21 Μαρτίου 2003
Υπ' αριθμ. 2765

ΕΓΚΥΚΛΙΟΝ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Πρός
Τούς Ἁγίους Ἡγουμένους καί Ἡγουμένας,
Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί Μοναχάς
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

«Ὄμβρους μοι παράσχου Χριστέ δακρύων,
ἐν τῇ τῆς Νηστείας τερπνῇ ἡμέρᾳ·
ὅπως πενθήσω καί ἀποπλύνω,
τόν ρύπον τόν ἐκ τῶν ἡδονῶν,
καί ἐποφθῶ σοι κεκαθαρμένος,
ἡνίκα Κριτής ἐξ οὐρανοῦ, μέλλης ἔρχεσθαι Κύριε ...»
(Προσόμοιον Β´ Ἤχου Ἑσπερινοῦ τῆς Δευτέρας,
Α´ Ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν)

Ὁ Πανάγαθος Κύριος ἡμῶν, ὁ χορηγός καί συντηρητής τῆς ζωῆς μας, ὁ προάγων τόν βίον ἡμῶν ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν καί ἀπό χρόνου εἰς χρόνον, ὡδήγησεν ἡμᾶς διά τήν πολλήν καί ἄφατον φιλανθρωπίαν Του εἰς τήν ὄντως πνευματικῶς τερπνήν περίοδον τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Εἰς τόν εὐλογημένον καιρόν τοῦτον ὁ πιστός δοῦλος τοῦ Θεοῦ ἀγωνίζεται καί κοπιάζει διά τήν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς του ἀντιπαλαίων σφοδρότερον πρός τούς πονηρούς δαίμονας. Καί κατά τήν ἁγίαν αὐτοῦ προαίρεσιν ὁ μέν σπουδάζει εἰς τό νά αὐξήσῃ τήν ἐγκράτειαν καί τήν νηστείαν, ὁ δέ τήν ἀγρυπνίαν ἀναγινώσκων καί προσευχόμενος περισσοτέρας ὥρας, ἄλλος τήν γονυκλισίαν προσαυξάνων μέ τήν εὐλογίαν τοῦ Γέροντος ἤ τῆς Γεροντίσσης τάς ἐδαφιαίας ἤ προσκυνητάς μετανοίας καί ἄλλος εἰς οἱοδήποτε ἄλλο πνευματικόν ἄθλημα ἐπιδιδόμενος. Τοιουτοτρόπως ἡ Ἱερά Μονή παρεικάζεται μέ πνευματικήν κυψέλην, μέ ἱερόν μελισσῶνα, ἔνθα αἱ μακάριαι ψυχαί τῶν μοναχῶν «δουλεύουσι τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ».

Κατ' αὐτήν ὅθεν τήν πνευματικωτάτην καί κατανυκτικωτάτην περίοδον τοῦ ὅλου Ἐκκλησιαστικοῦ Ἔτους, ἐπιθυμοῦσα ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἵνα ἐπικοινωνήσῃ μεθ' ὑμῶν διά νά ἐκφράσῃ τήν ἀγάπην καί τό ἐνδιαφέρον Αὐτῆς πρός τό τίμιον Σῶμα τῶν Μοναχῶν, ἀπεφάσισε κατά τήν Συνεδρίαν Αὐτῆς τῆς 17ης ὁδεύοντος μηνός Μαρτίου ἐ.ἔ., ὅπως ἀποστείλῃ πρός ὑμᾶς τήν παροῦσαν Ἐγκύκλιον.


