Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΙΑΛΟΓΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

του Σεβ. Μητροπολίτου Αττικής κ. Παντελεήμονος



Α' Ὁ Θεολογικός Διάλογος μετά τῶν Προχαλκηδονίων

Τό θέμα τῆς διεξαγωγῆς Θεολογικοῦ Διαλόγου μέ τίς Ἀρχαῖες Ἀνατολικές Ἐκκλησίες ἐτέθη γιά πρώτη φορά στήν Διορθόδοξο Ἐπιτροπή πού συνῆλθε τό 1931 στήν Ἱερά Μονή Βατοπεδίου. Ἡ Δ΄ Πανορθόδοξος Διάσκεψη τό 1968 ἀπεφάσισε τήν ἐπίσημη ἔναρξή του καί ἡ πρώτη Συνάντησις τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ ἐπίσημου Διαλόγου ἔγινε τό 1985 στό Chambesy τῆς Γενεύης. Σ’αὐτήν καθορίσθηκε καί ἡ θεματολογία τῆς Β΄ Γενικῆς Συνελεύσεως, πού τελικά συνῆλθε στό Κάϊρο τό 1989 καί ἀσχολήθηκε μέ τό Χριστολογικό Δόγμα. Τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος στόν Διάλογο αὐτό ἐξεπροσώπησαν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Νικοπόλεως κ. Μελέτιος καί ὁ ἀείμνηστος πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάν. Ρωμανίδης. Τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1990 συνῆλθε σέ ὁλομέλεια ἡ Μικτή Θεολογική Ἐπιτροπή Διαλόγου Ὀρθοδόξων καί Προχαλκηδονίων στό Ὀρθόδοξο Κέντρο τοῦ Chambesy καί κατ’ αὐτήν ἐπιτεύχθηκε συμφωνία ἐπί τοῦ Χριστολογικοῦ Δόγματος. Οἱ δύο ἀντιπροσωπεῖες συνεφώνησαν στήν καταδίκη τῆς αἱρέσεως τοῦ Εὐτυχιανισμοῦ καί τοῦ Νεστοριανισμοῦ. Οἱ Ὀρθόδοξοι συνεφώνησαν ὅτι οἱ Ἀνατολικοί μποροῦν νά διατηρήσουν τήν Κυρίλλειο ὁμολογία περί τῆς “μιᾶς φύσεως τοῦ σεσαρκωμένου Λόγου”, ἐφ’ ὅσον μέ αὐτήν ἐννοοῦν τήν διπλῆ ὁμοουσιότητα τοῦ Λόγου, οἱ δέ Ἀνατολικοί συνεφώνησαν ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι δικαιοῦνται νά χρησιμοποιοῦν τήν διατύπωση “δύο φύσεις” ἐφ’ ὅσον δέχονται τήν διάκριση “τῇ θεωρίᾳ μόνῃ”. Οἱ δύο πλευρές συνεφώνησαν ἀκόμη νά ἀρθοῦν τά ἀναθέματα καί οἱ καταδίκες τοῦ παρελθόντος, πού χωρίζουν τίς δύο Ἐκκλησίες, ὥστε νά προχωρήσουν σέ πλήρη ἕνωση καί κοινωνία.

Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, παρά τίς ἀντιρρήσεις ὡρισμένων ἐκκλησιατικῶν κύκλων στήν Ἑλλάδα, ἀνεκοίνωσε ἐπισήμως μέ ἔγγραφό του στίς Αὐτοκέφαλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, τό Αὔγουστο τοῦ 1992, τήν λήξη τοῦ Διαλόγου περί Χριστολογίας καί ἐπρότεινε τήν συνέχιση τοῦ Διαλόγου ἐπί τῶν θεμάτων α) τῆς ἀποδοχῆς ἀπό τούς Προχαλκηδονίους τῆς οἰκουμενικότητος τῶν Συνόδων Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄καί Ζ΄, β) τῆς ἄρσεως τῶν ἑκατέρωθεν ἀναθεμάτων καί γ) τήν ρύθμιση πρακτικῶν ζητημάτων ἀφορώντων σέ θέματα λειτουργικά, δικαιοδοσιακά, μυστηριολογικά, ποιμαντικά καί ἄλλα.

