ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ

εἰς τὴν Σύνοδον τῆς Σεπτῆς ῾Ιεραρχίας
τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος,
συγκληθείσης ἐκτάκτως
ἀπὸ 4ης ἕως 6ης Νοεμβρίου 2003.

τοῦ Μητροπολίτου
Καισαριανῆς, Βύρωνος καὶ ῾Υμηττοῦ
Δανιὴλ.


«῾Ιστορικὴ ἀνασκόπησις
τῆς διευθετήσεως τοῦ θέματος
τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως
τῶν ῾Ιερῶν Μητροπόλεων τῶν λεγομένων Νέων Χωρῶν,
ἥτις ὡδήγησεν εἰς τὴν ἔκδοσιν
τῆς Πατριαρχικῆς καὶ Συνοδικῆς Πράξεως τοῦ 1928.»

5. ῾Η ᾿Εκκλησία τῆς ῾Ελλάδος.

α) ῾Η ῾Ιερὰ Σύνοδος τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος εὐθύς μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῶν ᾿Επαρχιῶν ἐζήτησεν τὴν πλήρη ἐκκλησιαστικὴν ἀφομοίωσιν αὐτῶν ἀποστείλασα τὸ ὑπ᾿ ἀριθμὸν πρωτοκόλλου 1628 ἀπὸ ε´ Δεκεμβρίου α³ιδ´ Συνοδικὸν Γράμμα.

«Τῷ Παναγιωτάτῳ καὶ Θειοτάτῳ ᾿Αρχιεπισκόπῳ Κωνσταντινουπόλεως καὶ Οἰκουμενικῷ Παρτριάρχῃ Κυρίῳ Κυρίῳ Γερμανῷ καὶ τῇ περὶ Αὐτὸν ῾Αγιωτάτῃ Συνόδῳ ἡ ῾Ιερὰ Σύνοδος τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος τὸν ἐν Χριστῷ ἀδελφικὸν ἀσπασμὸν ἀπονέμει.

Γνωστὸν τυγχάνει τῇ ῾Υμετέρᾳ θειοτάτῃ Παναγιότητι καί τῇ περί Αὐτήν ἁγιωτάτῃ Συνόδῳ, ὅτι ἤδη πληροῦνται ἐνιαυτοί, ἀφ᾿ ὅτου τμήματα χωρῶν τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ἐν ᾿Ηπείρῳ, Μακεδονίᾳ καὶ τῷ Αἰγαίῳ Πελάγει, τῇ κραταιᾷ τοῦ ῾Υψίστου δυνάμει, ἀνεκτήθησαν καὶ ὑπήχθησαν ὑπό τούς Νόμους τοῦ ῾Ελληνικοῦ Κράτους. Τμήματα τοίνυν πρότερον ὑπό τό Κράτος τῆς Τουρκικῆς Αὐτοκρατορίας διατελοῦντα, δυνάμει συνθηκῶν κοινοβουλευτικῶς κυρωθεισῶν ὑπ᾿ ἀμφοτέρων τῶν Κυβερνήσεων τῆς τε Τουρκίας καὶ ῾Ελλάδος, ἡνώθησαν μετά τοῦ Θεοφρουρήτου ῾Ελληνικοῦ Βασιλείου καὶ ἀποτελοῦσι νῦν μετ᾿ αὐτοῦ ἕν ἀδιαίρετον Κράτος ὑπό τό ἔνδοξον σκῆπτρον τοῦ δαφνοστεφοῦς καί Θεοστέπτου Βασιλέως ἡμῶν Κωνσταντίνου. Τῆς πολιτικῆς οὖν τῶν χωρῶν τούτων ἑνώσεως τελεσθείσης, πρέπον ἐστί καί ἐπάναγκες ἐκ παραλλήλου χωρῆσαι καί τήν ᾿Εκκλησιασικήν ἕνωσίν τε καί ἀφομοίωσιν πρός τήν διοικητικήν δικαιοδοσίαν τῆς ᾿Εκκλησίας τοῦ ῾Ελληνικοῦ Κράτους ὑπό τήν διοικοῦσαν ῾Ιεράν Σύνοδον, κατά τά ἀνέκαθεν τῇ ᾿Ορθοδόξῳ ᾿Εκκλησίᾳ κρατοῦντα καί τόν οἰκεῖον Κανόνα, τόν λέγοντα “Εἰ δέ τις ἐκ βασιλικῆς ἐξουσίας ἐκαινίσθη πολις ἤ αὖθις καινισθείη, τοῖς πολιτικοῖς καί δημοσίοις τύποις καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν παροικιῶν ἡ τάξις ἀκολουθείτω” (Καν. ιζ´ τῆς Δ´ Οἰκ. Συνόδου).

