἀπό μιά μερίδα κυβερνώντων μέ μία οὐτοπία ἤ καί μέ μία ψευδαίσθηση θά ἔλεγα, πιστεύοντας καί προβάλλοντας ὡς δικαιολογία στό νά μήν γίνεται σαφή ἀναφορά στήν συνταγματική συνθήκη περί τοῦ χριστιανισμοῦ ὅτι θά ἐπιβληθεῖ ἡ ἴδια συμπεριφορά τῶν Χριστιανῶν καί στούς ἀλλόθρησκους. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἔζησε καί αὐτός σέ μιά κοινωνία ὅπου οἱ αἱρέσεις καί οἱ ἀλλόθρησκοι εὐνοοῦντο ἀπό τήν αὐτοκρατορική αὐλή. Ὅπως καί στίς μέρες μας συμβαίνει αὐτό, ἔτσι καί γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο δέν ἦταν νοητό, νά περιθωριοποιεῖται ὁ χριστιανισμός καί τό κενό του νά καταλαμβάνουν ἄλλες θρησκεῖες. Ἡ θρησκεία, μέ τό ἔτσι θέλω τόν κυβερνώντων, ἀγνοώντας ἐντελῶς τήν κοινή γνώμη καί τίς θρησκευτικές εὐαισθησίες τόσο τῶν ἑλλήνων ἀλλά καί ἄλλων πολιτῶν τῶν κρατῶν μελῶν τῆς Εὐρώπης νά μπαίνει στό περιθώριο ἤ καλύτερα κάποιοι νά προσπαθοῦν μέ διαφόρους τρόπους νά τήν βάλουν στό περιθώριο καί τήν θέση της στίς σημερινές κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων νά καταλαμβάνουν ἄλλες θρησκεῖες καί αἱρέσεις οἱ οποῖες ἀριθμοῦν μερικές ἑκατοντάδες ὀπαδούς. Ὅπως καί τότε, στήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου ἔτσι καί σήμερα ἡ κοσμική ἐξουσία εὐνοεῖ τίς αἱρέσεις. Μετά τόν θάνατο τοῦ αὐτοκράτορα Οὐάλεντος, ὁ ὁποῖος στό Τριαδολογικό δόγμα συμβάδιζε μέ τίς ἀπόψεις τῶν ἀρειανῶν, ἡ ἀναρρύχιση τοῦ Θεοδοσίου τοῦ Α’ στόν αὐτοκρατορικό θρόνο ὡς φίλος τῆς Ὀρθοδοξίας ἔφερε ἀνακούφιση στούς ὀρθοδόξους τῆς Βασιλεύουσας. Ἔτσι καί σέ ἐμᾶς στούς ἀγῶνες δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας μας γιά νά γίνεται σαφή ἀναφορᾶ τοῦ χριστιανισμοῦ στή νέα Συνταγματική Συνθήκη ἔφερε κάποια ἀνακούφιση τό γεγονός ὅτι στό νέο Σύνταγμα καθορίζεται ὅτι οἱ σχέσεις Πολιτείας καί Ἐκκλησίας δέν προσδιορίζονται σέ κεντρικό ἐπίπεδο ἀλλά ἀπό κάθε κράτος μέλος χωριστά, ἀναλόγως τῆς παράδοσής του. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση δέν ἐμπλέκεται στίς νομοθεσίες κάθε κράτους μέλους της σέ θέματα παιδείας, ὅπως π.