Επιστολές της Ιεράς Συνόδου
Προς την διεύθυνση του περιοδικού New Statesman (Διαμαρτυρία γιά άρθρο της κας Helena Smith)(21/8/2000).
Πρός τή διεύθυνση τοῦ περιοδικοῦ
New Statesman
Ἀγαπητέ κύριε Διευθυντά,
Τό ἄρθρο τῆς κας Helena Smith, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε τήν 21η Αὐγούστου τρέχοντος ἔτους στό περιοδικό, τοῦ ὁποίου ἔχετε τήν εὐθύνη τῆς ἔκδοσης καί τό ὁποῖο ἀναφέρεται στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καί γενικότερα στήν ἑλληνική κοινωνία περιέχει ἀνακρίβειες, ἄδικες γενικεύσεις καί λανθασμένες ἐκτιμήσεις. Διαπιστώσαμε μέ λύπη μας καί στό συγκεκριμένο ρεπορτάζ τό πόσο δύσκολο εἶναι ἡ ἀντικειμενική πληροφορία νά μήν ἀλλοιωθεῖ ἀπό τήν ἰδεολογική θέση, τή γνώση καί τή στάση πού ἔχει ἔναντί της ὁ κάθε ρεπόρτερ. Ἐπί τοῦ κειμένου ἔχομε νά παρατηρήσουμε τά ἑξῆς:
1. Ὁ τίτλος τοῦ ἄρθρου "Τhe ayatollah replaces Zorba" ἀδικεῖ κατάφωρα τήν Χριστιανική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καί ἡ ἀλλοιωμένη εἰκόνα πού θέλει νά δώσει ἡ ρεπόρτερ ἐπιτείνεται ἀπό τό σκίτσο, πού παρουσιάζει μιάν ἄγρια φυσιογνωμία ἑνός ἀνθρώπου πού ἐπιδιώκει προφανῶς νά παραπλανήσει τούς ἀναγνῶστες ὅτι εἶναι ὁ Ἕλληνας χριστιανός κληρικός, πού δέν ἔχει διαφορά ἀπό τούς μουσουλμάνους - Σιίτες Ἁγιατολάχ. Δέν θέλουμε νά ἀποδώσουμε πρόθεση στήν κυρία Σμίθ, ὅμως ἐπί 14 χρόνια εὑρισκόμενη στήν Ἑλλάδα δέν γνώρισε προφανῶς τίποτε ἀπό τήν ἑλληνική πραγματικότητα οὔτε φυσικά βίωσε τήν Ὀρθόδοξη χριστιανική πνευματικότητα. Ἄν προσήγγιζε Ὀρθόδοξους κληρικούς θά διαπίστωνε ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι πολύ περισσότερο ἀνεκτική ἀπό τίς ἄλλες χριστιανικές Ἐκκλησίες, δέν ἔχει ποτέ κατηγορηθεῖ γιά σοβαρά σφάλματα στήν ἐφαρμογή τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας, δέν ἔχει καμία κοσμική ἐξουσία, δέν ἔχει ἐκκοσμικευθεῖ καί διατηρεῖ ἐπί 2000 χρόνια τόν ἴδιο μυστηριακό καί πνευματικό της χαρακτήρα.
2. Ὁ Ζορμπάς εἶναι ἕνας χαρακτηρισμός τύπος Ἕλληνα, πού τόν ἔκανε γνωστό διεθνῶς ὁ Ἕλληνας ἐπίσης λογοτέχνης Νίκος Καζαντζάκης. Οἱ περισσότεροι τουρίστες πού ἔρχονται στήν Ἑλλάδα νομίζουν ὅτι ὅλοι οἱ Ἕλληνες εἶναι "Ζορμπάδες" καί ἀναζητοῦν τούς ἀντίστοιχους "Ἄντονι Κουήν" στήν ἑλληνική πραγματικότητα. Ὅμως αὐτή διαφέρει ἀπό τόν τύπο πού δημιούργησε ἡ πένα τοῦ Καζαντζάκη καί ἡ ὁποία διατηρεῖται ἀπό τά τουριστικά γραφεῖα γιά προφανεῖς λόγους.
3. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος (δηλαδή κλῆρος καί ἑκατομμύρια λαοῦ) διαμαρτυρήθηκε μέ εἰρηνικό καί ἄψογο τρόπο γιά τήν μέ αὐταρχικό καί προσβλητικό τρόπο καί χωρίς κανένα λόγο κατάργηση ἀπό τίς ἰσχύουσες ἀστυνομικές ταυτότητες τῆς προαιρετικῆς ἀναγραφῆς τοῦ θρησκεύματος. Ἡ Ἐκκλησία πιστεύει ὅτι ἐφόσον ὁ πολίτης ἐγγράφως ζητεῖ νά ἀναγραφῆ τό θρήσκευμά του παύει αὐτό νά εἶναι εὐαίσθητο δεδομένο. Στήν Παράδοσή μας καί συγκεκριμένα ἐπί κατακτήσεως τῆς Ἑλλάδος ἀπό τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία ὁ Ἕλληνας Ὀρθόδοξος Χριστιανός παρά τίς προσπάθειες ἐξισλαμισμοῦ του καί τούς διωγμούς πού ἀνά πᾶσα στιγμή ὑπῆρχε ὁ κίνδυνος νά ὑποστεῖ ζητοῦσε νά ἀναγράφεται τό θρήσκευμά του στά χαρτιά τῆς τότε ἐξουσίας. Αὐτή τήν Ὁμολογία πίστεως θέλει καί σήμερα νά ἐξακολουθήσει. Ποῦ τό μεμπτό; Γιά τή διαγραφή τοῦ θρησκεύματος ἡ Ἐκκλησία ἔκανε δύο συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Εἶδε ἡ κα Σμίθ κάτι ἀκραῖο; κάτι πού μπορεῖ νά θεωρηθεῖ φουνταμενταλιστικό; δηλαδή κατά τήν ἄποψή της δέν θά ἔπρεπε εἰρηνικά νά διαμαρτυρηθοῦμε γιά κάτι πού δέν συμφωνοῦμε; Ποιό τό πρόβλημα; μήπως, κατά τήν ἄποψη τῆς κας Σμίθ, δέν θά ἔπρεπε νά ἔχουμε ἄλλη ἄποψη ἀπό αὐτήν τῆς κυβερνήσεως καί γι' αὐτό κατηγορούμεθα ὡς φανατικοί καί πρέπει νά καταδικασθοῦμε στήν περιφρόνησή της καί νά ὁδηγηθοῦμε στό περιθώριο τῆς κοινωνικῆς ζωῆς; μᾶς κάνει ἐντύπωση ὁ λόγος τῆς κας Σμίθ, ὅτι "The scenes were reminiscent of the fundamentalist fervour that once riot in Iran". Ἐδῶ δέν εἶναι ἄποψη, ὁπότε θά γινόταν σεβαστή. Εἶναι μεταφορά γεγονότος καί δυσφήμηση τῶν ἑκατομμυρίων Ἑλλήνων πού ἔλαβαν μέρος. Μόνο ἡ κα Σμίθ εἶδε ἔτσι τίς συγκεντρώσεις. Εἰλικρινῶς θλιβόμαστε γιά τήν εἰκόνα, πρότυπο ἀποπληροφόρησης, πού θέλησε ἡ κα Σμίθ νά περάσει στούς ἀναγνῶστες της. Θυμίζει τίς χειρότερες μέρες προπαγανδιστικῶν ἐξάρσεων τῆς προπαγάνδας τοῦ ὑπαρκτοῦ σοσιαλισμοῦ σέ βάρος τῶν ἐλευθέρων κρατῶν τῆς Δύσης.
4. Εἶναι πράγματι ἄξιο περιέργειας ὅτι ἡ κα Σμίθ μένει 14 χρόνια στήν Ἑλλάδα, ἀλλά γιά τό θέμα τῆς κρίσεως τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν Πολιτεία πῆρε τίς ἀπόψεις μόνο ἀπό ἐκείνους πού εἶναι δεδηλωμένοι ἀντίπαλοι τῆς Ἐκκλησίας. Κατά τήν ἄποψή μας δέν εἶναι κάτι πού συμφωνεῖ μέ τούς κανόνες τῆς δημοσιογραφικῆς δεοντολογίας, μέ τή δημοκρατική εὐαισθησία καί τήν προοδευτικότητα. Ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλος ὁμίλησε γιά τό θέμα σέ γεῦμα τῆς Ἑνώσεως Ἀνταποκριτῶν Ξένου Τύπου κι ἐκεῖ ἐξήγησε τίς θέσεις τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλά κι ἄν ἡ κα Σμίθ δέν μποροῦσε νά παρακολουθήσει τήν ἐκδήλωση αὐτή τῶν Ἀνταποκριτῶν τοῦ Ξένου Τύπου θά μποροῦσε νέ ἐπισκεφθεῖ τόν Μακαριώτατο καί νά συζητήσει τό θέμα μέ ὅλη της τήν ἄνεση, γιά νά ἀντιληφθεῖ ὅτι ἀντιθέτως ἀπό τά ὑποστηριζόμενα ἡ Ἐκκλησία θέλει ὁ πολίτης νά παραμείνει ἄνθρωπος καί κριτικός πάντα πρός κάθε κοσμική ἐξουσία, ἔχοντας τήν ἐλευθερία τῆς βουλήσεώς του καί τό δικαίωμα νά ἀποφασίζει ἡ πλειοψηφία, πού πάντως νά προστατεύει κι αὐτή τά δικαιώματά της, ὅπως καί οἱ μειονότητες, ὅπως καί κάθε ἄνθρωπος.
5. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος καταδικάζει μέ τόν πιό κατηγορηματικό τρόπο τόν ἐθνικισμό, ὡς μία ἀρρωστημένη κατάσταση, ἀφοῦ ὅποιος τόν ἀκολουθεῖ χάνει τήν ἀγάπη πρός τόν συνάνθρωπό του καί τήν ψυχική του γαλήνη. Ὁ λόγος τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου, ἱδρυτοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εἶναι σαφής: "There is neither Jew nor Greek, there is neither bond nor free, there is neither male nor female: for ye are all one I Christ Jesus"(Γαλ. 3,28). Ὅμως ἀναγνωρίζει στόν ἄνθρωπο ὁρισμένες βάσεις ἐπί τῶν ὁποίων κτίζει σταθερά κι ἐπιτυχημένα τό μέλλον του κι αὐτές εἶναι ἡ ἰδιαιτερότητά του, ἡ Παράδοσή του, ἡ γλώσσα του, ἡ θρησκεία του, τά ἤθη καί τά ἔθιμά του. Αὐτά τά δέχονται ὅλοι οἱ Εὐρωπαῖοι καί βεβαίως καί ἡ Ε.Ε., γιά τήν ὁποία ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος οὐδέποτε ἀνέφερε ὅτι εἶναι "meat grinder". Τήν ἔκφραση χρησιμοποίησε γιά ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ὁραματίζονται ἕνα πλανητικό πολιτισμό, πού θά εἶναι θεμελιωμένος στήν ἰσχύ τῶν ὅπλων, στήν δύναμη τοῦ χρήματος καί στήν χωρίς ἠθικά ὅρια καί φραγμούς ἐπιστήμη καί τεχνολογία.
6. Εἶναι ἀνακριβές τό ἀναγραφόμενο στό ρεπορτάζ ὅτι, "στή δεκαετία τοῦ 1930 ἡ military dictatorship εἰσήγαγε τό θρήσκευμα στίς ἀστυνομικές ταυτότητες". Τό ἀληθές εἶναι ὅτι τό θρήσκευμα εἶχε εἰσαχθεῖ πολύ νωρίτερα καί ἐπί πλέον ἡ "κυβέρνηση τοῦ βουνοῦ", τοῦ ΚΚΕ, στίς περιοχές πού ἔλεγχε εἶχε ἐκδώσει ἀστυνομικές ταυτότητες μέ ἐπάνω γραμμένο τό θρήσκευμα. Σημειώνουμε ὅτι δικτατορία ἦταν καί τῆς δεκαετίας τοῦ 1930, ἀλλά ὄχι στρατιωτική, ὅπως αὐτή τῶν συνταγματαρχῶν, τοῦ 1967.
7. Εἶναι ἀνακριβές ἐπίσης ὅτι "ἡ Ἑλλάς ἔχει καταδικαστεῖ κατ' ἐπανάληψη ἀπό τό Εὐρωπαϊκό Δικαστήριο Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων γιά παραβιάσεις πού συνέβησαν σέ βάρος θρησκευτικῶν μειονοτήτων". Ἡ ἀνακρίβεια γίνεται σοβαρότερη, ὅταν ἡ κα Σμίθ ἰσχυρίζεται καί ἀφήνει νά ἐννοηθεῖ ὅτι ἡ ἀναγραφή τοῦ θρησκεύματος στίς ἀστυνομικές ταυτότητες προκαλεῖ τίς διακρίσεις... Ἀλλά ἄν ἡ ὅποια κρατική ἐξουσία θέλει νά κάνει διάκριση σέ βάρος ὁποιασδήποτε ὁμάδας πολιτῶν, φυλετικῆς, ἐθνικῆς, θρησκευτικῆς κ.λπ. δέν θά περιμένει νά δεῖ τό ποιοί τήν ἀποτελοῦν ἀπό τίς ταυτότητες. Καί ἐπί πλέον τά πογκρόμ τοῦ 20οῦ αἰώνα καί παλαιότερα δέν ἔγιναν ἐπειδή ὑπῆρχαν τό θρήσκευμα καί ἄλλα στοιχεῖα στίς ταυτότητες. Οἱ Νόμοι τῆς Ἑλληνικῆς Πολιτείας ἔχουν κριθεῖ καί ἐγκριθεῖ ἀπό τά διεθνή φόρα. Ὅμως συμβαίνουν παραβιάσεις αὐτῶν τῶν Νόμων, ὅπως σέ ὅλα τά κράτη ἀπό φορεῖς τῆς κρατικῆς ἐξουσίας. Ἀλλά γι' αὐτές δέν ἔχει καμία εὐθύνη ἡ Ἐκκλησία.
