Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΙΑΛΟΓΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

του Σεβ. Μητροπολίτου Αττικής κ. Παντελεήμονος



Συμπεράσματα

1.- Οἱ Θεολογικοί Διάλογοι ἀνεξαρτήτως ἀπό τίς κατά καιρούς διατυπούμενες ἐπιφυλάξεις γι'αὐτούς ἀπό ἐκκλησιαστικούς κύκλους καί τήν θετική ἤ ἀρνητική ἀξιολόγησή τους, ἀποτελοῦν σημαντικό ὄργανο προσεγγίσεως καί συνεργασίας τῶν Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί Ὁμολογιῶν, πού τήν ἀναγκαιότητά τους καθιστοῦν ὅλο καί περισσότερο ἐπιτακτική μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου οἱ παγκόσμιες κοινωνικές ἐξελίξεις καί τήν βιώνουν ἐνσυνείδητα οἱ Χριστιανοί.

2.- Οἱ κατά τόπους Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες συμμετέχουν στούς Θεολογικούς Διαλόγους μέ συντονιστικό τό ρόλο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί μέ συνείδηση τοῦ χρέους τῆς ὁμολογίας καί μαρτυρίας τῆς ἀνόθευτης καί ἀκίβδηλης χριστιανικῆς πίστεως καί τῆς δυναμικῆς προβολῆς της στόν ἀνά τήν Οἰκουμένη Χριστιανικό κόσμο. Ἡ συμμετοχή τῆς Ὀρθοδοξίας στούς Διαλόγους μέ τούς Ἑτεροδόξους ἀποτελεῖ, ἄλλωστε, συνέπεια πρός τήν ἱστορία καί τήν παράδοσή της, ἀφοῦ ὁλόκληρη σχεδόν ἡ συνοδική καί πατερική γραμματεία εἶναι, σέ τελευταία ἀνάλυση, διάλογος μέ τούς αἱρετικούς καί σχισματικούς, μέ σκοπό τήν μεταστροφή τους στήν ὀρθή πίστη.

3.- Τούτη ἡ Μαρτυρία τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπό μέρους τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πού συμμετέχουν στούς Θεολογικούς Διαλόγους γιά νά εἶναι πειστική πρέπει νά εἶναι ὁμόθυμη καί δυναμική, χωρίς ἐσωτερικές διχογνωμίες, ἀνταγωνισμούς καί ἰδιοτελεῖς σκοπιμότητες. Γι' αὐτό εἶναι ἀπολύτως ἀναγκαία ἡ προετοιμασία καί κατάρτιση τῶν Ὀρθοδόξων Ἀντιπροσωπειῶν σέ κοινές προπαρασκευαστικές γιά κάθε Διάλογο διασκέψεις καί ὁ καθορισμός τῆς γραμμῆς πλεύσεως μέ συνοδικές ἀποφάσεις καί ὁδηγίες, πού θά εἶναι ὑποχρεωτικές γιά ὅλες τίς ἀντιπροσωπεῖες πρός ἀποφυγήν τοῦ θλιβεροῦ φαινομένου τῶν διαφωνιῶν μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων Ἀντιπροσωπειῶν, ἀλλά ἀκόμη καί τῶν μελῶν τῆς ἴδιας Ἀντιπροσωπείας, πού μᾶς ἐκθέτει στά ὄμματα τῶν συνομιλητῶν μας τῆς ἄλλης πλευρᾶς.

4.- Ἰδιαίτερη προσοχή πρέπει νά δίδεται στήν ἐπιλογή τῶν μελῶν τῆς Ἀντιπροσωπείας κάθε Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Πρέπει νά εἶναι πρόσωπα μέ πλήρη θεολογική κατάρτιση καί βαθειά γνώση τῶν συζητουμένων σέ κάθε Διάλογο θεμάτων, μέ εὐχέρεια στίς χρησιμοποιούμενες στούς Διαλόγους ξένες γλῶσσες, μέ διαλεκτική ἱκανότητα καί ἤρεμο καί ὄχι ἐριστικό καί ὀξύθυμο χαρακτήρα.