χ. γιά τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν καί τῆς ἱστορίας στά σχολεῖα, μέ τήν κατάργηση τῆς προσευχῆς καί τῆς μή ἀναρτίσεως τῆς εἰκόνος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μας σέ αὐτά, τήν κατάργηση τοῦ ὅρκου στίς δικαστικές αἴθουσες καί στήν Βουλή τῶν Ἑλλήνων ὅπως καί τό ὡράριο λειτουργίας τῶν κατασταστημάτων ἀκόμα καί τίς Κυριακές. Ἔτσι λοιπόν εἶναι τελείως ἀναληθές τό πρόσχημα ὅτι μᾶς τό ἐπιβάλλει ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση. Τό ἄρθρο 16 τῆς συνταγματικῆς συνθήκης τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως εἶναι ξεκάθαρο ὡς πρός τό σημεῖο αὐτό. Γιά τήν εὐρωπαϊκή κοινωνία σήμερα ἀλλά καί γιά τήν ἐποχή τήν ὁποία ἔζησε καί ἔδρασε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἄν μέ ρωτοῦσε κάποιος ποιά εἶναι τά δύο πιό βασικά της χαρακτηριστικά, θά ἀπαντοῦσα ἡ λογικοκρατία καί ἡ ἀδιαφορία σέ συνδυασμό μέ τόν ἀτομισμό καί τόν ἐγωκεντρισμό. Ὁ ἀδελφός μας τῆς Δύσης νομίζει ὅτι ὅλα μπορεῖ νά τά λύσει μέ τή λογική, πού στήν πραγματικότητα εἶναι ἁπλή φαντασίωση. Πάντοτε ἡ λογική τοῦ ἰσχυρότερου ἐπικρατεῖ, ὅταν δέν ὑπάρχει ἀγάπη καί δικαιοσύνη. Καί ἔχοντας πολλοί ἄνθρωποι ἐξοβελίσει ἀπό τή ζωή τους κάθε τι τό μεταφυσικό κι ἔχοντας ξεχάσει τό μυστήριο τῆς ζωῆς ἔχουν γίνει τελείως ἐπίπεδοι. Ἔτσι, ὅ,τι κι ἄν κάνουν τίποτε δέν τούς γεμίζει. Νομίζουν πώς μέ τό νά ἀκούνε μουσική ἤ νά ἐπισκέπτονται ἐκθέσεις ζωγραφικῆς ἤ νά διαβάζουν βιβλία τσέπης ὅτι διαφέρουν ἀπό τά ἄλογα ζῶα. Ἀκόμα χειρότερα πιστεύουν πώς εἶναι "ἀπελευθερωμένοι" ὅταν ὑποκύπτουν στά πάθη τους καί μάλιστα ὅταν τά ἐπιβάλλουν ὡς φυσιολογικά στήν κοινωνία. Καί γιά νά λησμονήσουν τήν τραγωδία τῆς ζωῆς τους ἀδιαφοροῦν γιά τόν πλησίον, εἴτε εἶναι γονεύς, εἴτε παιδί, εἴτε ἀδελφός, ἀδιαφοροῦν γιά τόν γείτονα, καί κοιτάζουν τό στενό τους συμφέρον γιά νά περνᾶνε καλά. Τίποτε ἄλλο δέν τούς ἐνδιαφέρει ἐκτός ἀπό τόν ἑαυτόν τους. Εἶναι ἡ προσωποποίηση τοῦ ἄφρονος πλουσίου τῆς παραβολῆς. Καί αὐτή ἡ προσωποποίηση τοῦ ἄφρονος πλουσίου τῆς εὐαγγελικῆς παραβολῆς ἡ ὁποία λανσάρεται στήν Εὐρώπη ἀλλά πλέον παρατηρεῖται καί στήν Ἑλλάδα εἶναι ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ. Ὅπου καί ἐάν στρίψουμε, ὅποια ἐφημερίδα καί ἐάν φιλομετρίσουμε, ὅποιο περιοδικό καί νά διαβάσουμε ἤ ὅποιο τηλεοπτικό κανάλι καί ἐάν ἀνοίξουμε θά διαπιστώσουμε καθημερινά αὐτόν τόν πόλεμο κατά τοῦ Θεοῦ. Ἡ προβολή τῆς ἀπιστίας πλέον εἶναι διάσπαρτει σέ ὅλη τήν Εὐρώπη. Τό συστηματικό ξύλωμα τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ χριστιανισμοῦ ἔχει ἀρχίσει νά γίνεται πλέον μέ γοργούς ρυθμούς. Ξέρετε ὅτι ἕνα