Ἱερῶν Μοναστῶν καί Μοναστριῶν Σύλλογε,

Ἰσόβιος εἶναι ὁ ἱερός μόχθος τοῦ μοναχοῦ, τοῦ ὑποτακτικοῦ μοναχοῦ, τοῦ ἀληθινοῦ ὑπηκόου ἐν τῇ ἐπιτελέσει τῶν κελευσμάτων τοῦ Προεστῶτος καί τῶν διακονημάτων τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Ὁ ἀγών, τό μέγα κατόρθωμα καί ὁ λαμπρός στέφανος τοῦ καλοῦ ὑποτακτικοῦ εἶναι, κατά τόν σοφόν καί ἅγιον οἰακοστρόφον τῆς μοναστικῆς ὁλκάδος ὅσιον Θεόδωρον τόν Στουδίτην, «νά μή θαρρῇ εἰς τόν λογισμόν τόν ἰδικόν του, μηδέ νά κάμῃ ποτέ τό ἰδικόν του θέλημα, ἀλλά εἴ τι κάμνει νά εἶναι μέ τήν ἐρώτησιν καί εὐλογίαν τοῦ Ἡγουμένου καί Γέροντός του. Μαρτυρίου στέφανον ἔχει ἡ ὑποταγή μετά τῆς ὑπακοῆς, ἤγουν νά κόπτῃ τις τό ἰδικόν του θέλημα καί νά κάμνῃ τοῦ προεστῶτος αὐτοῦ· καί τοῦτο τόσον λογίζεται ἔμπροσθεν τοῦ Θεοῦ, ὡσάν νά ἔχυνε τό αἷμα του διά τόν Χριστόν».

Ἡ ὑπακοή ἀποτελεῖ τήν βάσιν τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ, διότι ἄνευ αὐτῆς δέν δύναται νά σταθῇ οὔτε μοναχική, οὔτε γενικώτερον πνευματική ζωή. Ἡ ὑπακοή εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη ἐν τῇ πράξει καί ἄνευ ταπεινοφροσύνης οὐδέν δυνάμεθα νά ἐπιτύχωμεν, διότι ὁ Κύριος «ταπεινοῖς δίδωσι χάριν» (Ἰακ. 4, 6). Συμφώνως δέ πρός τά μοναχικά θέσμια, ὁ Μοναχός ὀφείλει ἀπόλυτον ὑπακοήν πρός τόν Ἡγούμενον τῆς Μονῆς καί Γέροντα τῆς Ἀδελφότητος. Τοῦτο σημαίνει ὅτι δέον ὅπως καταβάλλῃ πᾶσαν προσπάθειαν συνεχῶς καί ἀδιακόπως, θά ἠδυνάμεθα νά εἴπωμεν διά βίου, οὕτως ὥστε νά ἀπαγγιστρωθῇ ἀπό τό ἴδιον αὐτοῦ θέλημα. Περιττόν ἵνα λεχθῇ εἰς τό σημεῖον τοῦτο ὅτι, ταῦτα πάντα ἐπιτελοῦνται μετά ἀκραιφνοῦς ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος, ὅπερ σημαίνει τήν μέσῳ τοῦ προεστῶτος ἤ τῆς προεστώσης τῆς Μονῆς ἤ τοῦ Ἡσυχαστηρίου ὑπακοήν καί σεβασμόν ὁλοκλήρου τῆς Ἀδελφότητος πρός τόν Ἐπίσκοπον, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τό ὁρατόν σημεῖον τῆς ὀργανικῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ αὐτός ὡς ἄνω Θεοφόρος Ὅσιος Πατήρ συμβουλεύει συγχρόνως νά διέλθωμεν τάς ἁγίας ταύτας ἡμέρας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς «μέ ἡμερότητα καρδίας, ἄκακοι, ἀκατάκριτοι, ἀόργητοι, ἀπόνηροι, ἄφθονοι· ἀλλά μάλιστα εἰρηνικοί, ἕνας πρός τόν ἄλλον ἠγαπημένοι, ἥμεροι καί καλοϋπήκοοι, πλήρεις ἐλεημοσύνης καί καρπῶν ἀγαθῶν. Ὅταν εἶναι καιρός ἡσυχίας, νά ἡσυχάζωμεν. Ὅταν κάμνῃ χρεία λόγου, νά ἀποκριθῶμεν μετά ταπεινώσεως καί εὐλαβείας, νά φεύγωμεν τήν πολυλογίαν καί τήν σύγχυσιν τῶν πολλῶν καί τήν ταραχήν, διά νά κάμνωμεν τάς ὑπηρεσίας ἡμῶν ἀσύγχυστα καί εἰρηνικά, ὡς Χριστοῦ διάκονοι ... ».

