Συνεχίσθηκαν χθες 18 Σεπτεμβρίου οι εργασίες του ΙΔ΄ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων, το οποίο διοργανώνει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών. Οι εργασίες φιλοξενούνται στη Χριστιανική Εστία Πατρών, με τη συμμετοχή 116 εκπροσώπων από 58 Ιερές Μητροπόλεις. Γενικό θέμα του Συμποσίου, το οποίο έχει θέσει υπό την αιγίδα του ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, είναι:
«ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ»
Το πρωί τελέσθηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Ανδρέου Πατρών η Θεία Λειτουργία, με τη συμμετοχή όλων των εκπροσώπων – συνέδρων.
Κατόπιν στη Χριστιανική Εστία Πατρών συνεχίστηκαν οι εργασίες του Συμποσίου σε Δεύτερη Συνεδρία με προεδρεύοντα τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη κ. Νικόλαο Ιωαννίδη, Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατά την οποία ομίλησαν οι παρακάτω αναφερόμενοι με τα εξής θέματα:
Ο πρώτος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Γεώργιος Φίλιας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέπτυξε το θέμα : «Τα Μηναία». Ο ομιλητής ανέφερε ότι: «Οι διαφορετικοί τύποι των Μηναίων διακρίνονται σε τέσσερεις κατηγορίες: τα «αρχαϊκά περιφεριακά», τα «αρχαϊκά μητροπολιτικά», τα «ανανεωμένα» και τα «νεοσαββαϊτικά». Το περιεχόμενο των Μηναίων έχει μεταφραστεί σε λειτουργικές γλώσσες ομοδόξων λαών (σλαβωνικές και ρουμανικές μεταφράσεις), αλλά και στις σύγχρονες διαδεδομένες ευρωπαϊκές γλώσσες. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι στις γλώσσες των ομοδόξων σλαυοφώνων και αραβοφώνων λαών, ο τίτλος «Μηναίον» διασώζεται με μικρές παραλλαγές.
Τι θα ανέμενε σήμερα η ορθόδοξη Εκκλησία από μία επανέκδοση των Μηναίων; Ίσως θα ανέμενε το πρωταρχικό επίτευγμα της συγκεντρώσεως όλων των χειρογράφων Μηναίων, τα οποία (κατά καιρούς) απετέλεσαν τη βάση των διαφόρων εκδόσεων».
Ο δεύτερος εισηγητής Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Θεόδωρος Κουμαριανός, Λέκτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών παρουσίασε το θέμα : «Το Ευχολόγιο». Ο ομιλητής τόνισε ότι : «Στο βιβλίο του Ευχολογίου διακρίνεται ο θεολογικός πλούτος της Εκκλησίας. Στις ποικίλες Ευχές και στις Ακολουθίες αναδεικνύεται η θεολογία της δημιουργίας του κόσμου, της κοινωνίας του Θεού με τους ανθρώπους και της εν Χριστώ σωτηρίας».
Ο τρίτος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Δημήτριος Μπαλαγεώργος, Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Μουσικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών παρουσίασε το θέμα : «Παρακλητική και Ωρολόγιο». Ο ομιλητής παρουσίασε τα λειτουργικά βιβλία της Παρακλητικής και του Ωρολογίου με λιτή δόση πληροφοριών που αποκαλύπτουν την προέλευση και την εξελικτική πορεία των δύο αυτών βιβλίων, με σύντομη αναφορά στην χειρόγραφη παράδοση αυτών, υπενθυμίζοντας την μορφή του περιεχομένου και την λειτουργική χρήση αυτών. Τέλος αναφέρθηκε και στη μουσική των δύο αυτών βιβλίων και στα μουσικά βιβλία που διασώζουν τις υπερχιλιόχρονες μελωδίες των υμνογραφημάτων τους».
Μετά το σύντομο διάλειμμα επαναλήφθηκαν οι εργασίες με την Τρίτη Συνεδρία υπό την προεδρία του Ελλογιμωτάτου κ. Γεωργίου Φίλια Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο πρώτος εισηγητής Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Βασίλειος Καλλιακμάνης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης , ανέπτυξε το θέμα: «Κήρυγμα και Λειτουργικές τέχνες».
Ο ομιλητής ανέφερε πως: «Το κήρυγμα χρειάζεται να είναι Χριστοκεντρικό, αγιογραφικό, πατερικό, μυσταγωγικό, πρακτικό, σαφές και συγκεκριμένο, ανεπιτήδευτο, «Λόγος παρακλήσεως», συγχρονισμένο και προσωπικό. Ο λόγος του κηρύγματος, έστω κι αν έχει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, καθίσταται αδύναμος και άνευρος, εάν δεν συνοδεύεται από ανάλογο βίωμα. Σημαντική είναι η συμβολή των λειτουργικών τεχνών στην εκφορά του κηρύγματος: η ναοδομία, η αγιογραφία, η ξυλογλυπτική, η εκκλησιαστική μουσική, το κέντημα κι όλες οι άλλες τέχνες, υπουργούν το μυστήριο της πίστεως και διδάσκουν τους πιστούς. Χρειάζεται προσοχή, μήπως η διακονία του λόγου εκπέσει σε ηθικολογία, δικανική απολογία και πολιτική καταγγελία. Γι᾽ αυτό και η καλή προετοιμασία ενός κηρύγματος είναι τέχνη, αφού έχει ανάγκη τους κανόνες και τις αρχές της Ομιλητικής και της Εκκλησιαστικής Ρητορικής».
