H ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ : Εισηγήσεις

Oμιλία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών

και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Χριστοδούλου

κατά την έναρξη των εργασιών

της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας
της Εκκλησίας της Ελλάδος

(07.10.2002)

ΣΥΝΟΨΗ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΟΣ

Α΄ Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Β΄ Η επιταγή της Ενότητας της Εκκλησίας

Τό θέμα των ταυτοτήτων υφίσταται στο ακέραιο

Γ΄ Νέοι ορίζοντες με υπεύθυνες πρωτοβουλίες κατάθεσης αυθεντικής μαρτυρίας της Πίστης

Πρωτοβουλίες προς την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και το Π.Σ.Ε.
Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Εκκλησίας της Ελλάδος
Διαθρησκειακές σχέσεις
Η δραστηριοποίηση της Εκκλησίας στον τομέα της Βιοηθικής

Δ΄ Η εικόνα της Εκκλησίας της Ελλάδος

Η «ενοχλητική» επιρροή της Εκκλησίας στο λαό
Η μέριμνα της Εκκλησίας για κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής
Το πνευματικό έργο κύρια αποστολή της Εκκλησίας
Επιτακτικό το αίτημα της κάθαρσης στην Εκκλησία

Ε΄ Διαμόρφωση νέων συνθηκών ζωής στη χώρα μας

Δραματικές εξελίξεις στην ελληνική κοινωνία
Η θρησκευτική ελευθερία δεν περιλαμβάνει τον κακόπιστο προσηλυτισμό
Προβληματισμός για την ίδρυση Κέντρου Ισλαμικών Σπουδών
Νομοθετικές ρυθμίσεις για την καύση των νεκρών και την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Πρωτοποριακές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση των ναρκωτικών

ΣΤ΄ Η περιουσία της Εκκλησίας στην υπηρεσία του πολυεπίπεδου έργου Της

Ζ΄ Οι σχέσεις με την Κυβέρνηση

Η΄ Η συμβολή της Εκκλησίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004

Θ΄ Η επιμόρφωση των στελεχών της Εκκλησίας

Ι΄ Ξενώνας για αποσυρόμενους από την ενεργό υπηρεσία Ιεράρχες

ΙΑ΄ Ζητήματα προς αντιμετώπιση

Η επιδίωξη αποχριστιανισμού της κοινωνίας
Η καλλιέργεια και ανάπτυξη του μοναχισμού
Το φαινόμενο του γεροντισμού στα πρόσωπα Ηγουμένων και Πνευματικών
Η ενίσχυση του Άμβωνα
Ο αγώνας της Εκκλησίας για τη διαφύλαξη της γλώσσας μας
Η αναζωογόνηση της Ενορίας
Η εξωτερική εμφάνιση των κληρικών
Η απονομή οφφικίων σε νεαρούς άγαμους κληρικούς
Τα υπό χρηματοδότηση από το Γ΄ Κ.Π.Σ. έργα
Εκκλησία και εκπαίδευση
Ο τηλεοπτικός σταθμός της Εκκλησίας
Κίνδυνοι απο την εξάπλωση σεκτών και παραθρησκειών
Οι σύγχρονες μάστιγες

ΙΒ΄ Ενότητα και Αγώνας

Α΄

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Στο πρώτο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος, αφού υπογράμμισε ότι η περιοδική διαβούλευση, μελέτη και κυριαρχική απόφανση σε γενικότερης φύσης ζητήματα, από την αίσια έκβαση των οποίων εξαρτάται η πορεία των πραγμάτων της Εκκλησίας, αποτελεί καθήκον και χρέος κάθε Επισκόπου-μέλους της Ι.Σ.Ι., αλλά και όλων μαζί, υπενθύμισε τα όρια των δικαιοδοτικών αρμοδιοτήτων της Δ.Ι.Σ., σύμφωνα με τις προβλέψεις του ισχύοντος Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, τονίζοντας ότι το Διαρκές Συνοδικό όργανο «ενεργεί πάντοτε ως εκπρόσωπον της Ιεραρχίας».

Περαιτέρω, ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι, κατά το διαρρεύσαν χρονικό διάστημα από του παρελθόντος Οκτωβρίου μέχρι σήμερα, τα μεν εξαρτώμενα αποκλειστικά από τις αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων της Εκκλησίας ζητήματα προωθήθηκαν και συνεχώς προωθούνται παρά τις υπάρχουσες εγγενείς δυσκολίες, τα δε απαιτούντα τη σύμπραξη της Πολιτείας παρέμειναν εν πολλοίς στάσιμα, αν και ήταν επανειλημμένες οι προσπάθειες να επιτευχθεί η αναγκαία συνεργασία με τους φορείς της κρατικής εξουσίας, «σε μία προοπτική ευπρεπούς συμπόρευσης χωρίς μειώσεις από εκατέρας πλευράς». Παράληλα αναφέρθηκε και στα προβλήματα που προήλθαν «άλλα από εσωτερικές μας ανθρώπινες αδυναμίες και άλλα από μικρότητες και ανταγωνιστικές τριβές» και τα οποία κάποιοι εκμεταλλεύθηκαν για να διασύρουν την Εκκλησία και να παρασύρουν το λαό σε έντονο σκανδαλισμό με στόχο την απαξίωσή Της.

Όλα όμως αυτά, κατέληξε ο Μακαριώτατος, φαίνονται μικρά και ασήμαντα μπροστά στήν εκρηκτική κατάσταση που διαμορφώνεται στον κόσμο και τη χώρα μας στην αρχή της τρίτης χιλιετίας, με την αναδιατύπωση της ιστορίας της Ευρώπης, την επιβολή μίας πολιτικής που αγνοεί επιδεικτικά τη θρησκεία και τη συμβολή της στον πολιτισμό και την πρόοδο και την κρούση της θύρας της Εκκλησίας από την εκκοσμίκευση. Η κατάσταση αυτή, σημείωσε, επιβάλλει να δούμε με καθαρό μάτι τις εξελίξεις και να εκτιμήσουμε την ανάγκη για εσωτερική συνοχή και ενότητα της Εκκλησίας.

Β΄

Η Επιταγή της Ενότητας της Εκκλησίας

Το θέμα των ταυτοτήτων υφίσταται στο ακέραιο

Στο δεύτερο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι πάνω απ’ όλα και όλους προέχει η Ενότητα της Εκκλησίας, γιατί αυτό επιτάσσει η διαχρονική πορεία Της και η ευθύνη έναντι του Κυρίου και Δομήτορός Της και γιατί υπήρξαν και υπάρχουν δυνάμεις που, βλέποντας και αδυναμίες των ποιμένων Της, σχεδίασαν και σχεδιάζουν τη διάσπασή Της σε χρόνο που εκείνοι θα κρίνουν κατάλληλο. Όπως σημείωσε, η διαφύλαξη της Ενότητας, που λυμαίνονται συνήθως προσωπικά πάθη, αδυναμίες, αντιδικίες, ίσως και μίση, συνιστά οφειλετική μέριμνα όλων των Επισκόπων – μελών της Ι.Σ.Ι. και ιδιαίτερα του Προέδρου της, ο οποίος αποτελεί τη συνισταμένη των διαφόρων τάσεων και ροπών εντός και εκτός της Ιεραρχίας.

