Προηγούμενη σελίδα



Τό ἐκ τοῦ βαπτίσματος
(ἤ τῆς πνευματικῆς λεγομένης συγγενείας)
κώλυμα τοῦ γάμου


ΚΑΝΩΝ ΝΓ' ΤΗΣ ΠΕΝΘΕΚΤΗΣ

"Ἐπειδή μείζων ἡ κατά τό πνεῦμα οἰκειότης τῆς τῶν σωμάτων συναφείας, ἔγνωμεν δέ ἔν τισι τύποις τινάς ἐκ τοῦ ἁγίου και σωτηριώδους βαπτίσματος παῖδας ἀναδεχομένους, καί μετά τοῦτο, ταῖς ἐκείνων μητράσι χηρευούσαις, γαμικόν συναλλάσσοντας συνοικέσιον, ὁρίζομεν ἀπό τοῦ παρόντος μηδέ τοιοῦτο πραχθῆναι. Εἰ δέ τινες μετά τόν παρόντα Κανόνα φωραθεῖεν τοῦτο ποιοῦντες, πρωτοτύπως μέν οἱ τοιοῦτοι αφιστάσθωσαν τοῦ παρανόμου τούτου συνοικεσίου, ἔπειτα δέ, καί τοῖς πορνευόντων ἐπιτιμίοις ὑποβληθήτωσαν".

Ἡ ἐκ τοῦ ἱεροῦ μυστηρίου τοῦ βαπτίσματος παραγομένη σχέσις, λόγω τοῦ ἱεροῦ χαρακτῆρος, ὅν ἀπήλαυεν ἀπό τῶν πρώτων αἰώνων τῆς ἡμετέρας Ἐκκλησίας τό μυστήριον τοῦτο, ἐδημιούργησε τήν μέχρι καί σήμερον διά τῆς παραδόσεως ἐπικρατοῦσαν πνευματικήν λεγομένην συγγένειαν. Λέγοντες πνευματικήν συγγένειαν ἐννοοῦμεν τήν μεταξύ δύο ἤ πλειόνων προσώπων διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος παραγομένην σχέσιν, ἥτις προσδίδει καί ἰδιαίτερα εἰς τούς πνευματικούς συγγενεῖς ὀνόματα.

Ἀνάδοχος ἤ κοινῶς νουνός καλεῖται ὁ ὁδηγῶν (ἀνήρ ἤ γυνή) τινά πρός τό βάπτισμα καί αἀναδεχόμενος ἐκεῖνον ἐξ αὐτοῦ (τοῦ βαπτίσματος), οὐ μήν ἀλλά καί ἀναλαμβάνων ὑπεύθυνως τήν χριστιανοπρεπῆ ἀνατροφή τοῦ βαπτισθέντος. Ἐνῶ ἀναδεκτός καλεῖται ὁ διά τριττῆς καταδύσεως καί ἀναδύσεως βαπτιζόμενος είς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συμφώνως πρός τήν ρητήν ὑπό τοῦ Κυρίου πρός τούς μαθητάς του δοθεῖσαν ἐντολήν.

Ἀπό τῆς ἐποχῆς τοῦ αὐτοκράτορος Ἰουστιανιανοῦ ἱστορεῖται ἡ ἀπαγόρευσις ὑπό τῆς Πολιτείας τοῦ μεταξύ ἀναδόχου καί ἀναδεκτῆς γάμου. Ἡ δέ Ἐκκλησία χωρήσασα ἔτι περαιτέρω διά τοῦ ΝΓ΄ κανόνος τῆς Πενθέκτης ἐν Τρούλλῳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐπεξέτεινε τήν ἀπαγόρευσιν μέχρι καί τῆς μητρός τοῦ ἀναδεκτοῦ ἤ τῆς ἀναδεκτῆς, "ἐπειδή" ὡς λέγει ὁ ἐν λόγῳ κανών, "μείζων ἤ κατά πνεῦμα οἰκειότης τῆς τῶν σωμάτων συναφείας".

Σήμερον ἡ ὑπό τοῦ ὡς ἄνω κανόνος τῆς ἐν Τρούλλω Οἰκ. Συνόδου ἀπαγόρευσις συνάψεως γάμου μεταξύ πνευματικῶν ἀδελφῶν, ἐξικνεῖται μέχρι καί τοῦ δευτέρου βαθμοῦ.

Κατόπιν αὐτοῦ ἐμποδίζεται ὁ γάμος:
  1. Τοῦ ἀναδόχου (ἀνδρός ἤ γυναικός) μετά τοῦ ἀναδεκτοῦ (ἄρρενος ἤ θήλεως) καί ἀντιθέτως, θεωρουμένων τοῦ μέν πρώτου ὡς πνευματικοῦ πατρός ἤ μητρός (νουνός ἤ νουνά) τοῦ δέ δευτέρου ὥς πνευματικοῦ τέκνου, λογιζομένων δέ ὡς ἐκ τούτου ὡς πνευματικῶν συγγενῶν πρώτου βαθμοῦ.