Ἕν ἐξ ἴσου σημαντικόν στοιχεῖον τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχικοῦ ἰδεώδους, ὅπερ ἀποτελεῖ καί τήν κατ' ἐξοχήν μοναχικήν ἐργασίαν, εἶναι ἡ προσευχή, μάλιστα δέ ἡ ἀδιάλειπτος νοερά προσευχή, ἡ πανίσχυρος προσευχή τοῦ Ἰησοῦ. Κέντρον βεβαίως τῆς προσευχῆς καί καρδία τῆς Ὀρθοδόξου Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι τό Καθολικόν, ὁ Ἱερός Ναός, ὅπου ἐπιτελεῖται ἐν κατανύξει βαθείᾳ, «ψυχαῖς καθαραῖς καὶ ἀρρυπώτοις χείλεσι» (Θ´ Ὠδή Ὄρθρου Μεγάλης Τετάρτης) ἡ ἐν «ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις» (Ἐφεσ. 5, 19) προσευχή καί λατρεία τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ. Μιμούμενοι τούς Ἀγγέλους, οἱ Μοναχοί, ἡμέρας καί νυκτός λατρεύουν καί δοξολογοῦν τόν Θεόν. Ἡ προσευχή διά τόν Μοναχόν δέν εἶναι μία ἀπασχόλησις τῆς ζωῆς του, εἶναι αὐτή ἡ ζωή του. Ἡ προσευχή εἶναι ἡ ἐργασία του καί ἡ ἀνάπαυσις του. Ὁ Ἱερός Ναός, τό Καθολικόν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, τώρα τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Τεσσαρακοστήν καθίσταται ὁ πανευφρόσυνος τόπος τῶν πυκνῶν, τῶν ἀδιαλείπτων προσευχῶν : Μεσονυκτικόν, Ὄρθρος, Ὧραι, Προηγιασμέναι Λειτουργίαι, Μέγα Ἀπόδειπνον, Ἀναγνώσματα Ἀσκητῶν Πατέρων, Ἀγρυπνίαι, Μετάνοιαι, Δάκρυα, Κομβοσχοίνια. Καί πάντα ταῦτα διά νά καθάρῃ ὁ μοναχός ἑαυτόν «ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος» (Β´ Κορινθ. 7, 1), διά νά ἔλθῃ ἡ Θεία Χάρις, ἡ ὁποία καί τελικῶς σώζει καί ἁγιάζει. Διότι δέν μᾶς σώζουν οἱ ἀσκητικοί κόποι καί μόχθοι ταῦτα ἀποτελοῦν τάς ἀναγκαίας προϋποθέσεις καί τά μέσα ἀλλ' ἡ Χάρις καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἐπειδή, κατά τό Κυριακόν λόγιον, «ὅταν ποιήσητε πάντα τά διατεταγμένα ὑμῖν, λέγητε ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοι ἐσμέν» (Λουκᾶ 17, 10).

Παραλλήλως ὅμως πρός τά ἅγια παλαίσματα διά τόν προσωπικόν μας ἁγνισμόν καί καταρτισμόν καί τήν εὐαρέστησιν εἰς τόν Θεόν καί τόν Γέροντα ἤ τήν Γερόντισσαν, καλούμεθα κατά τόν κρίσιμον τοῦτον καιρόν, κατ' ἐξοχήν, τόν καιρόν τῶν πολέμων καί ἀκαταστασιῶν, τῶν διχασμῶν καί τῶν διαιρέσεων, τῆς διαταραχῆς καί διαλύσεως πολλῶν οἰκογενειῶν, τῶν οἰκογενειακῶν, κοινωνικῶν καί ἐθνικῶν δραμάτων, τῆς παγκοσμίου συγχύσεως καί κακοδαιμονίας νά ὑψοῦμεν διαρκῶς «ὁσίας χεῖρας» μετά «φωνῆς ἰσχυρᾶς» καί πολλῶν δακρύων «πρός τόν δυνάμενον σώζειν ἡμᾶς καί ῥύεσθαι ἐκ θανάτου».