Ο Μακαριώτατος στηλίτευσε το φαινόμενο αντεγκλήσεων και ερίδων, σχολιασμών και επικρίσεων εκτός των αρμοδίων εκκλησιαστικών οργάνων εκ μέρους Ιεραρχών, συνήθως κατά του Προκαθημένου της Εκκλησίας, και της δημόσιας διαφοροποίησης προς αποφάσεις των Συνοδικών οργάνων, ως δείγμα εκκοσμίκευσης των φορέων της εκκλησιαστικής εξουσίας και απόπειρα τραυματισμού των εκκλησιαστικών προσώπων και δημιουργίας ρωγμών στο σώμα της Ενότητας της Εκκλησίας. Υπενθύμισε δε τόσο την άψογη και σύμφωνη με τους Ιερούς Κανόνες λειτουργία του Συνοδικού συστήματος, το οποίο αποτελεί ασφαλιστική δικλείδα από τυχόν καταχρήσεις εξουσίας και ελέγχει πάντας, καθώς κάθε Ιεράρχης καταθέτει τή γνώμη του, ζητεί λόγο και περιστέλλει κάθε κίνηση απόκλισης από την αλήθεια και την ορθότητα, όσο και τη θωράκιση του προσώπου του Προκαθημένου της Εκκλησίας έναντι εσωτερικών και εξωτερικών προσβολών.

Τη στιγμή που οι αρνητές της Εκκλησίας μας επιθυμούν να μας εκθέτουν στο λαό ως αλλήλους δάκνοντας, να μας ευτελίσουν, να καταργήσουν κάθε θεσμό και κύρος, γιατί δεν ανέχονται να μας σέβεται ο λαός και να ακούει τη γνώμη μας, τόνισε ο Μακαριώτατος, εμείς τους δίνουμε αφορμές να το κάνουν αντί να περιφρουρούμε τον οίκον μας.

Βέβαια, συνέχισε, οι αποφάσεις μείζονος σημασίας που ελήφθησαν από την Ι.Σ.Ι., όπως αυτές για το θέμα των ταυτοτήτων, βαρύνουν αποκλειστικά και μόνον τον Αρχιεπίσκοπο στα μάτια εκείνων που εθίγησαν από αυτές. Κατ’ αυτού στρέφουν τα βέλη τους και αυτού την προσωπική μείωση επιδιώκουν. Αυτός όμως θεωρεί τίτλο τιμής το ότι σήκωσε το μείζον βάρος της απρόσμενης και πικρής αυτής αντιπαράθεσης και με συνέπεια και σθένος προστάτευσε το κύρος των αποφάσεων της Ι.Σ.Ι. Αναφερόμενος περαιτέρω στο θέμα των ταυτοτήτων, το οποίο για την Εκκλησία «εξακολουθεί να υφίσταται στο ακέραιο», ο Μακαριώτατος εξέφρασε την πίστη του ότι «καλώς ενεργήσαμε» και τόνισε ότι «είμαστε ήδη, με τη χάρη του Θεού, οι δικαιωμένοι ιστορικά». Ευχαρίστησε δε και πάλι τους Ιεράρχες εκείνους που στρατεύθηκαν στον αγώνα για την ελληνορθόδοξη ταυτότητα του λαού μας, δεχόμενοι και αυτοί πυρά.

Γ΄

Νέοι ορίζοντες με υπεύθυνες πρωτοβουλίες κατάθεσης

αυθεντικής μαρτυρίας της Πίστης

Στο τρίτο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε αναλυτικά στις πρωτοβουλίες της Εκκλησίας προς τους ετερόδοξους και τους αλλόθρησκους, προς την Ευρώπη και προς τον κόσμο γενικότερα, όχι με πνεύμα συγκρητιστικό στο οποίο η Εκκλησία είναι σφόδρα αντίθετη και το οποίο μάχεται, αλλά με πνεύμα κατάθεσης αυθεντικής μαρτυρίας της Πίστης Της, με παρρησία, χωρίς συμβιβασμούς και μειοδοσίες, καθώς η Ορθοδοξία δεν είναι κατάσταση ναρκισσισμού, αλλά καθημερινός αγώνας για κατάκτηση εν Πνεύματι και αληθεία. Υπογράμμισε μάλιστα ότι στη σημερινή μετανεωτερική εποχή, οι συνθήκες επιβάλλουν στην Εκκλησία τη στροφή Της προς τον κόσμο, όχι όμως υπό την μορφή της εκκοσμίκευσης, αλλά της καθοδήγησης των ανθρώπων προς τον Θεό. Όπως είπε, όταν η Εκκλησία αποφεύγει την μετατροπή Της σε ιδεολογία και διατηρεί αλώβητο τον πνευματικό χαρακτήρα Της, τότε είναι ένα πνευματικό θεραπευτήριο που προσφέρει στο σύγχρονο άνθρωπο ερείσματα στήριξης και θεμέλια ύπαρξης.

Πρωτοβουλίες προς την Ρωμαιοκαθολικη Εκκλησία και το Π.Σ.Ε.

Όσον αφορά στις πρωτοβουλίες προς την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και το Π.Σ.Ε., ο Μακαριώτατος παρατήρησε ότι η Εκκλησία της Ελλάδος, που έχει δώσει αδρά δείγματα της παραδοσιακότητάς Της, ούτε διαπραγματεύεται ύποπτα τα δόγματα της Ορθοδοξίας, ούτε προδίδει τίποτε, ούτε όμως αυτοκαταδικάζεται σε πλήρη απομόνωση και περιθωριοποίηση, όπως επιδιώκουν ανεύθυνοι φονταμενταλιστές δημαγωγοί, που θέλουν να χαράσσουν γραμμές πλεύσεως και να σύρουν το σκάφος Της στην αδράνεια, την αφάνεια, την ξενοφοβία, την απόρριψη του διαλόγου και την υπονόμευση της συνεργασίας σε πρακτικούς τομείς, επιχειρώντας να σκανδαλίσουν τους πιστούς. Όσο ζω και αναπνέω και σωφρονώ, σημείωσε, δεν πρόκειται να δεχθώ ή να εισηγηθώ, όπως άλλωστε και κανένας Ιεράρχης, την αποδοχή των συμπροσευχών, τον θρησκευτικό συγκρητισμό ή τον οικουμενισμό.

Ο Μακαριώτατος, αναφερόμενος στην επίσκεψη στην Αθήνα του Γ.Γ. του Π.Σ.Ε. Δρ. Ράιζερ, επισήμανε ότι η Εκκλησία μας συζητεί και διεκδικεί πανορθοδόξως καταστατικές και θεσμικές αλλαγές στο Συμβούλιο, δηλώνοντας ευθαρσώς ότι σε περίπτωση μη υιοθέτησης των λογικών προτάσεων Της θα επανεξετάσει τη θέση Της σε αυτό. Ομιλώντας δε για την επίσκεψη Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας μας στο Βατικανό, η οποία αποφασίσθηκε με πολλή περίσκεψη, τόνισε ότι σκοπός της ήταν η διευκόλυνση της συνεργασίας με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στην Ε.Ε. και στους διεθνείς οργανισμούς, σε ηθικό, κοινωνικό και επιστημονικό επίπεδο, ενόψει των ορθουμένων προβλημάτων κοινού ενδιαφέροντος (ο κίνδυνος αποχριστιανισμού της Ευρώπης, η διαφθορά, η βία και η τρομοκρατία, τα ζητήματα που γεννά η βιοϊατρική πρόκληση κ.α.).
Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Εκκλησίας της Ελλάδος

Ο Μακαριώτατος τόνισε ότι το μείζον ζήτημα είναι η ένταξη της Εκκλησίας μας στην Ευρώπη, υπογραμμίζοντας ότι αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνον αν γίνει κοινή συνείδηση στη Γηραιά Ήπειρο ότι η Εκκλησία της Ελλάδος αποτελεί συνεργάτη στην οικοδόμηση του ευρωπαϊκού οίκου. Ο οίκος αυτός δεν μπορεί, επισήμανε, να αρνείται ανιστόρητα τη Χριστιανική ταυτότητά του και εμείς, με βάση το Γραφείο της Αντιπροσωπείας μας στις Βρυξέλλες, μαζί με τους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Προτεστάντες, οφείλουμε να αγωνιστούμε και να διατυπώσουμε τις από αιώνων απαρασάλευτες αρχές που τα αρμόδια όργανα της Ε.Ε. έχουν υποχρέωση να λάβουν υπ’ όψιν τους όταν θα συντάξουν και θα ψηφίσουν το νέο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Ενόψει αυτών των κοσμογονικών αλλαγών, που κυοφορούνται και για τις οποίες είναι ενημερωμένοι από τις κυβερνήσεις τους όλοι οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σημείωσε, στη χώρα μας μόνο η Εκκλησία προέβη στη δημόσια διατύπωση και υποβολή απόψεων και μόνη Αυτή ενδιαφέρθηκε να ενημερώσει τον λαό και να ζητήσει τη γνώμη του, ώστε να γίνει γνωστό τι ζητεί από την Ε.Ε.