  2. Τοῦ ἀναδόχου (ἀνδρός ἤ γυναικός) μετά τῆς μητρός ἤ τοῦ πατρός τοῦ ἀναδεκτοῦ ἤ τῆς ἀναδεκτῆς καί ἀντιθέτως, λογιζομένων ὡς πνευματικῶν ἀδελφῶν καί ὡς ἐκ τούτου πνευματικῶν συγγενῶν δευτέρου βαθμοῦ.

Εἰς τήν περίπτωσιν τῶν πνευματικῶν ἀδελφῶν, τῶν προσώπων δηλονότι τῶν ἐχντων κοινόν ἀνάδοχον κατά τόν κ. Π. Παναγιωτᾶκον, "ἡ ἐκκλησιαστική πρᾶξις δέν ὑπῆρξε σταθερά, τελικῶς ἀποκλίνουσα ὑπέρ τῆς μή ἐφαρμογῆς τοῦ κωλύματος".

Ἀλλά καί κατατήν ἄποψιν ἐπίσης τοῦ Γ. Μιχαηλίδου - Νουάρου "ἡ θρυλουμένη ἀπαγόρευσις τοῦ γάμου μεταξύ τῶν τοιούτων προσώπων (ἅτινα εἶχον τόν αὐτόν ἀνάδοχον) δέν ἰσχύει νῦν, οὔτε καί ἴσχυε ὑπό τό προγενέστερον δίκαιον".

Ἡ παραθεώρησις τοῦ ἐν λόγῳ κωλύματος ἐπιφέρει τοῦτο μέν τήν ἀκυρότητα τοῦ παρ' αὐτό συναφθέντος γάμου, τοῦτο δέ τήν κατόπιν κανονικοῦ ἐλέγχου ἐπιβολήν τῆς ποινῆς τῆς καθαιρέσεως εἰς τόν ἱερολογήσαντα τό μυστήριον κληρικόν.


Τό κώλλυμα τῆς ἐξ υἱοθεσίας συγγενείας

"Κωλύεται ὁ γάμος τοῦ υἱοθετήσαντος ἤ τῶν κατιόντων αὐτοῦ μετά τοῦ υἱοθετηθέντος. Τό κώλυμα ὑφίσταται καί μετά τήν λύσιν τῆς υἱοθεσίας".

Υἱοθεσία. Υἱοθεσίαν λέγοντες ἐννοοῦμεν τήν ὑπό τινος δι' ὡρισμένης νομικῆς πράξεως πρόσληψιν συγγενικοῦ τινος ἤ μή προσώπου εἰς τάξιν γνησίου τέκνου. Ὡς δέ ἡ γέννησις εἰς τήν ἐξ αἵματος καί ὁ γάμος εἰς τήν ἐξ ἀγχιστείας συγγένειαν ἀποτελοῦν τήν βάσιν, ἐφ' ἧς ἑδράζεται μία ἑκάστη τούτων, οὕτω καί ἐν προκειμένῳ ἡ νομική πρᾶξις τῆς υἱοθεσίας εἶναι ἡ βάσις τῆς ἐξ αὐτῆς προερχομένης συγγενείας.

Ἡ διά τῆς νομικῆς πράξεως τῆς υἱοθεσίας συνισταμένη μεταξύ τῶν προσώπων σχέσις, δημιουργοῦσα τήν νέαν αὐτήν ἐξ υἱοθεσίας συγγένειαν προσνέμει αὐτοῖς ὡρισμένα ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά ὀνόματα, ὡς π.χ. θετοῦ πατρός καί θετοῦ τέκνου. Καί θετός γονεύς μέν καλεῖται ἀνήρ τις ἤ γυνή, ὅστις στερούμενος γνησίου τέκνου υἱοθετεῖ τοιοῦτον (ἄρσεν ἤ θῆλυ) εἰς τάξιν γνησίου, θετόν τέκνον δέ (ἄρσεν ἤ θῆλυ) τό ὑπό τινος τούτων (θετῶν γονέων) εἰς τάξιν γνησίου υἱοθετούμενον τέκνον. Ὡς δέ ἡ ἐκ τῆς νομικῆς πράξεως τῆς υἱοθεσίας παραγομένη σχέσις καλεῖται οἰονεί φυσική συγγένεια, οὕτω καί ὁ θετός γονεύς καί οἱ κατιόντες αὐτοῦ πρός τό θετόν τέκνον, ὡς ἐπίσης καί οἱ μετά τήν υἱοθεσίαν γεννηθέντες κατιόντες τοῦ πρώτου καί τἀνάπαλιν ὀνομάζονται οἰονεί φυσικοί συγγενεῖς. Τό ἄρθρον 1581 ἐδ. 1 τοῦ Α.Κ. λέγει: "οἱ μετά τήν υἱθεσίαν γεννηθέντες κατιόντες τοῦ θετοῦ τένου ἐπέχουσι τάξιν γνησίων κατιόντων τοῦ υἱοθετήσαντος".

