Ομιλία στο γεύμα προς τιμήν των Ελλήνων Ευρωβουλευτών,

7 Φεβρουαρίου 2004


Αξιότιμα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,

Σας καλωσορίζω από καρδιάς! Σας ευχαριστώ για την τιμή, και ακόμη πιο πολύ, για τη χαρά που μου δίνετε, όντες συνδαιτυμόνες μου.

Επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως όσους από σας προσκάλεσαν ομάδες στελεχών της Εκκλησίας μας, επιτρέποντάς τους να ζήσουν από κοντά τη λειτουργία του Ευρωκοινοβουλίου: την ερίτιμο κυρία Καραμάνου και τους αξιοτίμους κ.κ. Δημητρακόπουλο, Ζαχαράκη, Κουκιάδη, Μπακόπουλο, Ξαρχάκο, Τρακατέλλη, Τσάτσο και Χατζηδάκη.

Έχουμε σε λίγο εκλογές του Ελληνικού Κοινοβουλίου και εύχομαι το αποτέλεσμά τους να είναι ό,τι καλύτερο για την πατρίδα μας. Ας μη λησμονούμε όμως, ότι οι όροι και οι τρόποι των εκλογών, είναι καθοριστικοί του πολιτικού και του ευρύτερα κοινωνικού μας επιπέδου. Εύχομαι, λοιπόν, να είναι και αυτοί σε επίπεδο που ωφελεί την πατρίδα μας.

Η Εκκλησία έδωσε εντολή σε όλους τους ιερείς να κρατηθούν μακράν της πολιτικής αντιπαράθεσης. Αυτό το αποφάσισε, επειδή δεν θα ήθελε να πιέσει ψυχικά όσους πιστούς στηρίζουν κόμματα και υποψήφιους που έχουν επιδείξει πολιτικές άρνησης και αμφισβήτησης της Εκκλησίας.

Σύντομα θα γίνουν και οι ευρωεκλογές, αλλά έως τότε θα έχουμε ετοιμάσει, Κυρίου θέλοντος, ιδιαίτερη προβολή των θέσεων και των αγώνων ενός εκάστου εξ υμών, για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τη διαμόρφωση της Ενωμένης Ευρώπης. Ευελπιστούμε ότι η προβολή που ετοιμάζουμε, θα δώσει σε όλη την Εκκλησία αλλά και στο ευρύτερο κοινό, τη δυνατότητα να μάθει για το σημαντικό έργο σας στην Ευρωβουλή.


Η Εκκλησία μας δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρεί υποχρέωσή της να μη παρεμβαίνει πολιτικά, αλλά καθήκον της να παρεμβαίνει πολιτιστικά, ώστε να είναι σώτειρα της ιδιοπροσωπίας του Έλληνα, και έτσι, να παροτρύνει όλες τις χριστιανικές Εκκλησίες σε αγώνα υπεράσπισης της ιδιοπροσωπίας κάθε λαού της Ευρώπης.

Ο αγώνας για τη διατήρηση της προσωπικότητας του ανθρώπου είναι φενάκη και παραπλάνηση, αν δεν είναι αγώνας για τη διατήρηση της οικογένειας και της κοινωνικότητας του ανθρώπου, αν δεν είναι αγώνας για τη σωτηρία της παράδοσής του, της ιστορίας του, της γλώσσας του, της πίστης του. Και όλα αυτά μηδενίζονται, αν δεν εντάσσονται στο ευρύτερο πολιτιστικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο αρθρώνεται ο ιδιαίτερος κόσμος του ανθρώπου, που τον συνοψίζουμε με τον όρο ιδιοπροσωπία.

Γνωρίζετε τις απόψεις μου, κατά τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να παραμείνει η δημιουργική έκφραση του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Επιμένω να πιστεύω ότι η Ένωσή μας πρέπει να μη ξεφτίσει μεταβαλλόμενη σε ανάπηρη ζώνη εμπορικών συναλλαγών, αλλά και να μη διογκωθεί αναπαράγοντας το πρότυπο της Σοβιετικής αυτοκρατορίας, ώστε να μην αναπαράξει και τη μοίρα του προτύπου.