Καταλήγοντας ο Μακαριώτατος ανέφερε ότι η Εκκλησία της Ελλάδος, της μόνης Ορθόδοξης χώρας στην Ε.Ε., οφείλει να κάνει γνωστή την μαρτυρία Της, αλλάζοντας ταυτόχρονα τις σε βάρος Της αντιλήψεις περί δήθεν μισαλλοδοξίας και φανατισμού.
Διαθρησκειακές σχέσεις

Ο Μακαριώτατος υπογράμμισε ότι μπροστά στα νέα δεδομένα που, μεταξύ άλλων, επιβάλλουν τη συνεργασία των θρησκειών στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, η Εκκλησία της Ελλάδος, για λόγους ποιμαντικής ευθύνης, αλλά και ευρύτερης εκκλησιαστικής πολιτικής, όφειλε να λάβει θέση, αποδεικνύοντας ότι βλέπει μακριά και προβληματίζεται ενώπιον των φαινομένων του κόσμου. Στο πλαίσιο αυτό ανήγγειλε τη σύγκληση, τέσσερις μόλις ημέρες μετά το αποτρόπαιο τρομοκρατικό κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Η.Π.Α., Διεθνούς Συνεδρίου με τη συμμετοχή εκπροσώπων των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, το οποίο φυσικά ούτε την Ορθοδοξία μας απειλούσε, ούτε το συγκρητισμό ευνοούσε, ούτε συμπροσευχές ή θεολογικούς διαλόγους συμπεριλάμβανε, όπως άδικα και αυθαίρετα συμπέραναν οι δήθεν αμύντορες της Πίστης μας. Το Συνέδριο, που είχε οριστεί να γίνει στις αρχές του περασμένου Σεπτεμβρίου, ανεβλήθη τελικά, εξαιτίας των συνεχιζόμενων αιματηρών γεγονότων στην Παλαιστίνη και της συνακόλουθης μεγάλης έντασης στις σχέσεις Εβραίων και Αράβων, προκειμένου να μην μετατραπεί σε πεδίο έντονων αντεγκλήσεων.

Περαιτέρω, ο Μακαριώτατος επισήμανε την καλλιέργεια δυνατότητας σχέσεων με το Ισλάμ, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι εκκρεμεί πρόσκληση να επισκεφθεί το Ιράν σε ανταπόδοση της επίσημης επίσκεψης του Προέδρου της χώρας Χαταμί στην Αρχιεπισκοπή, τον περασμένο Μάρτιο.
Η δραστηριοποίηση της Εκκλησίας στον τομέα της Βιοηθικής

Ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε εκτενώς στο σημαντικό έργο της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Βιοηθικής, η οποία κατά το διαρρεύσαν έτος διοργάνωσε σχετικά Σεμινάρια και Ημερίδες, συνεργάστηκε με άλλες παρεμφερείς Επιτροπές, όπως αυτή της Βουλής και προετοίμασε δύο εισηγήσεις προς την Ι.Σ.Ι. για τα θέματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και της ευθανασίας.

Όπως δε χαρακτηριστικά είπε, η Εκκλησία μας τοποθετείται υπεύθυνα, όπως οφείλει, στα νέα δεδομένα που δημιουργούν οι σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις και ενημερώνει σχετικά τους πιστούς.

Δ΄

Η εικόνα της Εκκλησίας της Ελλάδος

Η «ενοχλητική» επιρροή της Εκκλησίας στο λαό

Στο τέταρτο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος έκανε αρχικά λόγο για τα συνδυασμένα πυρά και τη λάσπη, που δέχεται τελευταία η Εκκλησία της Ελλάδος και οι ποιμένες Της από τους δεδηλωμένους αρνητές Της, πού ενοχλούνται, φοβούνται και δεν ανέχονται τον πειστικό και φερέγγυο λόγο Της, τη δυναμική παρουσία Της στα πνευματικά και κοινωνικά δρώμενα του τόπου, το μεγάλο ειδικό βάρος Της στη συνείδηση του λαού και την επιρροή Της σε αυτόν, και την ανενδοίαστη απόφανση των νέων υπέρ Αυτής, και μεταχειρίζονται κάθε μέσο, θεμικό και αθέμιτο, προκειμένου να Την διαβάλουν και να Την αποκόψουν από την κοινωνία. Η Εκκλησία όμως, τόνισε, δεν κάμπτεται και δεν υποστέλλει τη σημαία του αγώνα υπέρ της αληθείας, έχοντας τη στήριξη και την αγάπη του πιστού λαού.
Η μέριμνα της Εκκλησίας γιά κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής.

Περαιτέρω, ο Μακαριώτατος τόνισε ότι η αντίληψη ορισμένων, ότι η Εκκλησία δεν έχει δικαίωμα να ενδιαφέρεται για καθετί που απασχολεί το ποίμνιό Της, είναι αλλοτριωτική της αποστολή Της, καθώς κατά την ποιμαντική Της ευθύνη δεν υπάρχει πτυχή της ανθρώπινης ζωής που να μην αποτελεί και δική Της μέριμνα στο βαθμό πού απασχολεί τα παιδιά Της. Πάνω απ’ όλα όμως, σημείωσε, η Εκκλησία είναι, όχι ιδεολογία, αλλά σωτηρία του ανθρώπου και ανάγκη της ψυχής του ως μέλους μιας κοινότητας, και προς αυτή την κατεύθυνση συστηματικά εργάζεται.
Το πνευματικό έργο κύρια αποστολή της Εκκλησίας

Ο Μακαριώτατος υπογράμμισε το εντυπωσιακό πνευματικό και ιεραποστολικό έργο της Εκκλησίας της Ελλάδος, που αποτελεί την κύρια αποστολή Της και πρέπει συνεχώς να ενισχύεται, καθώς ο λαός θρησκεύει και χρειάζεται να γνωρίσει σε βάθος το περιεχόμενο της Πίστεως. Μίλησε δε για την ανάγκη αναδιάρθρωσης των Κατηχητικών Σχολείων, λειτουργίας σε κάθε μεγάλη Ενορία Σχολών Γονέων και Κύκλων Μελέτης της Αγίας Γραφής, επιμόρφωσης των ήδη υπαρχόντων εκκλησιαστικών στελεχών και προσέλκυσης νέων.
Επιτακτικό το αίτημα της κάθαρσης στην Εκκλησία.

Ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι η εικόνα της Εκκλησίας σκιάζεται και ενίοτε αμαυρώνεται από ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες, που λυμαίνονται το κύρος Της· από τις αδυναμίες και απροσεξίες κληρικών, καθώς και την εκμετάλλευσή τους από επικίνδυνους κακοθελητές. Σημείωσε δε ότι το αίτημα της κάθαρσης προβάλλει σημέρα και πάλι ιδιαίτερα επιτακτικό, καθώς στον ιερό χώρο της Εκκλησίας υπάρχουν και επίορκοι, που αντί να διακονούν το Θεό και να αφοσιώνονται στο έργο Του, ασυδοτούν, ασχημονούν προκλητικώς σε δημόσιους χώρους και σκανδαλίζουν τον πιστό λαό. Αυτοί πρέπει να αποβάλλονται της λειτουργίας, πρόσθεσε. Προς την κατεύθυνση αυτή, είπε, η Δ.Ι.Σ. εξέδοσε δύο Εγκυκλίους, μία προς τους Ιεράρχες στην οποία επισημαίνεται η ανάγκη μείζονος προσοχής κατά τις χειροτονίες νέων κληρικών, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα εισόδου στον κλήρο ανώριμων και ανεύθυνων προσώπων, μερικά από τα οποία επιδιώκουν να συγκαλύψουν τα πάθη και τις αμαρτωλές επιθυμίες τους κάτω από τη δύναμη του ράσου, και μία πρός τον Κλήρο στην οποία συνιστάται σε όλους προσοχή, αφοσίωση στο έργο τους και συνέπεια προς οικοδομήν του σώματος των πιστών. Περαιτέρω, ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε στα μέτρα που έχει λάβει η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών για την επισήμανση των σκανδαλοποιών και δήλωσε αποφασισμένος να πατάξει κάθε παρεκτροπή προκειμένου να προστατεύσει το κύρος της Εκκλησίας, προειδοποιώντας ότι δεν μπορεί να επιτραπεί στους ολίγους να αμαυρώσουν τον καθημερινό ιερό μόχθο και τους αγώνες των πολλών.

Ωστόσο, όπως τόνισε, το αίτημα της κάθαρσης, όσο επείγον κι αν είναι και όποια ρεαλιστική ανάγκη και αν υπηρετεί, επιβάλλεται να ικανοποιείται με μεγάλη προσοχή, ώστε να αποφεύγονται αδικίες ή ανορθόδοξες λύσεις. Δεν πρέπει, συνέχισε, να συγκαλύπτουμε τους ενόχους όταν τα αδικήματά τους αποδεικνύονται με βάσιμα και νόμιμα στοιχεία και αντικειμενικότητα, αλλά και δεν πρέπει -παρασυρόμενοι από δημοσιεύματα του Τύπου που δημιουργούν κλίμα εκβιαστικό και θηρεύουν θύματα, τα οποία, αφού διασυρθούν δημόσια, ύστερα ενδεχομένως να δικαιωθούν –να αφήνουμε απροστάτευτους τους κληρικούς, σε αντίθεση με αυτά που επιτάσσουν οι Ιεροί Κανόνες, από επιπόλαιες ή ανεύθυνες καταγγελίες, που αποσκοπούν στην συκοφάντηση αυτών ή και του καθ’ όλου πνευματικού έργου της Εκκλησίας προς εξυπηρέτηση προσωπικών, ιδεολογικών, θρησκευτικών ή άλλων σκοπιμοτήτων. Σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα των Κανόνων, παρατήρησε, η απαγγελία κατηγορίας κατά κληρικού, ιδία δε Επισκόπου, προϋποθέτει θεμελιωμένη έγκληση για συγκεκριμένο κανονικό παράπτωμα υπό μη κωλυομένου προς έγκληση κληρικού εγκαλούντος και βεβαιούμενη υπό δύο ή και πλειόνων, επίσης μη κωλυομένων προς μαρτυρία, ευϋπόληπτων μαρτύρων. Δηλαδή, εξήγησε, αποκλείεται ρητά και κατηγορηματικά η παραδοχή από τα αρμόδια εκκλησιαστικά δικαιοδοτικά όργανα οποιασδήποτε καταγγελίας ή μαρτυρίας κατά Επισκόπου ή κληρικού, υπό ετεροθρήσκων, ετεροδόξων, σχισματικών, καθ’ οιονδήποτε τρόπο ακοινώνητων, καταδεδικασμένων και ανυπόληπτων γενικά προσώπων.

Όπως σημείωσε, οι Κανόνες της κάθαρσης είναι απόλυτης ισχύος και μη εκχωρητέοι σε σκοπιμότητες, συμφέροντα ή πάθη. Ο Μακαριώτατος εξέφρασε την κατάπληξή του για την ευκολία με την οποία αρκετοί ασπάζονται και υιοθετούν ανεύθυνες και αδέσποτες φήμες –που διαδίδονται με στόχο το διασυρμό Επισκόπων για ανομήματα φανταστικά ή ίσως και υπαρκτά, αλλά μή δεόντως βεβαιούμενα- και μάλιστα οικοδομούν επ’ αυτών αξιώσεις για κάθαρση και άμεση κίνηση της δικαστικής διαδικασίας, ή και τις διαδίδουν, ελαφρά τη συνειδήσει, ως εάν οι άνθρωποι μπορεί να σύρονται ως πρόβατα επί σφαγήν. Και ο αμαρτάνων ακόμη, συνέχισε, δεν παύει να είναι εικόνα του Θεού και να δικαιούται σεβασμού ως προς την αξιοπρέπειά του, πολύ δε περισσότερο όταν τέτοιες φήμες που δολοφονούν υπολήψεις, διαδίδονται και μεγεθύνονται από εκείνους που πιστεύουν για τους εαυτούς τους ότι είναι «καθαροί» ενώπιον Θεού, ενώ είναι γνωστό ότι οι Άγιοι αισθανόντουσαν ως οι πρώτοι αμαρτωλοί και αντιμετώπιζαν με αγάπη τους αμαρτάνοντας, προτιμώντες αντί του διασυρμού τον κατ’ ιδίαν έλεγχο πρός διόρθωσή των.

Ο Μακαριώτατος υπογράμμισε ότι ήταν, είναι και θα είναι υπέρ της κάθαρσης, καθώς, όπως είπε, δεν μπορεί να γίνονται ανεκτοί στην Εκκλησία κληρικοί οποιουδήποτε βαθμού που σπιλώνουν την Αγία Ιερωσύνη και γίνονται παραίτιοι σκανδαλισμού του λαού. Του προσωπικού συμφέροντος οποιουδήποτε από εμάς προέχει το συμφέρον της Εκκλησίας· δε θα θυσιαστεί η Εκκλησία χάριν ημών, εμείς θα θυσιασθούμε χάριν της Εκκλησίας, σημείωσε. Όμως, συνέχισε, ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, που πρέπει να ελέγχονται με σχολαστικότητα, γιατί είναι προτιμότερο να αθωώνονται δέκα ένοχοι ελλείψει στοιχείων, παρά να καταδικάζεται αβασάνιστα ένας αθώος. Περαιτέρω, επισήμανε ότι η Δ.Ι.Σ. και ο Προέδρός της, επί δύο περιπτώσεων Αδελφών Ιεραρχών που ήχθησαν ενώπιον της κατόπιν μηνυτήριων αναφορών, δεν επιδίωξαν ούτε τη συγκάλυψη των υποθέσεων, ούτε την αμνήστευση των ανομημάτων, όπως ήθελαν οι διασπειρόμενες ανεύθυνες ή κακόψυχες φήμες, αλλά την αντιμετώπιση της κατάστασης, με παρρησία και υψηλό αίσθημα ευθύνης και αγάπης προς την Εκκλησία, προσφεύγοντας μόνο σε νόμιμα και θεσμικά μέσα και εφαρμόζοντας τους Ιερούς Κανόνες.