᾿Επεί δέ πρός τοῦτο πρώτιστα πάντων ἀναγκαία ἐστίν ἡ συναίνεσις καί συνευδοκία τῆς τοῦ ῾Αγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας, ὑφ᾿ οὗ τήν κανονικήν πνευματικήν δικαιοδοσίαν ὑπόκεινται αἱ περί ὧν ὁ λόγος χῶραι, ἡ καθ᾿ ἡμᾶς ῾Ιερά Σύνοδος διά τοῦ παρόντος Αὑτῆς γράμματος συνῳδά ταῖς κανονικαῖς Διατάξεσιν ἀποτεινομένη πρός τήν ῾Υμετέραν Θειοτάτην Παναγιότητα καί τήν περί Αὐτήν ῾Ιερωτάτην Σύνοδον, παρακαλεῖ θερμῶς, ὅπως συνευδοκήσαντες κατανεύσητε εἰς τήν τῆς ᾿Εκκλησίας τῶν ἤδη πολιτικῶς ἑνωθεισῶν τῇ ῾Ελλάδι Χωρῶν χειραφέτησιν καί ἐκχώρησιν ἀπό τῆς πνευματικῆς δικαιοδοσίας τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας εἰς τήν τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ἵνα αὗται ἀποτελέσωσι τοῦ λοιποῦ μέρος ἀδιάσπαστον καί ἀχώριστον τῆς αὐτοκεφάλου ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος.

᾿Επί τούτοις ἀπονέμοντες καί αὖθις τῇ ῾Υμετέρᾳ Θειοτάτῃ Παναγιότητι καί τῇ περί Αὐτήν ῾Ιερωτάτῃ Συνόδῳ τόν ἐκ βάθους καρδίας ἐν Χῷ ἀδελφικόν ἀσπασμόν καί εὐχάς καί ἱκεσίας ἀναπέμποντες πρός τόν ῞Υψιστον ὑπέρ διηνεκοῦς ὑγείας Αὐτῆς τε καί τῆς ῾Αγιωτάτης Συνόδου διατελοῦμεν.

Οἱ τήν ῾Ιεράν Σύνοδον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος συγκροτοῦντες ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ᾿Αδελφοί.


῾Ο ᾿Αθηνῶν Θεόκλητος, Πρόεδρος

῾Ο Ζακύνθου Διονύσιος

῾Ο Κερκύρας καὶ Παξῶν Σεβαστιανός

῾Ο Κορινθίας Βαρθολομαῖος

῾Ο ῎Αρτης Σπυρίδων

῾Ο Γραμματεὺς

᾿Αρχιμ. Ζαχαρίας Λιανᾶς»


β) ῾Η ῾Ιερὰ Σύνοδος τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἐπανῆλθεν εἰς τὸ θέμα, μετὰ δέκα ἔτη, δι᾿ ἑτέρας Συνοδικῆς ᾿Επιστολῆς, ὑπ᾿ ἀριθμὸν Πρωτοκόλλου 1392/641/20.7.1924, αἰτησαμένη ἐκ δευτέρου τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἀφομοίωσιν τῶν ἐν λόγῳ ᾿Επαρχιῶν μετὰ τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος.

«Παναγιώτατε καί θειότατε ᾿Αρχιεπίσκοπε Κων/λεως, Νέας Ρώμης καί Οἰκουμ. Πατριάρχα.