σπίτι γιά νά γκρεμιστεῖ δέν ξεκινοῦν οἱ ἐργάτες ἀπό τά θεμέλια ἀλλά ἀρχίζουν πρῶτα ἀπό τήν σκεπή, μετά γκρεμίζουν τούς τοίχους καί τελευταία φτάνουν στά θεμέλια. Ἔτσι καί ἐδῶ στήν Ἑλλάδα ἔχει ἀρχίσει αὐτό τό γκρέμισμα τῶν θεσμῶν ἐδῶ καί πολλά χρόνια. Γνωρίζεται καί γνωρίζουμε ποιοί θεσμοί ἔχουν κτυπηθεῖ ἀπό παντοῦ τά τελευταία χρόνια μέ σκοπό τό γκρέμισμα τῶν θεμελίων πάνω στά ὁποία εἶναι κτισμένη μιά κοινωνία μέ ἠθικές ἀρχές. Γινόμεθα μάρτυρες πλέον ὅλων αὐτῶν τῶν κοινωνικῶν φαινομένων τά ὁποῖα ἡ παγκοσμιοποίηση μέ κάθε τρόπο προσπαθεῖ νά τά ἐπιβάλλει μέ διάφορους νόμους στίς κοινωνίες μας καί θά μποροῦσα νά πῶ, μέ ἕναν πλασματικό καί κατ’ ἐπίφαση ὡραῖο τρόπο. Πίσω ὅμως ἀπό αὐτές τίς νομικές διατάξεις κρύβονται πολλά ἄνομα σχέδια τῶν ἐχόντων καί κρατούντων τίς τῦχες τῶν οἰκογενειῶν μας, τῆς πίστεως μας στόν Θεό, τῆς Ὀρθοδοξίας μας καί τῆς Παιδείας μας. Ἡ τάση τῆς ἀπιστίας στούς νέους ἀνθρώπους στίς μέρες μας εἶναι περισσότερο ἐμφανής λόγῳ τῆς πληθώρας τῶν ἀντινομιῶν τῆς ζωῆς. Ἡ βιολογική ἀναστάτωση τῆς νεανικῆς ἡλικίας, οἱ θεωρίες μερικῶν ψευτοεπιστημόνων, τά σκάνδαλα δυστυχῶν κάποιων πνευματικῶν ἀνθρώπων ἀλλά καί ἐμᾶς τῶν κληρικῶν, ἀπογοήτευσαν καί ἀπογοητεύουν τούς νέους μέ ἀποτέλεσμα νά ὁδηγοῦνται στήν ἀμφισβήτηση τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ. Σέ γενικές γραμμές λοιπόν ἡ Εὐρώπη σήμερα καί ὅλος κόσμος γενικότερα ζεῖ τήν ἀπελευθέρωση τῶν πάντων. Οἱ ἰδέες, πίστη, ἀγνότητα, σεβασμός δέν φαίνεται νά ἐμπνέουν τόν ἀνθρωπο. Ἡ κοινωνία στηρίζεται μόνο στήν ὕλη καί αὐτή καθορίζει τήν σχέση τῶν ἀνθρώπων. Φέρτε στό νοῦ σας ὅποιαδήποτε μεσημεριανή τηλεοπτική ἐκπομπή. Τί προσπαθοῦν νά προβληθεῖ ἀπό αὐτές; Μά τί ἄλλο ἀπό τήν ὕλη, τήν καλοπέραση, τήν ἀπιστία μέσα στά ζευγάρια, τήν γέννηση τοῦ Ἀντιχρίστου καί ὁ φόβος τῆς δευτέρας παρουσίας, τήν σχέση καί τόν τρόπο συμβίωσης τῶν δύο φίλων, καί ἀντίθετα καί πολλά ἄλλα. Τό ἀποτέλεσμα, νά δηλητηριάζονται καθημερινά νέες ἄδολες παιδικές ψυχές στό βωμό τῆς τηλεθέασης καί τῶν συμφερόντων. Ὅσο ἀπογοητευτικά νά εἶναι ὅλα ὅσα ἀνάφερα μέχρι τώρα θά πρέπει νά ποῦμε μέ εὐκρίνεια ὅτι αὐτή εἶναι ἡ πραγματική εἰκόνα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑλλάδας καί τῆς Εὐρώπης γενικότερα. Ζοῦμε σέ μία κοινωνία χωρίς πνευματικές καί ἠθικές ἀρχές καί ἀξίες. Ἔτσι λοιπόν στήν κοινωνία, πού