Συνιστά άραγε παρέμβαση η διατύπωση των απόψεών μου, για την ποιότητα της Ενωμένης Ευρώπης; Είμαι βέβαιος πως όχι, σε πείσμα του τι γράφουν ορισμένες εφημερίδες. Ως Προκαθήμενος της Εκκλησίας μας, διακονώ τον λαό μας, εργάζομαι έχοντας κατά νουν τη διατήρηση και προκοπή του ποιμνίου, χωρίς να αποπειρώμαι παρέμβαση στην εξωτερική πολιτική καμιάς κυβέρνησης. Αλλά αδυνατώ να καταλάβω γιατί ορισμένοι δημοσιογράφοι καταγγέλλουν τη φωνή της Εκκλησίας, ενώ καταπίνουν την κάμηλο των παρεμβάσεων ποικίλων και πανίσχυρων ομάδων πιέσεως.

Ερωτώ: θα εθεωρείτο ανεπίτρεπτη παρέμβαση η αντίσταση της Εκκλησίας στη μετατροπή του Παρθενώνα σε μεζονέτες για τουρίστες υψηλού εισοδήματος; Εάν μας λένε ναι, λυπούμεθα για την τύφλωσή τους. Εάν μας λένε, καλά εκεί όχι, τότε η ερώτησή μας είναι: ποιος είπε ότι η γλώσσα του λαού είναι λιγότερο από Παρθενώνας; Ποιος είπε ότι ο πολιτισμός του είναι ασήμαντος σε σχέση με την Ακρόπολη;

Είμαι βέβαιος ότι άσχετα από την καλή ή απορριπτέα πολιτική μιας κυβέρνησης, σε τούτο ή τον άλλο τομέα, η Εκκλησία πρέπει να έχει τη δική της παρουσία, που είναι μαρτυρία ενώπιον του Κυρίου. Έχει το έργο της, έχει τα κριτήριά της. Και ένα από τα έργα της, είναι να μένει πάντοτε η Κιβωτός του γένους, της ιδιοπροσωπίας του. Η Εκκλησία δεν είναι διαιτητικό συμπλήρωμα της πολιτικής διατροφής.

Γι αυτό το λόγο, και με αυτό τον τρόπο, σήμερα σας μιλώ. Εγώ καταλαβαίνω ότι δεν χρειάζεται να χρησιμοποιώ περικοπές του Ευαγγελίου για να έχω εκκλησιαστικό λόγο, και είμαι βέβαιος ότι και σεις αντιλαμβάνεσθε ότι δεν κάνω πολιτική για μόνο το λόγο ότι αναφέρομαι σε θέματα που απασχολούν, ή θα έπρεπε να απασχολούν τους πολιτικούς.


Αρχίζοντας την αναφορά μου σε θέματα που απασχολούν την Εκκλησία μας αλλά και σας, με τον δικό σας τρόπο, θα ήθελα να αναφερθώ στην μεγάλη προσπάθεια που κάναμε για να συμπεριληφθεί στο Σύνταγμα της Ευρώπης ρητή αναφορά στον χριστιανισμό ως τον ιστορικό της πατέρα, ως τον κύριο παράγοντα διαμόρφωσής της σε μία ενιαία πολιτική οντότητα.

Οι περισσότεροι πολιτικοί και δημοσιογράφοι νομίζουν ότι αποτύχαμε. Αλλά εάν δείτε τα πράγματα από τη δική μας σκοπιά, θα διαπιστώσετε ότι για πρώτη φορά στην ιστορία από το Μέγα Σχίσμα, οι χριστιανικές Εκκλησίες και ομολογίες της Ευρώπης ενωθήκαμε στην υπεράσπιση μιας πνευματικής προσπάθειας. Για πρώτη φορά επιτύχαμε μια πανευρωπαϊκή εκκλησιαστική συνεργασία.