Πόθον μέν διακαέστατον εἶχεν ἡ ῾Ιερά Σύνοδος τῆς ἐν ῾Ελλάδι Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας ὑπό τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως διοίκησιν παραμεῖναι καί πρός αὐτήν ἔχειν τήν ἀναφοράν τάς Μητροπόλεις καί ᾿Επισκοπάς τῶν εἴτε ἐν τῇ Δυτικῇ Θράκῃ, ἐν Μακεδονίᾳ, ἐν ᾿Ηπείρῳ, ἐν Κρήτῃ καί ἐν ταῖς λοιπαῖς νήσοις ἐπαρχιῶν, τῶν ἐν ῾Ελλάδι πολιτικῶς συναφθεισῶν καί τῇ Θεοσώστῳ ῾Ελληνικῇ Πολιτείᾳ ὑπαχθεισῶν. ῞Οθεν παρά τήν ἐπελθοῦσαν πολιτικήν μεταβολήν ἐπί δωδεκαετίαν ἤδη ἀφέθη ὡς τό πρότερον εἶχεν ἡ τῶν εἰρημένων Μητροπόλεων καί ᾿Επισκοπῶν διοίκησις. ᾿Αλλά τῆς μέν πληρώσεως τοιούτου πόθου ἀδυνάτου καταδειχθείσης, τῶν δεινῶν περιστάσεων ἕνεκα, ὑφ᾿ ἅς νῦν ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησία διατελεῖ, τῆς δέ διοικήσεως καί πνευματικῆς ἐπιστασίας τῶν Μητροπόλεων καί ᾿Επισκοπῶν τῶν εἰρημένων ἐπαρχιῶν δυσχεραινομένης, ἡ ῾Ιερά Σύνοδος τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος προάγεται παρακαλέσαι τήν καλλίτεκνον τοσούτων Αὐτοκεφάλων ᾿Εκκλησιῶν Μητέρα, καί Μεγάλην τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίαν, κατά τήν κρατήσασαν κανονικήν τάξιν, διά τοῦ Πατριαρχικοῦ καί Συνοδικοῦ Τόμου παραχωρεῖσαι αὐτῇ καί συνάψαι μετ᾿ αὐτῆς διοικητικῶς τάς ἐν τῇ Δυτικῇ Θράκῃ, ἐν Μακεδονίᾳ, ἐν ᾿Ηπείρῳ, ἐν Κρήτῃ καί ἄλλαις νήσοις, ἑνωθείσαις μετά τῆς ῾Ελλάδος, Μητροπόλεις καί ᾿Επισκοπάς, ὡς πρό καιροῦ τάς ἐν Θεσσαλίᾳ, ᾿Ηπείρῳ καί ῾Επτανήσῳ χειραφετήσασα συνήνωσε τῇ Αὐτοκεφάλῳ ᾿Εκκλησίᾳ τῆς ῾Ελλάδος. Τῆς παραχωρήσεως ταύτης ἐξαιρεθήσονται αἱ τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους ῎Αθως ῾Ιεραί Μοναί, αἵτινες, ἐσωτερικῶς αὐτοδιοικούμεναι, παραμένουσιν ὑπό τήν πνευματικήν τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας δικαιοδοσίαν.

῾Η ᾿Εκκλησία αὕτη ἀκέραιον διασώζουσα τόν ὅλως ἄσχετον πρός τόν ἀριθμόν τῶν ἐπαρχιῶν οἰκουμενικόν αὑτῆς χαρακτῆρα, ἀμετάβλητον τήν ὑπό τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων καί διατάξεων Οἰκουμενικῶν Συνόδων ὑπό τῆς αἰδεσίμου παραδόσεως καί τῆς ῾Ιστορίας τῆς ᾿Εκκλησίας καθωρισμένην αὑτῇ ὡς πρωτοθρόνῳ καί προκαθημένῃ τῆς καθόλου ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, θείᾳ χάριτι, θέσιν διαφυλάττουσα, τῆς προσηκούσης αὐτῇ τιμῆς ἀξιωθήσεται ἐξαιρέτως παρά τῆς ἐν ῾Ελλάδι ᾿Εκκλησίας. Τήν ἑνότητα δέ τῆς πίστεως ἀδιασάλευτον ἀείποτε αὕτη τηροῦσα καί τήν ἐκκλησιαστικήν κοινωνίαν πρός τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον, τήν σεπτήν Μεγάλην τοῦ Χριστοῦ ᾿Εκκλησίαν, οὐ παύσεται πνευματικῶς αὐτῇ συναντιλαμβανομένη· καί γάρ, κατά τόν ᾿Απόστολον “ἕν σῶμά ἐσμεν ἐν Χριστῷ, τό δέ καθ᾿ εἷς ἀλλήλων μέλη” (Ρωμ. 12, 5).