οἱ μεγαλύτεροι σέ ἡλικία μᾶς ἔχουν διαμορφώσει, καλούμεθα νά ζήσουμε ὅλοι μας καί ἔμεῖς σάν χριστιανοί νά πηγαίνουμε ἀντίθετα σέ ὁποιαδήποτε ἰδεολογικά ρεύματα τῆς Ἑλλάδος καί ὅλων τῶν χωρῶν τῆς Εὐρώπης. Ἐφόδια λοιπόν τῶν ὀρθοδόξων ἀνθρώπων πλήν τῆς θύραθεν γνώσης καί ἐμπειρίας εἶναι καί ἡ πνευματική ζωή πού ἐπικεντρώνεται στήν μετάνοια καί στήν συμμετοχή αὐτῶν στό κοινό ποτήριο τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ στήν Θεία Κοινωνία. Ὅλοι μας πρέπει νά σκάψουμε βαθιά στούς ἑαυτούς τους γιά νά βιώσουμε τήν ἁγιότητα. Τότε θά εἶναι ἐλεύθεροι καί θά ἀποτελοῦν μαρτυρία Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ ζωή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου αὐτό μᾶς διδάσκει. Ἔζησε σέ ἕναν ἀλλόθρησκο καί ἐχθρικό κόσμο κατά τῆς Ὀρθοδοξίας. Καί ὅμως ἀνέτρεψε τήν κυριαρχία τοῦ κόσμου καί ἔφερε τό Φῶς τῆς Ἀλήθειας στήν ἀνθρωπότητα πού δέν εἶναι ἄλλο αὐτό τό Φῶς ἀπό τόν Σταυρωθέντα καί Ἀναστάντα Ἰησοῦ Χριστό. Ὁ μέγας ἱστορικός Στήβεν Ράνσιμαν εἶχε πεῖ ὅτι ὁ 21ος αἰώνας θά εἶναι στήν Εὐρώπη ὁ αἰώνας τῆς Ὀρθοδοξίας, ἡ ὁποία διατηρεῖ ἀμόλυντη τή Διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, μακριά ἀπό κάθε ἐκκοσμίκευση. Ἀπό τούς νέους ἐξαρτᾶται αὐτή ἡ σκέψη τοῦ Ράνσιμαν νά γίνει πραγματικότητα. Γι' αὐτό καί πρέπει χωρίς ἔπαρση ἀλλά καί χωρίς δουλικότητα, ἀλλά μόνο μέ ἀγάπη καί ταπεινοφροσύνη νά συνομιλοῦμε μέ τούς ἑτεροδόξους ἀδελφούς μας. Πρέπει νά κρατοῦμε ἀνοικτές τίς γέφυρες μαζί τους καί νά ἀποτελοῦμε γι' αὐτούς μαρτυρία Χριστοῦ. Ἔχουμε λοιπόν χρέος καί καθῆκον νά ἀγωνιστούμε γιά τρεῖς σημαντικές ἔννοιες πού θά συμβάλουν θετικά στήν ἐπίτευξη αὐτοῦ τοῦ ὁράματος τῆς νίκης δηλαδή τῆς Ὀρθοδοξίας. 1. Πρέπει νά ἀγωνιζόμεθα γιά τήν διατήρηση τῆς ἰδιοπροσωπίας τοῦ κάθε λαοῦ μέλους τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης. 2. Νά συμβάλλουμε μέ κάθε μέσο καί τρόπο στήν διατήρηση τῶν χριστιανικῶν παραδόσεων τῆς Εὐρώπης. 3. Νά ἀπαιτοῦμε μέ τούς ἀγῶνες καί τίς πιέσεις μας γιά τήν διαφύλαξη ἑνός ἀνθρωπίνου προσώπου της Ευρώπης. Συνοψίζοντας ἑπομένως τά παραπάνω, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀγωνίστκε γιά τήν δημιουργία μιᾶς πιό ἀνθρώπινης κοινωνίας μεταξύ τῶν τῶν πολιτῶν. Ἔδωσε μάχες γιά τήν διαμόρφωση μιᾶς κοινωνίας πού θά ἔχει ὡς ἀρχή τῆς ὑπάρξεώς της τήν ἴδια τήν ἑνότητά της. Αὐτό