Τέλος, κάλεσε την Ι.Σ.Ι. να λάβει τις σχετικές αποφάσεις επί της προτάσεως που έθεσε στη Δ.Ι.Σ. για κατάργηση της απαλλαγής από τη στράτευση των υποψηφίων κληρικών, ως ένα μέτρο προνοίας για την ωρίμανσή τους, τη δοκιμασία τους και τη σταθεροποίηση της κλίσης τους.

Ε΄

Διαμόρφωση νέων συνθηκών ζωής στη χώρα μας

Δραματικές εξελίξεις στην ελληνική κοινωνία

Στο πέμπτο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος υπογράμμισε αρχικά ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να παρακολουθεί παθητικά και αμήχανα τις δραματικές εξελίξεις στην ελληνική κοινωνία και ανησυχεί ιδιαίτερα για την αύξηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, ιδιαίτερα στους νέους, τον πολλαπλασιασμό των κρουσμάτων του AIDS, την τάση μετατροπής της Ελλάδας σε χώρα πολυπολιτισμική, πολυφυλετική, πολυγλωσσική και πολυθρησκευτική στο πνεύμα της υποτίμησης και υποβάθμισης της εθνικής συνείδησης, τη συζήτηση για την ύπαρξη εθνικών και γλωσσικών μειονοτήτων, την υπομόνευση των θεσμών, την παραπληροφόρηση της νεολαίας, ακόμη και μέσα από σχολικά εγχειρίδια, και την ανεμπόδιστη διασπορά διαφόρων αιρέσεων και σεκτών.
Η θρησκευτική ελευθερία δεν περιλαμβάνει τον κακόπιστο προσηλυτισμό

Στη συνέχεια παρατήρησε ότι η Εκκλησία της Ελλάδος σέβεται απόλυτα τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα δε αυτό της θρησκευτικής ελευθερίας, όπως κατοχυρώνεται στό Σύνταγμα. Πλην όμως δεν μπορεί να δεχθεί –και αυτό το τονίζει προς κάθε κατεύθυνση- τον κακόπιστο προσηλυτισμό και την ανεξέλεγκτη δράση των σεκτών, που, με προκάλυμμα τη θρησκεία, συνιστούν ομάδες οι οποίες λυμαίνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα των θυμάτων τους. Σημείωσε δε ότι αρκετές χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, έχουν λάβει νομοθετικά μέτρα για την αντιμετώπιση των απάνθρωπων πρακτικών των σεκτών.
Προβληματισμός για την ίδρυση Κέντρου Ισλαμικών Σπουδών

Ως προς το θέμα της ανέγερσης τεμένους στην Αθήνα, ο Μακαριώτατος επισήμανε την μη έκφραση αντίρρησης εκ μέρους της Εκκλησίας, προς την κατεύθυνση ικανοποίησης των λατρευτικών αναγκών των Μουσουλμάνων πιστών. Όμως εξέφρασε τον έντονο προβληματισμό που υπάρχει ως προς την ίδρυση Κέντρου Ισλαμικών Σπουδών, καθώς τέτοια Κέντρα συνήθως ασκούν, δια της λειτουργίας τους, όχι μόνο θρησκευτικό προσηλυτισμό, αλλά και προπαγάνδα πολιτικού περιεχομένου.
Νομοθετικές ρυθμίσεις για την καύση των νεκρών και την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι η Εκκλησία αντιτίθεται για λόγους σεβασμού της παράδοσης στην καύση των νεκρών, πού τίθεται ως ζήτημα από την Κυβέρνηση, και θα συστήσει, ως έχει καθήκον, στους πιστούς να μην την αποδεχθούν, λαμβάνοντας ενδεχομένως, δια της Ι.Σ.Ι., μέτρα ποιμαντικής αντιμετώπισης του φαινομένου. Όμως δεν δύναται να απαγορεύσει το απαραβίαστο δικαίωμα οποιουδήποτε να αποφασίσει σχετικά για τον εαυτό του, όπως ακριβώς έπραξε και στο θέμα του πολιτικού γάμου.

Σχετικά με το ζήτημα της αιφνιδιαστικής προώθησης από την Κυβέρνηση νομοσχεδίου για την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, ο Μακαριώτατος επισήμανε την ανάγκη του προτέρου διαλόγου για ένα τόσο σοβαρό θέμα που αφορά στον ιερό θεσμό της οικογένειας, υπογράμμισε την άμεση αντίδραση της Εκκλησίας και εξέφρασε την ικανοποίησή του για την απόσυρση του νομοσχεδίου από το Γ΄ Θερινό Τμήμα της Βουλής, στο οποίο είχε κατατεθεί προς ψήφιση.
Πρωτοποριακές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση των ναρκωτικών

Τέλος αναφέρθηκε στο τεράστιο πρόβλημα της διασποράς των ναρκωτικών και σημείωσε τον αγώνα της Εκκλησίας να περισώσει τα ευπαθή θύματα, που στην πλειοψηφία τους είναι νέοι, και το έργο Της στον τομέα της πρόληψης. Επισήμανε δε τις πρωτοποριακές πρωτοβουλίες της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών και δη την ίδρυση τεσσάρων Σταθμών Πρωτογενούς Πρόληψης σε ισάριθμες Ενορίες της, που λειτουργούν εδώ και οκτώ μήνες με πολύ καλά αποτελέσματα.

ΣΤ΄

Η περιουσία της Εκκλησίας στην υπηρεσία του πολυεπίπεδου έργου Της

Στο έκτο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος τόνισε ότι αποτελεί συστηματικό μέλημα η ανάπτυξη και αξιοποίηση της εναπομείνασας εκκλησιαστικής περιουσίας -που επί δεκαετίες λυμαίνονται «αετονύχηδες» και για την οποία έχουν κατασκευαστεί δόλια διάφοροι μύθοι- γιατί η οικονομική επάρκεια της Εκκλησίας υπηρετεί το ευεργετικό για το λαό πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό Της έργο και Την απαλλάσσει από δεσμεύσεις και εξαρτήσεις. Όπως υπογράμμισε, η Εκκλησία κινείται με σύνεση, αποφασιστικότητα, σχεδιασμό και διαφάνεια, το δε σύστημα διαχείρισης των περιουσιακών Της στοιχείων παρουσιάζει μία άκρως θετική και επαινετή εικόνα. Ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε στη σύσταση δύο Α.Ε., μίας για τη διαχείριση και απορρόφηση των κονδυλίων του Γ΄ Κ.Π.Σ. και μίας για την ανέγερση και αξιοποίηση χώρων στάθμευσης σε διάφορες πόλεις, αλλά και της Ανώτατης Εξελεγκτικής Επιτροπής, που ελέγχει τη νομιμότητα συμβάσεων για έργα αξίας άνω των 100.000.000 δρχ. και της οποίας τον, καταρτισθέντα υπό της Ε.Κ.Υ.Ο. και εγκριθέντα από την Δ.Ι.Σ., Κανονισμό λειτουργίας πρόκειται να εξετάσει η Ι.Σ.Ι. Περαιτέρω, σημείωσε την ανοδική πορεία που παρουσιάζουν την τελευταία πενταετία, χωρίς ουδεμία εκποίηση, τα διαθέσιμα της Εκκλησίας, αλλά και την αυτή πορεία που παρουσιάζουν τα έσοδά Της, ενώ επισήμανε ότι η ομαλή εκτέλεση του Προϋπολογισμού της Ε.Κ.Υ.Ο. και η αύξηση των εσόδων επέτρεψαν την υλοποίηση σειράς αποφάσεων της Δ.Ι.Σ. και την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών (πρόσθετη ασφάλιση των μοναχών και των μοναζουσών της Εκκλησίας μας, αλλά και των μοναχών της Αγιοταφικής Αδελφότητας και του Σινά, αγορά ιδιόκτητης στέγης για το Γραφείο της Αντιπροσωπείας της Εκκλησίας στις Βρυξέλλες, πρόγραμμα ανάπτυξης των Βρεφονηπιακών Σταθμών, ενίσχυση του ποιμαντικού προγράμματος επιδότησης της απόκτησης τρίτου παιδιού στις Ιερές Μητροπόλεις της Θράκης κ.α.).