῾Ο ᾿Αθηνῶν Χρυσόστομος, Πρόεδρος»


γ) Τὸ θέμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως τῶν Νέων Χωρῶν συνεζητήθη εἰς τὴν Β´ (ἔκτακτον) Συνέλευσιν τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τὸ Σάββατον τῆς 16ης Μαΐου 1924, χωρὶς νὰ ληφθῆ ἀπόφασις.

Παραθέτομεν ἐκ τῶν Πρακτικῶν·

«Εἶτα ὁ Μακ. Πρόεδρος (ὁ ᾿Αθηνῶν Χρυσόστομος)ἀναφερόμενος εἰς τήν κατά τήν χθεσινήν συνεδρίαν συζήτησιν περί τῆς ἐκκλ. διοικήσεως τῶν νέων χωρῶν λέγει, ὅτι ἡ πρότασις τοῦ ῾Αγίου Τρίκκης (Πολυκάρπου) εἶναι ὀρθή. Καλόν θά ἦτο, ἵνα ἀντί νά διατελῶσιν ὑπό τόν Οἰκουμ. Πατριάρχην, ἀποτελέσωσιν αἱ νέαι χῶραι αὐτόνομον τμῆμα τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καί κατά τούς νόμους αὐτῆς αὐτοδιοικῶνται. ῾Ο Σ. Ναυπακτίας (᾿Αμβρόσιος) συνιστᾷ κυβερνητικήν συνεννόησιν· ἄν αὕτη μεταβάλῃ γνώμην καί διορθώσῃ τό Σύνταγμα, συμμορφούμεθα. ῾Ο Σ. Δημητριάδος (Γερμανός) λέγει, ὅτι οἱ κανόνες μέν ἐπιτρέπουν ἀντισυνταγματικότητα, ἐννοῶν τήν ᾿Εκκλησίαν τῆς Θράκης. ῾Ο Σ. ῞Υδρας (Προκόπιος) λέγει, ὅτι Θράκη νοεῖται ἡ ῾Ηράκλεια. Οἱ κανόνες δέν κωλύουσι τήν χειραφέτησιν. ᾿Ανάγκη τό Πατριαρχεῖον νά τονωθῇ. ῾Ο Μακ. Πρόεδρος προτείνει, ὅπως ὑπάγωνται ὑπό τόν Πατριάρχην καί εἶναι τμῆμα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. ῾Ο Σ. ῞Υδρας (Προκόπιος) φρονεῖ, ὅτι, ἄν ἡ Βουλή νομοθετήσῃ, ὅτι οἱ περί ᾿Εκκλησίας νόμοι τῆς Παλ. ῾Ελλάδος ἐφαρμόζωνται καί εἰς νέαν ῾Ελλάδα θά δημιουργηθῇ καί ἐκεῖ καλή κατάστασις. ῾Ο Σ. Τρίκκης (Πολύκαρπος) λέγει, ὅτι κατά τό Σύνταγμα ἡ ᾿Εκκλησία διοικεῖται κατά τούς Κανόνας καί πάντα κανόνα, ἀντικείμενον εἰς τό Σύνταγμα, τόν θέτει εἰς ἀπραξίαν. ῾Ο Μακ. Πρόεδρος φονεῖ, ὅτι δύναται νά ὑπάρχῃ ἐν Θεσσαλονίκῃ Σύνοδος ἐνεργοῦσα ὡς ἐνταῦθα. ῾Ο Σ. Τρίκκης (Πολύκαρπος) λέγει, ὅτι τοῦτο τυγχάνει ἀδύνατον ἄνευ μεταβολῆς τοῦ Συντάγματος. ῾Ο Σεβασμ. Μαντινείας (Γερμανός) ζητεῖ νά πληροφορηθῇ πῶς θά συμβιβασθῇ τό τμῆμα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος.

῾Η συζήτησις εἶτα ἀναβάλλεται μέχρις ἐπιτεύξεως μετά τῆς Κυβερνήσεως συνεννοήσεως».