Το γεγονός είναι, από μόνο του, εξαιρετικά σημαντικό. Ωστόσο, η θετική δυναμική του υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη: εκατομμύρια Ευρωπαίοι, από τη Λισσαβόνα έως τη Μόσχα κι από το Ρέικιαβικ έως την Αθήνα, συναισθάνθηκαν την ανάγκη να υπερασπίσουν τα πνευματικά θεμέλια της Ευρώπης, να υπερασπίσουν την χριστιανική τους ταυτότητα. Η παρουσία αυτών των ανθρώπων στα συνέδρια, τις ομιλίες και τις άλλες εκδηλώσεις, που οργάνωσαν επί του θέματος τόσον οι Εκκλησίες όσον και εκπαιδευτικοί φορείς, υπήρξε άκρως εντυπωσιακή. Γνωρίζω πόσο εντυπωσιάστηκαν από την ανταπόκριση του κοινού, Ιεράρχες και εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών Εκκλησιών και ομολογιών. Εγώ ο ίδιος, μιλώντας εκτός Ελλάδος, διεπίστωσα ότι το κοινό συμμετείχε σαν να επρόκειτο για μεγάλη γιορτή.

Αλλά υπάρχει κάτι ακόμη που χρωστώ εδώ να αναφέρω: η Εκκλησία της Ελλάδος ετοιμάζει με πυρετώδη ρυθμό την πρώτη ψηφιακή βιβλιοθήκη και φωτοθήκη, με αποκλειστικό θέμα την ευρωπαϊκή συνείδηση όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον χριστιανισμό. Η ανταπόκριση στο εγχείρημά μας από Εκκλησίες, πολιτιστικούς οργανισμούς αλλά και λογίους όλης της Ευρώπης είναι πράγματι συγκινητική.

Αυτά, κατά τη γνώμη μου αποδείχνουν πόσο σωστή και γόνιμη υπήρξε η πρωτοβουλία μας να κινητοποιηθούμε για την αναφορά του χριστιανισμού στο ευρωπαϊκό Σύνταγμα.


Τη χαρά μου, σκιάζει μια ανησυχία την οποία δεν έχω εκφράσει, αλλά θα ήθελα σήμερα να συμμεριστώ μαζί σας: έχω αγωνία για το μέλλον της Κύπρου. Οι Έλληνες της Κύπρου θα περάσουν αυτό το τρίμηνο, ίσως τις πιο δύσκολες ώρες της ιστορίας του αγώνα τους για Ελευθερία, πιο δύσκολες κι από τις ώρες των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Την εποχή των συνομιλιών εκείνων που κατέληξαν στις Συμφωνίες ίδρυσης του Κυπριακού κράτους, ήσαν όλως άλλοι οι διεθνείς συσχετισμοί δυνάμεων∙ υπήρχαν ισχυρά αντερείσματα τα οποία επέτρεπαν αντίσταση στις πιέσεις. Γνωρίζετε πολύ καλύτερα από εμένα πόσο διαφορετικό είναι σήμερα το διεθνές τοπίο. Γνωρίζετε ότι ο σημερινός συσχετισμός δυνάμεων είναι πολύ πιο ισχυρός σε μέσα, και πολύ πιο αδύναμος σε ηθικά κριτήρια.

Γνωρίζετε επίσης και το άλλο, το οποίο είναι το πλέον επικίνδυνο: οι λαοί έχουν πεισθεί ότι δεν εισακούγονται για τα μείζονα πολιτικά ζητήματα, ότι οι αποφάσεις παίρνονται ερήμην και εις πείσμα των. Και αντιδρούν μη μετέχοντας, αντιδρούν περιοριζόμενοι σε ό,τι ευθέως και αμέσως αναφέρεται στα επαγγελματικά και οικονομικά των θέματα. Με δυό λόγια, υπάρχει μια απόσυρση του λαού από την πολιτική, απόσυρση που έχει πολλές συνέπειες σε καίριους τομείς. Το γεγονός ρίχνει τη σκιά του και στο Κυπριακό. Τα γνωρίζετε πολύ καλά αυτά, δεν χρειάζεται να τα εκθέσω.