Συγκεφαλαιοῦντες εἰς τό σημεῖον τοῦτο τά χαρίσματα, τά κοσμοῦντα τήν προσωπικότητα τοῦ ἀληθοῦς Ὀρθοδόξου Μοναχοῦ, παραθέτομεν, ὅσα προσφυῶς ἀναφέρει ἐπιφανής Ὀρθόδοξος, μακαριστός ἤδη, Ἱεράρχης, ὑπογραμμίζων ὅτι : «Ὁ Μοναχός γνωρίζει ὅτι στενή ἡ πύλη τοῦ Οὐρανοῦ, "στενή καί τεθλιμμένη ἡ ἄγουσα εἰς τήν ζωήν" (Ματθ. 7, 14), διό καί ὁλίγοι εἶναι οἱ εἰσερχόμενοι δι' αὐτῆς. Γνωρίζει ὅτι ἡ τελειότης καί ἡ ἁγιότης δέν προσφέρονται, ἀλλά κατακτῶνται δι' ἀσκήσεως καί γυμνασίας. Νηστεύει διά τήν καταστολήν τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος καί προσεύχεται ἀδιαλείπτως διά τήν πνευματικήν του εὐεξίαν. Βυθίζεται εἰς τό πέλαγος τῶν θείων μετεωρισμῶν καί ἐντρυφᾶ εἰς τούς πνευματικούς γλυκασμούς τῶν ἐνοράσεών του. Στρέφει τό βλέμμα του πρός τόν οὐρανόν, "ὅθεν βοήθεια ἤξει" καί διακρίνει εἰς τόν ἔναστρον οὐρανόν τά ἀποτυπώματα τῶν δακτύλων τοῦ Δημιουργοῦ του. Καί προσφέρει εἰς αὐτόν ὡς θυσίαν ζῶσαν καί εὐάρεστον ἀντί θυμιάματος τόν ἴδιον ἑαυτόν του. Ἄλλωστε δέν ἔχει τίποτε ἄλλο νά προσφέρῃ. Προσευχή, ὑπακοή καί ἀκτημοσύνη εἶναι ἡ περιουσία του. Πτερούμενος θεϊκῷ ἔρωτι φέρεται πρός τόν Θεόν. Πρός Αὐτόν στρέφει διαρκῶς τό πνεῦμα καί τάς κεραίας τῆς ψυχῆς του, διά νά ἀκούσῃ τήν ἄλαλον ἁρμονίαν τοῦ ἀπείρου, τά πτερυγίσματα τῶν ὑπερβατικῶν ὄντων, τήν οὐράνιον συμφωνίαν καί αὐλῳδίαν τῶν ἀγγέλων, τά ἐωθινά κελαδήμαστα τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, διά τῶν ὁποίων συντονίζει τό θεῖον ᾆσμα τῶν ἀλαλήτων πνευματικῶν του στεναγμῶν. Σκληραγωγεῖται διά τῆς ὀλιγοϋπνίας καί δουλαγωγίας τοῦ σώματος διά τήν πλήρη ὑποταγήν τῆς σαρκός εἰς τά κελεύσματα τῆς ψυχῆς. Χαίρει ἐν τοῖς παθήμασι, εὐδοκεῖ ἐν ἀσθενείαις, ἐν θλίψεσι, ἐν ἀνάγκαις, ἐν διωγμοῖς. Νοσταλγεῖ τήν ἕνωσιν μέ τόν Χριστόν. "Ἐμοὶ τὸ ζῆν Χριστὸς καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος" (Φιλ. 1, 21), λέγει σκιρτῶν ἀπό ἀγαλλίασιν».


Εὐλαβέστατοι Μοναχοί καί Μοναχαί.


Ὁ Μοναχισμὸς ἐντὸς τοῦ πνευματικοῦ παραδείσου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι τὸ καλλικορμώτερον, καλλικαρπώτερον, τὸ περισσότερον εὐσκιόφυλλον δέντρον τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς καὶ γνώσεως, γράφει πολιός σύγχρονος Μοναχός. Πολλοί χαρακτηρίζουν τόν Μοναχισμόν ὡς τήν σπονδυλικήν στήλην τῆς Ἐκκλησίας καί ἄλλοι ὡς τούς πνευματικούς πνεύμονας τοῦ Θείου Ὀργανισμοῦ Της. Πράγματι αἱ Ὀρθόδοξοι Ἱεραί Μοναί, ὡς ἄλλοι πνευματικοί ἀδένες, ἐργάζονται διά νά κρατοῦν εἰς εὐεξίαν ἠθικήν καί νά ρυθμίζουν μυστικῶς καί ἀθορύβως τήν ὅλην αὔξησιν καί τήν ἰσορροπίαν τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας. Ὄντως «οὐδέν οὔτε λαμπρότερον, οὔτε χαριέστερον, οὔτε ὑψηλότερον εὑρεθείη ἄν ἐν ἀνθρώποις πολίτευμα» (Μ. Βασίλειος). Φιλοτίμως ἀγωνίζεται ὁ Μοναχός εἰς τήν μοναστικήν παλαίστραν νά γίνῃ καί ἐσωτερικῶς ἄγγελος, μή φέρων ἐξωτερικῶς μόνον τό Ἀγγελικόν Σχῆμα.