δ) ῾Η συζήτησις ἐπὶ τοῦ θέματος συνεχίζεται καὶ κατὰ τὴν 7ην Συνεδρίασιν τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ΟΓ´ περιόδου τὴν Πέμπτην 11ην Νοεμβρίου 1926.

Κατόπιν διεξοδικοῦ διαλόγου ἐλήφθη ἡ ἑξῆς ἀπόφασις·

«Τέλος ἀποφασίζεται ὑπό τῆς ῾Ι. Συνόδου, ὅπως ὁ Μακαρ. Πρόεδρος ὁμιλήσῃ σχετικῶς πρός τόν κ. ῾Υπουργόν τῶν ᾿Εξωτερικῶν καί νά διαπραγματευθῇ τήν χειραφέτησιν τῶν ἐν λόγῳ Μητροπόλεων, ἄν ἐπιτρέπωσι τοῦτο λόγοι ᾿Εθνικοί, ἄν δέ τοῦτο θεωρηθῇ ἀδύνατον, νά συσταθῇ μικτή ᾿Επιτροπή, ἧς νά συμμετάσχῃ καί ὁ κ. ᾿Επίτροπος ᾿Επικρατείας ὡς ἐκπρόσωπος τῆς Πολιτείας καί ἡ ὁποία ᾿Επιτροπή θά ἐπιληφθῇ τῆς συντάξεως κοινοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου, δυνάμει τοῦ ὁποίου νά διοικῶνται καί αἱ Μητροπόλεις τῶν Νέων Χωρῶν ὡς καί αἱ τῆς Παλαιᾶς ῾Ελλάδος τοιαῦται».

Καί εἰς τήν 8ην Συνεδρίαν τῆς Δευτέρας τῆς 15ης Νοεμβρίου 1926 ἐπανέρχεται πρὸς συζήτησιν τὸ θέμα, εἰς τὴν ὁποίαν ὁ Μακαριώτατος Πρόεδρος, ᾿Αρχιεπίσκοπος ᾿Αθηνῶν Χρυσόστομος ἀνεκοίνωσεν ὅτι·

«᾿Επί τοῦ ζητήματος τούτου συνεζήτησε μετά τοῦ κ. ῾Υπουργοῦ τῶν ᾿Εξωτερικῶν, πλήν ὅμως κατ᾿ ἀνακοίνωσιν αὐτοῦ ὑπάρχουσι λόγοι σοβαροί ἀπό ἀπόψεως ἐθνικῆς, οἵτινες δέν ἐπιτρέπουσι τήν χειραφέτησιν τῶν ἐν λόγῳ Μητροπόλεων. Εἶναι ὅμως τῆς γνώμης, ὅτι πρέπει ἀπό κοινοῦ μετά τῆς ἐπιτροπῆς ἐξευρεθῇ τρόπος διοικήσεως αὐτῶν, παραμένωσι δέ αὗται ὑπό τήν κυριαρχίαν τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου».

Διαπιστοῦται εὐχερῶς, ὅτι ἀπὸ τοῦ ἔτους 1926 ὁ ᾿Αρχιεπίσκοπος ᾿Αθηνῶν ἔχει διαμορφώσει τὴν ἄποψιν, ἡ ὁποία τελικῶς ἐπεκράτησεν καὶ διεμόρφωσεν τὸ ὅλον σχῆμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως τῶν ἐν λόγῳ ᾿Επαρχιῶν.


ε) ῾Η ῾Ιερὰ Σύνοδος καὶ οἱ ᾿Ενδημοῦντες ᾿Αρχιερεῖς τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ᾿Ελλάδος συνεζήτησαν διεξοδικῶς καὶ μὲ ἔντασιν τὸ θέμα εἰς τὶς Συνεδρίες ἀπὸ 11ης ἕως 18ης ᾿Ιουνίου 1928.

Εἰς τὴν α´ Συνεδρία τῆς 11ης ᾿Ιουνίου 1928 ὁ ᾿Αρχιεπίσκοπος ᾿Αθηνῶν καὶ Πάσης ῾Ελλάδος Χρυσόστομος ἀνέγνωσεν ἀπὸ χειρογράφου εἰσήγησιν. Αὕτη μᾶς πληροφορεῖ περὶ τοῦ ὑφισταμένου εὐρυτάτου προβληματισμοῦ ἐπὶ τοῦ θέματος.