Πρός τόν σκοπό αὐτό συνῆλθε, γιά τελευταία φορά, ἡ Μικτή Θεολογική Ἐπιτροπή Διαλόγου Ὀρθοδόξων καί Προχαλκηδονίων στό Chambesy τόν Νοέμβριο τοῦ 1993. Οἱ δύο Ἀντιπροσωπεῖες συνεδρίασαν χωριστά καί κάθε μία ἐτοίμασε ἕνα σχέδιο κειμένου συμφωνίας, τό ὁποῖο παρουσίασαν στήν Ὁλομέλεια, γιά νά ἀρχίση ἡ συζήτηση ἐπί τῶν δύο αὐτῶν κειμένων. Αἰφνιδίως ὅμως ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς Ἀντιπροσωπείας τῶν Προχαλκηδονίων Μητροπολίτης Δαμιέττης Παΐσιος ἐδήλωσε ὅτι τό κείμενο τῶν Ὀρθοδόξων παρουσιάζει πολλά προβλήματα γιά τούς Ἀνατολικούς καί ἐζήτησε νά διασκεφθῆ κατ’ ἰδίαν ἡ Ἀντιπροσωπεία τους γιά νά καθορίση τήν στάση της. Τήν ἑπομένη ἡμέρα ὁ Μητροπολίτης Παΐσιος παρουσίασε στήν Ὁλομέλεια τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς τήν ἀπάντηση τῶν Ἀνατολικῶν στό κείμενο τῶν Ὀρθοδόξων, μέ τήν ὁποία οἱ Ἀντιχαλκηδόνιοι ἠρνοῦντο νά δεχθοῦν τίς μετά τήν Γ΄ Οἰκουμενικές Συνόδους καί μάλιστα τήν Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος, ἀξίωναν ἡ ἄρση τῶν ἀναθεμάτων νά εἶναι γενική καί ὄχι ὀνομαστική καί ἡ ἀποκατάσταση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κοινωνίας νά πραγματοποιηθῆ σταδιακά.

Ἀκολούθησαν διαμάχες καί ἀντιλογίες ὀξεῖες μεταξύ τῶν Ἀντιπροσωπειῶν καί τελικά ἀπεφάσισαν νά πληροφορήσουν τίς Ἐκκλησίες τους γιά τήν ὅλη κατάσταση, ἀφοῦ, ἄλλωστε ἡ Μικτή Ἐπιτροπή δέν εἶναι ἀποφασιστικό ἀλλά εἰσηγητικό ὄργανο, καί νά προτείνουν τά πρέποντα. Ἡ συνάντηση ἔληξε μέ τήν ἔκδοση ἑνός τυπικοῦ ἀνακοινωθέντος. Ὕστερα ἀπό ὅλα αὐτά ὁ διάλογος μέ τούς Προχαλκηδονίους εἰσέρχεται σέ νέα φάση, κατά τήν ὁποία πρέπει νά ἐξετασθοῦν ἐξαντλητικῶς τά θέματα περί Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί σέ ποιό βαθμό εἶναι ἀπαραίτητο νά δεχθοῦν οἱ Ἀντιχαλκηδόνιοι τήν μετά τό 451 Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ δυνατότητα νά γίνη δεκτή ἡ ἄποψη τῶν Προχαλκηδονίωνπερί ἄρσεως τῶν ἀναθεμάτων ἐλευθέρως ἀπό κάθε Ἐκκλησία ἤ Οἰκογένεια Ἐκκλησιῶν καί κυρίως νά γίνη διασάφηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὁρολογίας, διότι διεπιστώθη ὅτι δέν κατανοοῦν ταυτόσημα τούς διαφόρους θεολογικούς ὅρους οἱ Ἀνατολικοί καί οἱ Ὀρθόδοξοι.

Ἀπό τήν Συνάντηση τῆς Μικτῆς Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς Διαλόγου τοῦ 1993 καί μέχρι σήμερα τά θέματα τοῦ ἐπισήμου Διορθοδόξου Διαλόγου μέ τούς Προχαλκηδονίους παραμένουν στάσιμα καί οὐδέποτε πλέον συνεκλήθη ἐπισήμως ἡ Διορθόδοξος Θεολογική Ἐπιτροπή.

Τέλος, σημειώνομε ὅτι τό 1997 ὁ τότε Μητροπολίτης Ἑλβετίας Δαμασκηνός ἀπηύθυνε πρόσκληση ad personam στόν Σεβ. Μητροπολίτη Περιστερίου κ. Χρυσόστομο, στόν Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρ. π. Γεώργιο Μεταλληνό καί στούς Ἐλλογιμ. Καθηγητάς κ.κ. Βλάσιο Φειδᾶ καί Γεώργιο Μαρτζέλο γιά νά συμμετάσχουν σέ κοινή Συνέλευση τῶν Μικτῶν Ἐπιτροπῶν ἐπί λειτουργικῶν καί ποιμαντικῶν ζητημάτων τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου μέ τούς Ἀντιχαλκηδονίους, πού πραγματοποιήθηκε τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1997 στή Δαμασκό τῆς Συρίας. Ὅμως σέ αὐτήν τελικά δέν ἐκλήθησαν καί δέν ἔλαβαν μέρος οἱ ἐκπρόσωποι στόν Διάλογο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί οὐδείς ἀπό ἐκείνους πού ἔλαβαν μέρος ἐπληροφόρησε τήν Ἐκκλησία μας γιά τά ἀποτελέσματα καί τίς ἀποφάσεις αὐτῆς τῆς “κοινῆς συνελεύσεως”.