5.-Ἡ εἰλικρινής καί ὑπεύθυνη πληροφόρηση τοῦ Ὀρθοδόξου ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος ἐπί τῆς πορείας τῶν διαφόρων φάσεων καί σταθμῶν τῶν Θεολογικῶν Διαλόγων, καθώς καί ἐπί τῶν ἐκδιδομένων κοινῶν κειμένων συμφωνίας ἤ καί διαφωνίας εἶναι ἐπιβεβλημένη καί ἀναγκαία ποιμαντική ἐνέργεια, ἀφοῦ, ἄλλωστε, τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας ἔχει, σέ τελευταία ἀνάλυση, τό ἀναφαίρετο δικαίωμα νά κρίνη την ἀποδοχή ἤ τήν ἀπόρριψη οἱουδήποτε ἀποτελέσματος τῶν Διαλόγων. Δυστυχῶς ἕως σήμερα δέν ὑπάρχει ἐπαρκής καί ὑπεύθυνη πληροφόρηση οὔτε τοῦ λαοῦ, οὔτε τοῦ κλήρου, μηδέ τῶν Ἱεραρχῶν ἐξαιρουμένων ἐπί τῆς πορείας τῶν Θεολογικῶν Διαλόγων. Αὐτή περιορίζεται μόνο στόν κύκλο τῶν ἐξειδικευμένων προσώπων καί ἡ πληροφόρηση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος, ὅταν κάποτε γίνεται, ἐπιχειρεῖται ἀπό ἀνεύθυνους κύκλους καί μάλιστα γίνεται ἐπιλεκτικά, ἀνάλογα μέ τίς ἀντιλήψεις τους.

6.-Οἱ Θεολογικοί Διάλογοι ἔχουν διανύσει ἕως σήμερα μακρύ δρόμο μέ πολλά στάδια καί ἡ πορεία τους στό μέλλον προβλέπεται μακροχρόνια μέ ἀκόμα περισσότερα στάδια, ὥσπου νά καταλήξουν σέ θετικά ἤ ἀρνητικά ἀποτελέσματα. Ἑπομένως δέν πρέπει κάθε στάδιο αὐτῆς τῆς πορείας νά ἐκλαμβάνεται ὡς ἐξάντληση τῆς ὅλης διαδικασίας, ὅπως γίνεται συχνά ἀπ’ ἐκείνους πού εἴτε ὑπερεκτιμοῦν τούς Διαλόγους ἀπό ὑπερβολική αἰσιοδοξία, εἴτε τούς ἐπικρίνουν ἀπό ὑπερσυντηρητισμό.

7.- Ἡ συμμετοχή καί παρουσία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στούς Θεολογικούς Διαλόγους ἔχει ἰδιαίτερη βαρύτητα καί σημασία. Διότι ἡ Ἐκκλησία μας περικλείει στούς κόλπους της ἀξιόλογους θεολόγους διαχριστιανικοῦ κύρους καί ἀναγνωρίσεως, εἶναι ἐλεύθερη ἀπό πολιτικές καί ἄλλες ἐπιρροές καί σκοπιμότητες, ἔχει τήν δυνατότητα και τήν ἱκανότητα νά συλλαμβάνη τίς εὐαισθησίες καί νά ἐνωτίζεται τήν φωνή τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος στά θέματα τῆς πίστεως καί ἔχει μεγάλο κύρος μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Συχνά ἡ φωνή τῶν Ἀντιπροσώπων της ἀσκεῖ καταλυτική ἐπιρροή, τόσο στούς Θεολογικούς Διαλόγους, ὅσο καί στίς Προπαρασκευαστικές Διορθόδοξες Διασκέψεις. Ἡ ἀπουσία της εἴτε γιά λόγους διαμαρτυρίας ὅπως π.χ. ἀπό τήν Ὁλομέλεια τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς Θεολογικοῦ Διαλόγου μέ τούς Ρωμαιοκαθολικούς στό Balamand τοῦ Λιβάνου, εἴτε γιά ἄλλους λόγους ἀπό Διαλόγους, ἀποδυναμώνει τίς θέσεις τῆς Ὀρθοδόξου πλευρᾶς καί ὁδηγεῖ σέ δυσάρεστα ἀποτελέσματα. Γι’ αὐτό εἶναι ἀναγκαῖο καί ἐπιβεβλημένο νά μετέχει στούς Θεολογικούς Διαλόγους μέ αὐστηρά ἐπιλεγμένους ἐκπροσώπους, ἀκόμη καί ὅταν διαφωνεῖ, γιά νά δίδη τήν μαρτυρία της καί νά ἐπηρεάζη τίς ἀποφάσεις.