Η δεύτερη Εισήγηση είχε ως θέμα: «Ο φωτισμός του Χριστιανικού Ναού». Ο εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Παναγιώτης Σκαλτσής, Αναπληρωτής Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπογράμμισε ότι: «Η περί φωτός θεολογία της Εκκλησίας σχετίζεται με το φωτισμό του Χριστιανικού Ναού ως τόπου συνάξεως και αγιασμού του λαού, ως πολύφωτου ουρανού και φωτοφόρου οίκου πεπληρωμένου «φωτός αϊδίου» και απαστράπτοντος την «άνωθεν φωτοφανή αίγλη». Η εν τω Ναώ φωτοχυσία την ώρα της τέλεσης των Ακολουθιών έχει βιβλικές ρίζες, γίνεται για λόγους πρακτικούς, λόγους τιμής και ευλαβείας, αλλά και λόγους σχετιζόμενους με τους συμβολισμούς που δίδει η Εκκλησία στο φως (χριστολογικούς, αγιοπνευματικούς)».
Ακολούθησε εποικοδομητική συζήτηση και η καθιερωμένη μεσημβρινή διακοπή όπου προσφέρθηκε το Γεύμα.
Κατά την απογευματινή Τέταρτη Συνεδρία προήδρευσε ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Βασίλειος Καλλιακμάνης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και παρουσιάσθηκαν από τους εκλεκτούς ομιλητές τα εξής θέματα:
Η πρώτη εισήγηση είχε ως θέμα «Η θεολογία της εικόνας» με εισηγητή τον Αιδεσιμολογιώτατο Πρωτοπρεσβύτερο κ. Σταμάτιο Σκλήρη, Διδάκτορα Θεολογίας – Αγιογράφο.
Η ομιλία του ανεγνώσθη από τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη κ. Βαρνάβα Θεοχάρη, Γραμματέα της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως, λόγω εκτάκτου απουσίας του ομιλητού. Στην ομιλία του αναφέρθηκε ότι: «οι Άγιες εικόνες είναι ένα γεγονός σύμφυτο με την Θεία Ευχαριστία και δείχνουν σαν άλλο τηλεσκόπιο το άλλο τοπίο της δημιουργίας. Τη μελλοντική αλήθεια της σκηνής του Θεού μετά των ανθρώπων. Γι αυτό και το κατεξοχήν εικονογραφικό θέμα είναι η Δευτέρα Παρουσία ή οι Άγιοι Πάντες με τον Χριστό και τους Αγγέλους, ή η επιτομή αυτών που είναι η εικόνα της Δεήσεως. Εκεί η Παναγία και ο Τίμιος Πρόδρομος παρακαλούν τον Χριστό-Κριτή να σώσει τους ανθρώπους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως κάθε εικόνα ενός επιμέρους Αγίου δεν είναι παρά ένα τμήμα, που αποσπάστηκε από την μεγαλειώδη εικονογραφική σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας για να μας συνδέει μέσω της τιμής προς τον συγκεκριμένο Άγιο με την τελική και αιώνια αλήθεια των όντων».
Η δεύτερη εισήγηση ανεφέρετο στο θέμα: «Ο εικονογραφικός κύκλος του Ναού». Ο Εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Τρύφων Τσομπάνης, Λέκτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανέφερε τα κάτωθι: «Γίνεται μια ιστορική επισκόπηση στο θέμα της αγιογράφησης των ναών της παλαιοχριστιανικής περιόδου, εξετάζεται το θέμα του εικονογραφικού προγράμματος όπως αυτό καθιερώνεται μετά την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο και τις αισθητικές και δογματικές βάσεις που τίθενται με τις αποφάσεις της Συνόδου, μελετάται η εξέλιξη της ναοδομίας και της σχέσης αρχιτέκτονα και ζωγράφου στην ανοικοδόμηση ενός ναού, επισημαίνονται οι θεολογικές αισθητικές αντιλήψεις των μετέπειτα εποχών που συμβάλλουν πλέον στην καθιέρωση ενός κοινά αποδεκτού εικονογραφικού προγράμματος, γίνονται παρατηρήσεις σε κάποιες περιπτώσεις μνημείων και ακολουθεί ένας προβληματισμός για τη διαμόρφωση των εικονογραφικών προγραμμάτων των σημερινών ναών. Κατατίθενται γνώμες και προτάσεις, για μια πιο σωστή αντιμετώπιση του θέματος και καλύτερη οργάνωση της εκκλησίας στο θέμα της αισθητικής της σύγχρονης τέχνης ».
Η Τρίτη Εισήγηση είχε ως θέμα: «Υφαντουργία και μικροκεντητική». Η ομιλήτρια, κ. Ελένη Βλαχοπούλου, Δρ. Αρχαιολογίας ανεφέρθη στα παρακάτω : «Η αναβίωση της εκκλησιαστικής υφαντουργίας και κεντητικής στη σύγχρονη Ελλάδα αποτελεί ένα φαινόμενο, που άρχισε να συντελείται σιγά-σιγά στη διάρκεια κυρίως του τελευταίου τετάρτου του 20ου αιώνα, μέσα σε μοναστικές, κυρίως, κοινότητες, ως αποτέλεσμα της ακμής του μοναχισμού, αλλά και από μεμονωμένους ιδιώτες καλλιτέχνες. Σκοπός της μελέτης αυτής είναι, ως μια πρώτη προσέγγιση, να αναδείξει τις σύγχρονες μεθόδους εκτέλεσης των καλλιτεχνημάτων αυτών, σε σύγκριση με τις παλαιές, ώστε να γίνουν καλύτερα κατανοητές οι διαφορές του σήμερα και του χθες, αλλά και τα κοινά μεταξύ τους σημεία».
Επηκολούθησε γόνιμη συζήτηση και ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις των συνέδρων, και μετά το Δείπνο έγινε συζήτηση επί γενικής φύσεως λειτουργικών θεμάτων .