Ζ΄

Οι σχέσεις με την Κυβέρνηση

Στο έβδομο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι οι σχέσεις της Εκκλησίας με την Κυβέρνηση, παρά τα εμπόδια που παρουσιάζονται συχνά, δεν χαρακτηρίζονται πλέον από την οξύτητα που προέκυψε λόγω του θέματος των ταυτοτήτων, αλλά δεν έχουν και πλήρως αποκατασταθεί, επειδή έχει κλονισθεί η πολύτιμη για τους δύο θεσμούς αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η Εκκλησία πάντως, υπογράμμισε, αγωνίζεται για τις αρχές Της και δεν τις διαπραγματεύεται και δεν ανταλλάσσει τη συνέπειά Της με πρόσκαιρα και επισφαλή ανταλλάγματα. Η αντιμετώπιση, πρόσθεσε, των δίκαιων και νόμιμων αιτημάτων Της, και τώρα και στο μέλλον, δεν θα αποτελέσει πεδίο ενδοτισμού ή ταπείνωσης. Τα νόμιμα δικαιώματά Της, είπε, δεν αντέχουν στη διαδικασία της συναλλαγής.

Ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε στη νέα πρόκληση που αντιμετώπισε η Εκκλησία, με την τελευταία σύσταση της γνωστής πλέον Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων του κ. Δαφέρμου που αφορούσε, μεταξύ άλλων, και στον τρόπο απαλλαγής των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών και τόνισε ότι τό θέμα, που εξετάσθηκε άμεσα από την Δ.Ι.Σ., δεν έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις εξαιτίας της ικανοποιητικής διευκρινιστικής τοποθέτησης της Κυβέρνησης. Τόνισε πάντως ότι η Εκκλησία παρακολουθεί άγρυπνη τις όποιες εξελίξεις.

Περαιτέρω, χαρακτήρισε την εθιμοτυπική επίσκεψή του στον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων τον περασμένο Δεκέμβριο ως πράξη καλής θέλησης, που αποσκοπούσε και στην αφαίρεση από την Κυβέρνηση κάθε πρόφασης μη συνεργασίας με την Εκκλησία για την προώθηση των θεμάτων Της. Όπως τόνισε, η επίσκεψη έδειξε προς στιγμήν ότι κάτι αλλάζει και ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας με την Κυβέρνηση απελευθερώνονται για όλα τα εκκρεμή θέματα που απασχολούν την Εκκλησία σε κεντρικό επίπεδο, εκτός βεβαίως από το θέμα των ταυτοτήτων. Αποτέλεσμά της, είπε, ήταν η αποδοχή εκ μέρους του Υπουργού της επίσπευσης της διαδικασίας προώθησης του σχεδίου νόμου για την αναβάθμιση της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης -που είχε καταρτίσει Μικτή Επιτροπή υπό την προεδρία του Αρχιεπισκόπου το καλοκαίρι του 1998- αφού όμως προηγουμένως το εν λόγω σχέδιο ετίθετο εκ νέου σε συζήτηση ενώπιον νέας Μικτής Επιτροπής, η οποία τελικά συγκροτήθηκε και συνεδριάζει από τον περασμένο Μάϊο. Ο Μακαριώτατος, αφού σημείωσε τη δέσμευση του Υπουργού για κατάθεση του νομοσχεδίου προς ψήφιση στη Βουλή με το πέρας των εργασιών της Επιτροπής, τόνισε ότι πρώτιστο μέλημα της Εκκλησίας είναι να μην αλλοιωθούν βασικές διατάξεις του, που ορθώς Της αποδίδουν τα επιβεβλημένα δικαιώματα ουσιαστικής εποπτείας της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης.

Τέλος χαρακτήρισε ως παράδειγμα έλλειψης κυβερνητικού συντονισμού ή και σκόπιμης κωλυσιεργίας την αντιμετώπιση των περιπτώσεων παροχής αδείας για ανέγερση ξενοδοχείου, αποχαρακτηρισμού άλλων εκτάσεων ιδιοκτησίας της Εκκλησίας σε διάφορες περιοχές, δίκαιης φορολογικής μεταχείρισης της Εκκλησίας κ.α., τονίζοντας ότι δεν έχουμε ακόμη φθάσει στο σημείο της πλήρους εφαρμογής και εκπλήρωσης των υπέρ της Εκκλησίας δοθεισών κατ’ επανάληψιν υποσχέσεων.

Η΄

Η συμβολή της Εκκλησίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004

Στο όγδοο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι η Εκκλησία οφείλει να αξιοποιήσει την μεγάλη και ανεπανάληπτη ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων για να προβάλει τους διαχρονικούς θησαυρούς της Ορθοδοξίας και την πολύτιμη παρακαταθήκη της Παράδοσής Της. Αναφέρθηκε δε στο σχετικό μνημόνιο συνεργασίας που η Εκκλησία έχει υπογράψει με την Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων, τη συμμετοχή της Εκκλησίας στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα και τη σημασία περαιτέρω καλλιέργειας του εθελοντισμού, στον οποίο η Εκκλησία πρωτοπορεί στη χώρα μας.

Θ΄

Η επιμόρφωση των στελεχών της Εκκλησίας

Στο ένατο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος υπογράμμισε την κομβική σημασία που έχει για την Εκκλησία η εξασφάλιση νέων και ικανών στελεχών, κληρικών και λαϊκών, με υψηλό επίπεδο γνώσεων και η συνεχής επιμόρφωση των παλαιών, προκειμένου αυτά να είναι σε θέση να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις ανάγκες του λαού. Προς την κατεύθυνση αυτή, είπε, η Εκκλησία ήδη κινείται για την ίδρυση Σχολής Εκκλησιαστικής Διακονίας τριετούς φοίτησης για νέους κυρίως, πτυχιούχους Πανεπιστημίου, που είτε υπηρετούν την Εκκλησία, είτε θα ήθελαν να χρησιμοποιηθούν ως στελέχη από Αυτήν, ενώ λειτουργεί ειδικά σεμινάρια και φροντιστήρια κατ’ έτος με εναλλασσόμενα γνωστικά αντικείμενα και διοργανώνει Συνέδρια.

Ι΄

Ξενώνας για αποσυρόμενους από την ενεργό υπηρεσία Ιεράρχες

Στο δέκατο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε στις ενέργειες της Εκκλησίας για την εξασφάλιση ευπρεπούς χώρου φιλοξενίας και αξιοπρεπούς διαβίωσης για τους Ιεράρχες, που, εξαιτίας δυσκολιών να ανταποκριθούν πλήρως στα καθήκοντά τους, θα αποφάσιζαν να παραιτηθούν. Τόνισε δε ότι η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών έχει επιλέξει για το σκοπό αυτό ακίνητο της Ιεράς Μονής Πεντέλης στο Χαλάνδρι, τη συναινέσει αυτής, και έχουν ήδη αρχίσει οι εργασίες ανακαίνισης του κτιρίου και κατάλληλης διαρρύθμισής του.