Μακαριώτατε Πρόεδρε,
Σεβασμιώτατοι Ἀδελφοί καί Πατέρες,

Τελειώνοντας τήν Εἰσήγησή μου φρονῶ ταπεινῶς ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, μοναδική ταμιοῦχος τῆς Χάριτος, κάτοχος καί θεματοφύλακας τῆς Ἀληθείας στήν ἀποστολική της πληρότητα καί γνησιότητα δέν ἔχει τίποτα νά φοβηθῆ ἀπό τό ἄνοιγμα καί τήν στροφή της πρός τούς Ἑτεροδόξους. Ὀφείλει νά δίνη τήν μαρτυρία της καί νά προβάλη πρός ὅλους τήν Ἀλήθεια τῆς πίστεως συνεπής πρός τήν Οἰκουμενικότητά της. Ὁ σύγχρονος Χριστιανικός κόσμος καί ὄχι μόνον αὐτός, ἔχει ἀνάγκη ἀπό αὐτό τό ἄνοιγμα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ ἐσωστρέφεια, ἡ ἐγωϊστική αὐτάρκεια, ἡ μισαλλοδοξία εἶναι καταστάσεις νοσηρές καί ξένες πρός τήν λυτρωτική ἀποστολή της. Ἄν νομίζωμε ὅτι προβάλλοντας στόν ἐκτός τῆς Ὀρθοδοξίας κόσμο τήν Ἀλήθεια θά τήν νοθεύσωμε, τότε μειώνομε τήν ἀποτελεσματικότητά της, ὑποτιμοῦμε τήν ἀντοχή της, ἀδικοῦμε τήν ἴδια τήν Ἀλήθεια, γιατί, ἄς μή ξεχνοῦμε, ὅτι χαρακτηριστικό γνώρισμά της εἶναι ἡ ἀντοχή ἀπέναντι σέ κάθε τι πού δέν εἶναι ἀληθινό. Δέν εἶναι εὔθραυστη ἡ Ἀλήθεια. Τό ψεῦδος εἶναι εὔθραυστο. Γιατί, λοιπόν, νά σκεπάσουμε τόν “λύχνον” τῆς Ὀρθοδοξίας “ὑπό τόν μόδιον”καί νά μή τόν τοποθετήσουμε στόν λυχνοστάτη τῆς Οἰκουμένης, γιά νά φωτίση τήν πορεία τοῦ σημερινοῦ προδωμένου, κουρασμένου, πληγωμένου καί ἀπελπισμένου ἀνθρώπου πρός τήν λύτρωση;

Εἶναι καθοδηγητικοί στίς σχέσεις μας μέ τούς Ἑτεροδόξους οἱ λόγοι τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Χριστοδούλου, κατά τήν μνημειώδη εἰσαγωγική Ὁμιλία του ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας τό 1999, πού ἀναφέρονται, βέβαια, στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλ΄λάδος, ἀλλά πού ἔχουν ἐφαρμογή γιά ὅλη τήν Ὀρθοδοξία: “ Οὔτε τήν Ἐκκλησία μας πρέπει νά καταδικάσουμε στήν ἀπομόνωση, οὔτε νά συντελέσουμε στήν κατασυκοφάντησή της ὡς ἀπομονωμένης καί μισαλλόδοξης, ἀλλά καί οὔτε πρέπει νά τήν ἐμπλέξουμε σέ ἄκριτους καί ἄκαρπους οἰκουμενιστικούς δαιδάλους, πού μόνο σύγχυση προσφέρουν στό λαό μας, ἐν ὄψει καί ἐκείνων πού εἶναι ἔτοιμοι νά ἀδράξουν τήν εὐκαιρία γιά νά στηλιτεύσουν τήν Ἐκκλησία καί νά συναγάγουν περί ἑαυτούς τούς ἀστηρίκτους. Μέριμνά μας πρέπει νά εἶναι οἱ σωστοί χειρισμοί καί ἡ συνετή διαχείριση τῶν διαχριστιανικῶν σχέσεων, ὥστε μόνον ὠφέλεια νά προέρχεται γιά τήν Ἐκκλησία μας”(“Λόγος Εὐθύνης” σελ. 48).