8. Ἡ κυρία Σμίθ κάνει καί γενικευμένους χαρακτηρισμούς πού ἀδικοῦν τούς Ἕλληνες. Γράφει: "It also proves that liberty and equality, the values that drive democracy, are still in short supply in this, the birthplace of democracy". Γιά νά μπορούσαμε νά ἀντιληφθοῦμε τόν ἀφορισμό της θά θέλαμε ἡ κα Σμίθ νά μᾶς πεῖ ποῦ βρίσκεται ἡ ἰδανική αὐτή δημοκρατία, ἐκτός ἀπό τήν Οὐτοπία τοῦ Πλάτωνα ἤ τοῦ Τόμας Μόρ; διότι τή Δημοκρατία δέν τήν διαμορφώνουν μόνο οἱ Νόμοι, ἀλλά κυρίως καί οὐσιωδῶς τό ἦθος καί ἡ πνευματική καλλιέργεια τοῦ κάθε πολίτη.
9. Λάθος κάνει ἡ κα Σμίθ καί στή διαπίστωσή της ὅτι "ὑπάρχουν δύο Ἑλλάδες". Ὑπάρχει μία καί μοναδική Ἑλλάδα, ὅπως τή ζοῦν τά ἑκατομμύρια τῶν Ἑλλήνων ἐντός καί ἐκτός τῶν συνόρων τοῦ κράτους της. Καί ὑπάρχουν καί ὁρισμένοι διανοούμενοι, πού αἰσθάνονται ντροπή γι' αὐτήν τήν Ἑλλάδα καί θαυμασμό γιά τά ἐπιτεύγματα ἄλλων λαῶν, ἀπό τούς ὁποίους ἐπιθυμοῦν νά ἀφομοιωθοῦν οἱ Νεοέλληνες. Ἐμεῖς πιστεύουμε ὅτι ἡ πορεία τοῦ ἑλληνισμοῦ μέ ἐφόδιο τή μακραίωνη καί σημαντική Παράδοσή του σέ τίποτα δέν τόν ἐμποδίζει νά προχωρήσει στήν πνευματική, πολιτισμική, κοινωνική, οἰκονομική καί τεχνολογική του ἀνάπτυξη μαζί μέ ὅλους τούς ἄλλους λαούς τῆς Εὐρώπης.
10. Νά συμπληρώσουμε ἀκόμη ὅτι οἱ μισθοί τῶν κληρικῶν τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας δέν ὀφείλονται στούς στενούς δεσμούς πού ὑπάρχουν μέ τό κράτος, ἀλλά γιατί αὐτό ἔχει δημεύσει καί ἀπαλλοτριώσει μέ εὐτελές τίμημα τό μεγαλύτερο μέρος τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας ἀπό τό 1830 ἕως τίς ἡμέρες μας.
11. Τέλος δέν ἀντιλαμβανόμαστε ποιός εἶναι ὁ μύθος τῆς "ὁμοιογένειας", πού ἔχουμε ὡς Ἑλληνικό Ἔθνος. Οἱ Ἕλληνες ἀπό τότε πού ἐμφανίστηκαν στήν ἱστορία συμβιώνουν εἰρηνικά μέ διάφορους λαούς, σεβόμενοι τίς ἰδιαιτερότητες τοῦ καθενός ἀπό αὐτούς.
Κύριε διευθυντά, θέλουμε νά πιστεύουμε ὅτι ἀνήκουμε στήν προοδευμένη καί προοδευτική χριστιανοσύνη, αὐτή πού ἀγαπᾶ καί ἐκτιμᾶ τόν κάθε ἄνθρωπο καί πού εἶναι ἕτοιμη νά θυσιαστεῖ γιά τήν ἐλευθερία καί τή δικαιοσύνη. Πιστεύουμε ὅτι ὁ Χριστιανός πρέπει νά ἀγαπᾶ καί νά σέβεται τήν ἄλλη ἄποψη καί φυσικά νά μήν ἐξυβρίζει καί νά μήν ἀδικεῖ τόν συνάνθρωπό του. Θά περιμέναμε καί ἀπό τήν κα Σμίθ νά μᾶς σεβαστεῖ, ἀφοῦ δέν μπορεῖ νά μᾶς καταλάβει. Καί τήν περιμένουμε νά συζητήσουμε μαζί της, γιά νά διαπιστώσει ὅτι ὑπάρχουν πάρα πολλά πού μᾶς ἑνώνουν ὡς Εὐρωπαίους καί πρό πάντων ἡ κοινή πολιτισμική μας κληρονομιά, ἡ θεμελιωμένη στήν Ἰερουσαλήμ, τήν Ἀθήνα καί τή Ρώμη, ὅπως ἔγραψε καί ὁ Ἔλλιοτ.