Μένει λοιπόν επάνω σε όσους έχουν επίγνωση των πραγμάτων, να αναλάβουν τις ευθύνες των. Η Εκκλησία πρέπει να δει με ποιους τρόπους θα πρέπει να ενεργήσει, ώστε να συμπαρασταθεί ενισχύοντας το ηθικό του ελληνικού λαού, αλλά και τις υπεύθυνες κυβερνήσεις Ελλάδος και Κύπρου.

Έχω την πεποίθηση πως οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, την Κύπρο αλλά και την Ευρωβουλή, θα αξιοποιήσετε το Ευρωκοινοβούλιο και τις δυνατότητες που σας προσφέρει. Είμαι βέβαιος ότι όλοι καταλαβαίνετε πως αυτό το τρίμηνο θα χρειασθεί να δείξετε όλο το σθένος της ψυχής σας, και όλη τη διπλωματική ικανότητά σας.

Γνωρίζω πως υπάρχει μία ομάδα πολιτικών, η οποία θεωρεί ότι η ένταξη της Τουρκίας είναι αναπόφευκτη. Επικαλούνται τη real politik και τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ας αναρωτηθούμε όμως, μήπως η επίκληση της real politik είναι το πρόσχημα για υποχωρητικότητα μπροστά στη μάχη. Σε πόσους, αλήθεια, διαφεύγει ότι η real politik δεν είναι η ειμαρμένη, αλλά το εξαγόμενο που προκύπτει από την αγωνιστικότητα των πολιτικών και την ικανότητά τους. Ας αναρωτηθούμε, επίσης, ποια στάση θα έχει ο ρεαλισμός του ψοφοδεούς αύριο, όταν θα ζητηθεί να γίνουν πλήρη μέλη της ΕΕ η Αλγερία, το Ισραήλ, και το Μαρόκο. Ας αναρωτηθούμε, επί τέλους, αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί παλεύουν για την ένωση της Ευρώπης, ή για τη συγκρότηση μιας πολυεθνικής Ευρωπέξ, εταιρίας περιορισμένης ευθύνης.


Είναι στο χέρι των πολιτικών να χειριστούν τις σχέσεις μας με την Τουρκία όπως κρίνουν σκόπιμο, υπηρετούντες τα συμφέροντα του έθνους. Καθώς έχω και σε άλλη ευκαιρία τονίσει, η απόφαση των πολιτικών δεν εμποδίζει καθόλου την απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος, και μαζί της των άλλων ευρωπαϊκών Εκκλησιών, να αγωνισθούν για την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αυτό, το αναπτύσσω και στο βιβλίο που έχω τη χαρά να σας προσφέρω σήμερα, έκδοση της «Αλληλεγγύης» της Εκκλησίας μας, στο πλαίσιο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων της.

Αλλά θεωρώ περισσότερο ουσιώδες να σας μεταφέρω την αγωνία της Εκκλησίας μας για τη μοίρα της Θράκης και της Κύπρου. Νιώθω την ανάγκη να σας πω ότι οι Ιεράρχες της Εκκλησίας της Ελλάδος, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, βλέπουμε τον Ελληνισμό να οδηγείται επικινδύνως κοντά στο βωμό του Μολώχ των γεωσυμφερόντων, και δεν μπορούμε να είμαστε απαθείς με αυτό. Όπως δεν μπόρεσαν οι Ιεράρχες της Σμύρνης να μείνουν απαθείς το 1922, δεν μπορούμε κι εμείς να πνίξουμε την αγωνία μας με το μαξιλάρι της real politik.

Θα ήθελα να σας μιλούσα για θέματα σχετικά με τον χριστιανισμό που απασχολούν την ΕΕ και μάλιστα τα νέα κράτη μέλη της. Αλλά φοβούμαι ότι αν σας μιλούσα γι αυτά, θα ήμουν εκτός πραγματικότητος. Η Κύπρος είναι τούτη την ώρα καυτό κάρβουνο στην ψυχή μου, κι ελπίζω, και προσεύχομαι, και στη δική σας επίσης. Εύχομαι ο Κύριος να σας ενδυναμώνει, και να σας δίνει το χάρισμα να μετατρέπετε την αγωνία σε αγώνα.