Ἡ ἱστορία τοῦ κωλύματος τούτου, μή ὑπαρχούσης κατά τούς πρώτους αἰῶνας σχετικῆς τινος νομοθετήσεως τῆς Ἐκκλησίας, κατά τόν Π. Παναγιωτάκον ἄρχεται ἀπό τῆς ἐποχῆς τοῦ αὐτοκράτορος Λέοντος ΣΤ΄ τοῦ Σοφοῦ, ὅστις ἐπέβαλε καί διά νομοθετικῆς ὑποχρεώσεως τήν δι' ἱερολογίας τέλεσιν τῆς υἱοθεσίας, ἥτις τοῦτο μέν ἀπετέλεσε ἐμπόδιον συνάψεως γάμου τῶν θετῶν μετά τῶν φυσικῶν τέκνων, τοῦτο δέ ἐπέφερε τἠν ὑπό τοῦ πολιτειακοῦ νομοθέτου, κατ' ἀξίωσιν τῆς Ἐκκλησίας, ἐπιβολήν τηρήσεως τοῦ αὐτοῦ καθεστῶτος τοῦ ἀπορρέοντος ἐκ τῆς τοῦ ἁγίου βαπτίσματος πνευματικῆς συγγενείας, καί μεταξύ τῶν ἐκ τῆς υἱοθεσίας δημιουργουμένων συγγενῶν, ὅσον αφορᾶ βεβαίως εἰς τά κωλύματα τοῦ γάμου. Κατά τό ἰσχῦον σήμερον παρ' ἡμῖν δίκαιον διά τοῦ ἄρθρου 1360 τοῦ Α.Κ., "κωλύεται ὁ γάμος τοῦ υἱοθετήσαντος ἤ τῶν κατιόντων αὐτοῦ μετά τοῦ υἱοθετηθέντος". Ἡ λύσις τῆς υἱοθεσίας, συνεχίζει περαιτέρω τό ὡς ἄνω ἄρθρον δέν ἐπιφέρεικαί ἄρσιν τοῦ κωλύματος, τό ὁποῖον ἐξακολουθεῖ νά ὑφίστατι καί μετά τήν λύσιν τῆς υἱοθεσίας. Τοιουτοτρόπως: 1) θετός τις γονεύς (πατήρ ἤ μήτηρ) ἐν διαζεύξει τελῶν ἤ ἐν χηρεία ἤ ὤν ἀγαμος δέν ἐπιτρέπεται νά λάβῃ ὡς σύζυγον τήν θετήν θυγατέρα ἤ τόν θετόν υἱόν ἀντιστοίχως, καθότι ἡ μεταξύ των σχέσις λογίζεται ὡς συγγένεια ἐξ υἱοθεσίας πρώτου βαθμοῦ. Ὁ ἴδιος κανών ἰσχύει φυσικῷ τῷ λόγῳ καί κατά τήν ἀναδρομον αὐτοῦ φοράν. 2) Φυσικόν τέκνον (υἱός ἤ θυγάτηρ) υἱοθετήσαντος τινος πατρός ἤ μητρός δέν δύναμαι νά ἔλθη εἰς γάμον μετά τοῦ ὑπό τοῦ γονέως αὐτοῦ υἱοθετήσαντος τέκνου καί ἀντιστρόφως, καθότι θεωροῦνται ὡς ἀδελφοί, ἤτοι ὡς δευτέρου βαθμοῦ συγγενεῖς. 3) Ἐγγονός ἤ ἐγγονή υἱοθετήσαντός τινος τέκνον τι δέν δύναται νά συνάψῃ γάμον μετά τοῦ θετοῦ αὐτόν τέκνου (υἱοῦ ἤ θυγατρός) καί ἀντιστρόφως, διότι λογίζονται ὡς συγγενεῖς τρίτου βαθμοῦ, θεωρουμένου τοῦ υἱοθετηθέντος ὡς θείου αὐτῶν (τῶν ἐγγονῶν τοῦ υἱοθετήσαντος γονέως). Ὡς δύναται νά συναχθῇ ἐκ τῶν διατάξεων τῶν ἄρθρων τοῦ Α.Κ. 1570 ἐδ. 2, κατά τό ὁποῖον ὁ υἱοθετῶν δύναται νά υἱοθετήσῃ διά τῆς αὐτῆς πράξεως πλείονας τοῦ ἑνός καί 1579 ἐδ. 1 ὑφ' οὗ ὁρίζεται ὅτι μετά τήν πρᾶξιν τῆς υἱοθεσίας τό θετόν τέκνον ἐπέχει τάξιν γνησίου ἔναντι τοῦ υἱοθετήσαντος δέν ἐπιτρέπεται προφανῶς ἡ σύναμις γάμου μεταξύ δύο τυχόν διαφρου φύλων υἱοθετηθέντων ὑπό τινός διά μιᾶς υἱοθετικῆς πράξεως τέκνων. Ἡ παραθέωρησις τοῦ ὡς ἄνω κωλύματος ἐπιφέρει τοῦτο μέν τήν ἀκυρότητα τοῦ παρ' αὐτό συναφθέντος γάμου, τοῦτο δέ τήν κατόπιν κανονικοῦ ἐλέγχου ἐπιβολήν τῆς ποινῆς τῆς καθαιρέσεως εἰς τόν ἱερολογήσαντα τό μυστήριον κληρικόν.

Προηγούμενη σελίδα