τό στοιχεῖο τῆς ἑνότητας δηλαδή εἶναι ἐκεῖνο πού θά πρέπει νά ἐμπνέει ὅλους τούς Εὐρωπαίους πολίτες. Στόν κόσμο τῆς παγκοσμιοποίησης τό ὅραμά μας ἐπιβάλεται νά εἶναι μιά Εὐρώπη πού θά σέβεται τίς παραδόσεις της καί τήν κληρονομιά της καί θά στηρίζεται στίς χριστιανικές ἀξίες. Καί αὐτές οἱ χριστιανικές ἀρχές θεμελιώνονται πάνω στήν παρακαταθήκη τήν ὁποία μᾶς ἄφησε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἀλλά καί ὅλη ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, πού δέν εἶναι ἄλλη ἀπό τήν πραγματική ἀγάπη μεταξύ τῶν λαῶν. Αὐτό λείπει ἀπό τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων. Ἡ πραγματική ἀγάπη. Καί σέ αὐτό καλούμεθα ὅλοι μας νά διδάξουμε μέ τό παράδειγμά μας καί μέ τίς παρεμβάσεις μας στούς πολέμιους τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ περί τῆς εἰλικρινοῦς ἀγάπης. Μέσα στά πλαίσια αὐτά, θά δίνεται ἀναμφισβήτητα ἡ δυνατότητα σέ κάθε λαό νά διατηρεῖ τήν ταυτότητα του καί μέσα ἀπό τή διαφορετικότητά του νά ἐπιτυγχάνεται ἡ σύνθεση μιᾶς δυνατῆς, ἑνωμένης καί εἰρηνικῆς Εὐρώπης, ἡ ὁποία θά ἀποτελεῖ πλέον τό θεμέλιο γιά ἕναν πιό ἀνθρώπινο κόσμο. Εἶναι καιρός, ὁ ρόλος τῆς Ὀρθοδοξίας νά καταστῇ ζωτικός καί οὐσιαστικός στό εὐρωπαϊκό γίγνεσθαι, στά κέντρα τῶν μεγάλων ἀποφάσεων. Δέν ἐπιτρέπεται νά ἀφήσουμε νά διαλυθεῖ ὁ ἱερός θεσμός τῆς οἰκογένειας, νά ἐπέλθει ἡ πλήρης φιλελευθεροποίηση τῶν ἠθῶν καί νά γίνει καταστρατήγηση τῆς ἔννοιας τῆς ἱερότητος. Θά πρέπει νά μιλᾶμε γιά τήν ἔννοια τοῦ προσώπου καί ὄχι τοῦ ἀτόμου, νά στηρίξουμε τήν χριστιανικήν ἄποψη γιά τίς ἐκτρώσεις, τήν εὐθανασία, τίς μεταμοσχεύσεις, τήν θανατική ποινή, τά λεπτότατα θέματα τῶν ἐξελίξεων τῆς γενετικῆς, τά ἀνθρώπινα δικαιώματα, τήν καῦση τῶν νεκρῶν, τή θρησκευτική διαπαιδαγώγηση τῶν νέων μας στά σχολεῖα, τό ἰδιωτικό σύμφωνω συμβίωσης καί πολλά ἄλλα ἐπίκαιρα θέματα. Μέ αὐτή τήν εὐχή θά ἤθελα νά ὁλοκληρώσω πρός τήν ἀγάπη σας τήν ἀποψινή μου ὁμιλία «στό νά συμβάλλουμε δηλαδή ὅλοι μας καί ὁ καθένας μέ τόν δικό του τρόπο στήν διαμόρφωση ἑνός πιό ἀνθρωπίνου κόσμου ὁ ὁποῖος θά ἐμπνέται ἀπό τήν διδασκαλία τῶν πατέρων μας πού αὐτοί πάντοτε ἐμπνέονταν ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ μας καί δέν ἦταν ἄλλη ἀπό τήν πραγματική ἀγάπη πρός τόν πλησίον μας καί τόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο».
|
 |
|