Η χρήση των ισλαμικών στοιχείων στη Βυζαντινή Αρχιτεκτονική, οφείλεται στις επιρροές που δέχθηκε από τον Ισλαμικό Πολιτισμό και ανάγεται στον 9ο αιώνα, οπότε λαμβάνουν χώρα οι πόλεμοι μεταξύ Βυζαντίου και Αράβων, με τις σημαντικές νίκες οι οποίες έφεραν στην Αυτοκρατορία αιχμαλώτους Άραβες . Παράλληλα, οι επαφές της Χριστιανικής Ανατολής με τον Αραβικό Πολιτισμό κατά τη διάρκεια των εκστρατειών των Βυζαντινών στον Ισλαμικό χώρο, είχαν ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση αυτών των στοιχείων κατά την κατασκευή των Μνημείων από τα τέλη του 9ου αιώνα ως τα μέσα του 13ου αιώνα μ.Χ., οπότε άρχισαν αυτά να φθίνουν. Τα Μνημεία που παρουσιάζουν ισλαμικά στοιχεία στην αρχιτεκτονική τους, είτε ως «φέροντα» (Αρχιτεκτονικά μέλη στηρίξεως του Μνημείου) είτε ως «διακοσμητικά», εντός ή εκτός του Ναού, έχουν μεγάλη διασπορά σε όλο τον ελληνικό χώρο και όχι μόνο. Τα συναντάμε ως Καθολικά Ιερών Μονών και ως Ναούς πόλεων ή χωριών. Επιχειρώντας μια συνοπτική αναφορά στα στοιχεία αυτά, παρατηρούμε ότι όσα «κεραμοπλαστικά» διακοσμούν το εξωτερικό των Ναών, ένθετα στην τοιχοποιία ονομάστηκαν «ψευδοκουφικά», από την πόλη Κούφα όπου θεωρείται ότι πρωτοχρησιμοποιήθηκαν . Τα διακοσμητικά στοιχεία αυτά μιμούνται αραβικά γράμματα σε ζωφόρους με έντονα σχηματοποιημένη μορφή, που περιτρέχουν την ανωδομή των ναών ή και ολόκληρους τους εξωτερικούς τοίχους. Επιπλέον στο εξωτερικό των Ναών, στοιχεία που απηχούν τις παραπάνω επιρροές είναι η ύπαρξη ημικιόνων, αναγλύφων πλακών με ανατολικής προέλευσης θέματα π.χ. μυθικά ζώα, (βλ. Αγ. Ελευθέριο ή μικρή Μητρόπολη στην Αθήνα), σειρών από «εφυαλωμένα» πλακίδια και εντοιχισμένα κεραμικά «σκυφίδια», εφυαλωμένα ή μη . Στο εσωτερικό των Ναών οι ισλαμικές επιρροές αντικατοπτρίζονται στα διάφορα γλυπτά κοσμήματα σε γείσα, κιονόκρανα, επιστύλια, ακόμα και σε σαρκοφάγους ως εγχάρακτο κόσμημα. Βέβαια, ως επείσακτα από την Ισλαμική Αρχιτεκτονική αναγνωρίζονται τα «ημιχώνια», αρχιτεκτονικό μέλος σημαντικό για τους οκταγωνικούς Ναούς του 11ου αιώνα. Τα Μνημεία με τέτοιου τύπου διακόσμηση και αρχιτεκτονική είναι πολλά στον αριθμό. Είναι δυνατό εδώ να αναφερθούν μερικά από τα πιο σημαντικά, όπως ο Ναός της Παναγίας και το Καθολικό της Ιεράς Μονής Οσίου Λουκά στη Βοιωτία, η Παναγία των Χαλκέων στη Θεσσαλονίκη, η Νέα Μονή στη Χίο , η Καπνικαρέα, οι Αγιοι Θεόδωροι Κλαυθμώνος, η Σωτήρα Λυκοδήμου (Ρωσική Εκκλησία) και οι Αγιοι Απόστολοι Αγοράς στην Αθήνα. Αρκετά μνημεία 13ου αιώνος υπάρχουν στην Άρτα, έδρα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, όπως η Παρηγορήτισσα, η Μονή Βλαχέρνας, η Μονή Κάτω Παναγιάς και αρκετά άλλα Μνημεία. Η ύπαρξη τέτοιων Μνημείων που γίνονται σημεία αφομοίωσης της τέχνης ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς θρησκευτικά και ιστορικά πολιτισμούς, υπογραμμίζει τους ανοιχτούς ορίζοντες της τέχνης. Δείχνει πέρα και πάνω απ’ όλα το ότι τίποτα και ποτέ στην τέχνη, ανεξάρτητα από εποχή και ιστορική περίοδο, δεν γεννάται από το μηδέν και ότι η τέχνη, αντίθετα με τους ανθρώπους, δεν έχει ποτέ τον τελευταίο λόγο.
|
 |
|