ΙΑ΄

Ζητήματα πρός αντιμετώπιση

Στο ενδέκατο τμήμα της ομιλίας του, ο Μακαριώτατος έθεσε σειρά ζητημάτων, που αναζητούν μία ευκταία λύση και με τα οποία πρέπει να καταπιαστεί η Εκκλησία.

Ο Μακαριώτατος αρχικά αναφέρθηκε στις ραγδαίες αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στον κόσμο και επιβάλλονται, χωρίς πια κανείς άνθρωπος να ερωτάται, μέσω αόρατων μηχανισμών, των οποίων η λογική δεν επιτρέπεται να συζητηθεί και οι οποίοι στηλιτεύουν ως «οπισθοδρομικούς» όσους δεν τους υπηρετούν τυφλά. Αυτά όλα, τόνισε, είναι επιταγές της νεωτερικότητας, που προωθεί το θρησκευτικό αποχρωματισμό των κοινωνιών και οδηγεί τις Εκκλησίες στην περιθωριοποίηση και την εκκοσμίκευση. Χρέος της Ιεραρχίας είναι, σημείωσε, να δώσει τη δική της μαρτυρία και, αν χρειαστεί, και τη δική της μάχη.

Η επιδίωξη αποχριστιανισμού της κοινωνίας

Ο Μακαριώτατος αναφέρθηκε στην απόπειρα υποκατάστασης της Χριστιανικής Πίστης από τα ανθρώπινα δικαιώματα, ως εάν Αυτή να μην τα περιλαμβάνει στη διδασκαλία Της και να μην τα αγκαλιάζει θέτοντάς τα σε ουσιαστικότερη βάση με κριτήρια την προσφορά του ανθρώπου στον πλησίον, ως εικόνα του Θεού. Όμως οι κυρίαρχες δυνάμεις του κόσμου, παρατήρησε, επιβάλλουν μόνο τα «δικαιώματα» που έχει ο άνθρωπος να υποδουλωθεί περισσότερο, να γίνει πειθήνιο όργανο και υποζύγιό τους, καταργώντας την ηθική συνείδησή του.

Το χρέος της Ιεραρχίας, συνέχισε, είναι να διατηρεί επαφή με τις εξελίξεις, χωρίς να ξεχνά ότι η επιδίωξη των κυρίαρχων δυνάμεων είναι ο αποχριστιανισμός της κοινωνίας και η απώθηση της Εκκλησίας στο περιθώριο, και να διαφυλάσσει ως κόρην οφθαλμού την ενότητα δράσεως και την επικοινωνία με το λαό, που εμπιστεύεται την Εκκλησία και στηρίζεται σε Αυτήν. Σήμερα, τόνισε, που η συνένωση ανθρώπων στην Ευρώπη παραμένει σημαντικότατη πρόκληση, η Εκκλησία κατέχει ως ακαινοτόμητο θησαυρό και πνευματικό πλούτο τα κεφάλαια σωτηρίας του ελληνικού λαού, τα ερείσματα της υποστήριξής του στον καθημερινό αγώνα και τα μέσα για τη διαφύλαξη αλώβητης της ιδιοπροσωπείας του. Βέβαια, κατέληξε, αυτό ενοχλεί και στο προσεχές μέλλον θα ενταθεί η μεθοδευμένη και συστηματική προσπάθεια φίμωσης ή έστω εκφοβισμού της Εκκλησίας, που όμως θα λέει πάντα την αλήθεια στο λαό, χωρίς να φοβάται το κόστος.
Η καλλιέργεια και ανάπτυξη του Μοναχισμού

Ο Μακαριώτατος τόνισε ότι ο Μοναχισμός είναι παμμέγιστος και ιερός θεσμός που η Εκκλησία οφείλει να προστατεύσει και αναδείξει. Όπως υπογράμμισε, είναι πνευματική δύναμη μεγάλης εμβέλειας, κεφάλαιο της Ορθοδοξίας, που πρέπει να καλλιεργηθεί σωστά και να αναπτυχθεί βάσει των γνησίων εκκλησιολογικών δεδομένων για να μην παρεκκλίνει σε ολισθηρές ατραπούς εκκοσμίκευσης ή αλλοτρίωσης.
Το φαινόμενο του γεροντισμού στα πρόσωπα Ηγουμένων και Πνευματικών

Ο Μακαριώτατος έκανε λόγο για την υπέρβαση των κανονικών ορίων από Ηγουμένους και Πνευματικούς, που επιδιώκουν να υποκαταστήσουν τα κανονικά όργανα της εκκλησιαστικής διοίκησης και να υπαγορεύσουν αυτοί στην Ιεραρχία τη διαμόρφωση της συνολικής εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής της, ως εάν η Εκκλησία είναι ορφανή από γνήσιους πνευματικούς Πατέρες, τους Επισκόπους Της. Όπως είπε, το φαινόμενο αυτό ταλανίζει τη θρησκευτική ζωή, δημιουργεί εφάμαρτες εξαρτήσεις και απειλεί να οδηγήσει σε αποκλίσεις που έχουν σχέση με τη σωτηρία ψυχών. Τουλάχιστον σε τρεις περιπτώσεις κραυγαλέας και προκλητικά αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς Ηγουμένων έναντι των Επισκόπων τους, σημείωσε, φάνηκε καθαρά το εκκλησιολογικό πρόβλημα και ο άκρατος εγωϊσμός που υποκρύπτεται πίσω από τη δήθεν αγωνιστική διάθεση υπέρ της Ορθοδοξίας.
Η ενίσχυση του Άμβωνα

Ο Μακαριώτατος εξέφρασε τον προβληματισμό του για τη σημερινή έλλειψη αρκετών δοκίμων εργατών του Άμβωνος, αφοσιωμένων στη «διακονία του λόγου», καθώς η τέχνη του λόγου δεν καλλιεργείται συστηματικά, τα κηρύγματα είναι είτε τετριμμένα και ανεπίκαιρα, είτε αναμάσημα παλαιοτέρων που ελέχθησαν σε άλλες εποχές, είτε πρόχειρα, είτε ηθικολογικά, είτε «χλιαρά» που αποφεύγουν τις ρήξεις με την αμαρτία και το κατεστημένο της, είτε, άλλως, φονταμενταλιστικά και φανατικά, ενώ η κατήχηση και η δογματική δεν απασχολούν τους κήρυκες. Κυριαρχεί και εδώ, τόνισε, ο νόμος της ήσσονος προσπαθείας. Πρέπει, σημείωσε, να ενισχύσουμε με κάθε τρόπο τον Άμβωνα, δίνοντας έμφαση στη δια βίου επιμόρφωση των στελεχών μας.
Ο αγώνας της Εκκλησίας για τη διαφύλαξη της γλώσσας μας

Ο Μακαριώτατος τόνισε ότι η Εκκλησία προβάλλει τον παραδοσιακό γλωσσικό μας πλούτο και τον διαφυλάσσει από παραφθορές και αλλοιώσεις που ελλοχεύουν και λειτουργεί κατά Ενορίες φροντιστήρια, καθώς η γλώσσα δεν είναι μόνο ένα απλό εκφραστικό όργανο, αλλά και μήτρα παραγωγής πολιτισμού. Επισήμανε πάντως ότι επειδή το πρόβλημα ορθής γνώσης και χρήσης της γλώσσας είναι υπαρκτό και στους νέους κληρικούς, η Εκκλησία οφείλει να εντείνει τις προσπάθειές Της προς την κατεύθυνση αυτή.
Η αναζωογόνηση της Ενορίας