Αὐτό τό κρίσιμον τεσσαρακονθήμερον ἄς ἐντείνωμεν ἰδιαιτέρως τάς προσευχάς. Περισσότερον ἀπό οἱανδήποτε ἄλλην φοράν ὁ χειμαζόμενος ἐκ τῶν πολέμων, τῶν βιαιοτήτων καί τῶν ἀδικιῶν σύγχρονος κόσμος ἀναμένει τά πάντα, ἀπό τάς θερμάς, τάς ἀδιαλείπτους προσευχάς τῶν τέκνων τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, μάλιστα δέ τῶν ἐκλεκτῶν τέκνων Αὐτῆς, οἷα τυγχάνουσιν οἱ Μοναχοί καί αἱ Μοναχαί. Καί θά λάβῃ τό αἰτούμενον, ἐφ' ὅσον αἱ προσευχαί αὗται ἀνέρχονται πρός Εκεῖνον, «ὡς θυμίαμα δεκτόν». Συμβουλεύει ἐν προκειμένῳ ὁ Ὅσιος Πατήρ ἡμῶν Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης : «Αἴτει διὰ δακρύων, ζήτει δι' ὑπακοῆς, κροῦε διὰ μακροθυμίας» τότε ψυχή καλῶς προσεύχεται, ὅταν θυμοῦ κρείττων γένηται, διότι τοιουτοτρόπως «ὁ αἰτῶν λαμβάνει, ὁ ζητῶν εὑρίσκει καὶ τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται…». Ὁ κρατῶν ἀπαύστως τήν βακτηρίαν τῆς προσευχῆς οὐ προσκόψει.

Διά τῆς βακτηρίας ταύτης συνεχίσατε, Τέκνα ἡμῶν ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, ἀπροσκόπτως τήν δύσκολον ἀλλά θεάρεστον καί θεοφιλῆ πορείαν ὑμῶν πρός τό Σταυροαναστάσιμον Πάσχα, οὕτως ὥστε ἅπαντες ὁμοῦ, ἀφ' οὗ δυνηθῶμεν «τὸν δρόμον τῆς νηστείας ἐκτελέσαι, τὴν πίστιν ἀδιαίρετον τηρῆσαι, τὰς κεφαλὰς τῶν ἀοράτων δρακόντων συνθλάσαι καὶ νικητὰς τῆς ἁμαρτίας ἀναφανῆναι» νά ἀξιωθῶμεν «ἀκατακρίτως φθάσαι προσκυνῆσαι καὶ τὴν Ἁγίαν Ἀνάστασιν», τοῦ Σωτῆρος καί Λυτρωτοῦ ἡμῶν.

Ἐπί δέ τούτοις, ἐπικαλούμενοι ἐφ' ὑμᾶς τήν Χάριν καί τήν Εὐλογίαν τοῦ Κυρίου, διατελοῦμεν μετ' εὐχῶν πατρικῶν.


† Ὁ Ἀθηνῶν Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Δ Ο Υ Λ Ο Σ, Πρόεδρος
† Ὁ Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν Διονύσιος
† Ὁ Νικοπόλεως καί Πρεβέζης Μελέτιος
† Ὁ Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Νικόδημος
† Ὁ Σερρῶν καί Νιγρίτης Μάξιμος
† Ὁ Μηθύμνης Χρυσόστομος
† Ὁ Κίτρους καί Κατερίνης Ἀγαθόνικος
† Ὁ Ἄρτης Ἰγνάτιος
† Ὁ Λαρίσης καί Τυρνάβου Ἰγνάτιος
† Ὁ Νέας Ἰωνίας καί Φιλαδελφείας Κωνσταντῖνος
† Ὁ Νικαίας Ἀλέξιος
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱερόθεος
† Ὁ Φθιώτιδος Νικόλαος.


Ὁ Ἀρχιγραμματεύς
† Ὁ Σαλώνων Θεολόγος.

Ἀκριβές Ἀντίγραφον
Ὁ Ἀρχιγραμματεύς

† Ὁ Σαλώνων Θεολόγος.