Ο Μακαριώτατος υπογράμμισε ότι η αναζωογόνηση της Ενορίας ως εκκλησιαστικού και πνευματικού κυττάρου είναι απαραίτητη, μίλησε για τις συστηματικές προσπάθειες που καταβάλλονται στον τομέα αυτό, αλλά και την ανάγκη παρουσίας νέων κληρικών με ζήλο και ικανότητες και ανάπτυξης σύγχρονων υποδομών, και τόνισε ότι οι νέοι τρόποι προσέλκυσης των νέων στην Εκκλησία πρέπει να βασίζονται στην πειστική παρουσίαση των θέσεων της Εκκλησίας με διάλογο και επ’ ουδενί στην εκπτωτική μειοδοσία των ηθικών Της αρχών. Εάν η Εκκλησία, σημείωσε, υποχωρήσει στο σύνηθες αίτημα των νέων για παροχή «διευκολύνσεων» στη συνείδησή τους, θα κινδυνεύσει να εκπέσει στο επίπεδο των κοσμικών θεσμών που αναζητούν οπαδούς και θιασώτες, θυσιάζοντας στο βωμό αυτό και αυτές ακόμη τις αρχές τους, και θα γίνει προαγωγός εις απώλειαν.
Η εξωτερική εμφάνιση των κληρικών

Ο Μακαριώτατος υποστήριξε ότι δεν είναι υπέρ της αφαίρεσης του ράσου, γιατί το ράσο, όπως είπε, «μας καθιστά υπεύθυνους, μας προφυλάσσει από παρεκτροπές καί πάνω απ’ όλα το θέλει ο λαός μας», αλλά υπέρ της ελαφράς διαρρύθμισής του επί το πρακτικότερον, όταν οι κληρικοί περπατούν στο δρόμο. Η Εκκλησία, είπε, επιβάλλεται να μελετήσει το θέμα.
Η απονομή οφφικίων σε νεαρούς άγαμους κληρικούς

Ο Μακαριώτατος τόνισε ότι η αφειδής απονομή οφφικίων σε νεαρούς άγαμους κληρικούς προκαλεί και σκανδαλίζει το λαό, ενώ δημιουργεί την αίσθηση της αδικίας σε έγγαμους κληρικούς με προσφορά στην Εκκλησία. Υπογράμμισε δε ότι πρέπει να τηρείται κατά γράμμα ο σχετικός Κανονισμός της Ιεράς Συνόδου, που θέτει περιορισμούς στην απονομή αυτή.

Επίσης επισήμανε ότι πρέπει να μελετηθεί ενδελεχώς το θέμα της πνευματικής καθοδήγησης των νέων άγαμων κληρικών που υπηρετούν στις Ενορίες και να αναζητηθεί λύση εφικτή, ρεαλιστική και βιώσιμη.
Τα υπό χρηματοδότηση από το Γ΄ Κ.Π.Σ. έργα

Ο Μακαριώτατος υπογράμμισε ότι η Εκκλησία συζητά επί μακρόν με την Κυβέρνηση το θέμα των υπό χρηματοδότηση από το Γ΄ Κ.Π.Σ. έργων, έχοντας οριστικοποιήσει την πρότασή Της σύμφωνα με τις προτάσεις των Ιερών Μητροπόλεων, και έχοντας ήδη συστήσει την αρμόδια Α.Ε. και εξασφαλίσει τις αναγκαίες υποδομές, και αναμένει τον τελικό της λόγο για να αρχίσει η διαδικασία ένταξης των κεντρικών και περιφερειακών έργων στα ανάλογα προγράμματα και να ανατεθούν οι σχετικές μελέτες. Σημείωσε δε ότι και στο ζήτημα αυτό παρατηρείται μία συνεσκιασμένη κωλυσιεργία, «που δεν θέλει να πιστεύει ότι προδίδει έλλειψη πολιτικής βούλησης, καθώς ισχύουν τα ήδη από του έτους 1999 συμφωνηθέντα με τον Πρωθυπουργό», αλλά που κουράζει και απογοητεύει.
Εκκλησία και εκπαίδευση

Ο Μακαριώτατος τόνισε ότι η Εκκλησία μπορεί να αναλάβει έργο υποβοήθησης στην εκπαίδευση, δημιουργώντας γέφυρες επαφής με τις νέες γενιές και ιδρύοντας Βρεφονηπιακούς Σταθμούς, Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια, που θα προσφέρουν υψηλής στάθμης μόρφωση και σφαιρική διάπλαση των χαρακτήρων των μαθητών. Το εγχείρημα, είπε, δεν είναι εύκολο, αλλά όπου έχει εφαρμοσθεί (π.χ. στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών και στις Ιερές Μητροπόλεις Πειραιώς και Δημητριάδος) τα αποτελέσματα είναι τέτοια, που αξίζει όλες οι Ιερές Μητροπόλεις, που διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές και τα οικονομικά μέσα, να το δοκιμάσουν.
Ο τηλεοπτικός σταθμός της Εκκλησίας

Η δημιουργία από την Εκκλησία δικού Της τηλεοπτικού προγράμματος, σημείωσε ο Μακαριώτατος, προβάλλει ολοένα και εντονότερα ως αίτημα της κουρασμένης από τα υπάρχοντα τηλεοπτικά «προϊόντα» λαϊκής βάσης. Επειδή όμως, συνέχισε, τα απαιτούμενα ποσά για την υλοποίησή του είνα απαγορευτικά για το βαλάντιο της Εκκλησίας, το ζήτημα μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με τη συνδρομή όλων των Ιερών Μητροπόλεων και στη βάση χορηγιών.

Πρέπει βέβαια, είπε, αφού το θέμα μελετηθεί προσεκτικά και ρεαλιστικά και προσκομισθούν οι απαιτούμενες οικονομοτεχνικές μελέτες, να συμφωνήσει όλη η Ιεραρχία. Ωστόσο, κατέληξε, επειδή έχει προαναγγελθεί η πρόθεση της Κυβέρνησης να χορηγήσει αριθμητικά περιορισμένες άδειες νόμιμης λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών, εδόθη εντολή να ετοιμασθεί η σύσταση αρμόδιας Α.Ε. προς τον σκοπό να υποβληθεί εγκαίρως εκ μέρους της Εκκλησίας το αίτημα χορήγησης μίας τέτοιας άδειας.
Κίνδυνοι από την εξάπλωση σεκτών και παραθρησκειών

Ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι την Εκκλησία απασχολεί έντονα η εξάπλωση στη χώρα μας σεκτών και παραθρησκειών που, μέσω ξένων παραγόντων, επιχειρούν να νομιμοποιήσουν την παρουσία τους. Όπως πάντως είπε, η Κυβέρνηση μέχρι στιγμής ανθίσταται στις αφόρητες πιέσεις που δέχεται, ενώ η Εκκλησία οφείλει να ενισχύσει περαιτέρω τις προσπάθειές Της. Αναφέρθηκε δε ιδιαίτερα στους δωδεκαθεϊστές που, ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων, έχουν αποδυθεί σε μία συστηματική εκστρατεία κατασυκοφάντησης της Εκκλησίας, που θα αντικρουσθεί με εκδόσεις της Αποστολικής Διακονίας και παρεμβάσεις της Συνοδικής Υποεπιτροπής επί των Ολυμπιακών Αγώνων.
Οι σύγχρονες μάστιγες

Ο Μακαριώτατος επισήμανε ότι η Εκκλησία έχει αληθινό λόγο για τις σύγχρονες μάστιγες –τη διαφθορά, τα ναρκωτικά, τον αλκοολισμό και το AIDS- και ιερή υποχρέωση έναντι των νέων να τις αντιμετωπίσει.