«Κατά Φεβρουάριον μῆνα τοῦ 1924 ἡ ῾Ιερά Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἐπί μακρόν διασκεφθεῖσα ἐπί τοῦ ζητήματος τῆς διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν ἀπεφάνθη, ὅτι ἔδει νά ζητηθῇ ἡ παρά τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου χειραφέτησις αὐτῶν καί ἕνωσις μετά τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. ῾Υπῆρχε δέ ἀπό τοῦ 1914 καί πλῆρες σχέδιον τοιαύτης διοικητικῆς ἑνώσεως, ἐκπονηθέν ὑπό ἐπιτροπείας, ἧς μετέσχον καί ᾿Αρχιερεῖς τῶν Ν. Χωρῶν. Καί εἶναι γνωστόν ὅτι ἀπό τοῦ ἔτους 1915 εἶχεν ἀποσταλῆ ἐνταῦθα σχέδιον Τόμου παρά τοῦ Οἰκουμεν. Πατριάρχου Γερμανοῦ Ε´ πρός χειραφέτησιν τῶν εἰρημένων ᾿Εκκλησιαστικῶν ᾿Επαρχιῶν. Συμφώνως πρός τήν ἐν ἔτει 1924 ἀπόφασιν τῆς ῾Ιεραρχίας ἐγένοντο καί τά σχετικά γράμματα παρ᾿ ἡμῖν πρός τόν τότε Οἰκουμ. Πατριάρχην μετά συνεννοήσεως μετά τῆς Κυβερνήσεως. ᾿Αλλά δέν ἐπραγματοποιήθη μήτε ἡ αὐθόρμητος ἀπόφασις τοῦ Οἰκουμεν. Πατριαρχείου, μήτε ἡ αἴτησις τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ἐπανειλημμέναι δέ συσκέψεις καί ἐν ᾿Αθήναις καί ἐν Κων/πόλει ἀπέληξαν εἰς τό συμπέρασμα, ὅτι ἐπιβάλλεται ἡ διατήρησις τῶν Μητροπόλεων τῶν ἀπελευθερωθεισῶν ἐλληνικῶν χωρῶν ὑπό τήν ὑψηλήν πνευματικήν δικαιοδοσίαν τοῦ Οἰκουμεν. Πατριαρχείου καί ὅπως μή ἀπογυμνωθῇ τοῦτο καί ἀποψιλωθῇ πάσης δυνάμεως καθ᾿ ὅν χρόνον νεότευκτα Πατριαρχεῖα διεκδικοῦσι τήν πρώτην θέσιν ἐν τῇ καθόλου ᾿Ορθοδόξῳ ᾿Εκκλησίᾳ χωρίς νά ἀποκλείεται καί ἡ ἀναβίωσις τοῦ Ρωσσικοῦ Π/ρχείου, καί ἐπί τῇ προόψει τοῦ ἐνδεχομένου τῆς ἀπομακρύνσεως τοῦ Οἰκουμ. Πατριάρχου ἐκ Κων/πόλεως. Τό ἐνδεχόμενον τοῦτο δέν ἔπαυσεν ὑφιστάμενον ἐάν δέ, ὅ μή γένοιτο, συμβῇ τοιοῦτόν τι ὁ Οἰκουμ. Πατριάρχης θά ἔλθῃ εἰς ἐκκλησιαστικάς ᾿Επαρχίας, ἀνηκούσας ἔτι εἰς αὐτόν καί ἑπομένως θά λείψῃ ἡ πρόφασις τῆς ἐγκαθιδρύσεως τῆς νέας ἕδρας τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου ἐν Σερβίᾳ ἤ ἐν Ρουμανίᾳ. Βεβαίως ἡ θέσις τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου εἶναι ἀξιοθρήνητος σήμερον, ἀλλά τό κῦρος αὐτοῦ δέν ἔπαυσεν ὑφιστάμενον, κῦρος οὐχί μόνον πανορθόδοξον ἀλλά καί παγχριστιανικόν. ῾Υπάρχουσι δεδομένα, καθ᾿ ἅ καί αὐτή ἔτι ἡ ἀντιχριστιανική Κυβέρνησις τῶν Σοβιέτ ἀναγνωρίζει καὶ σέβεται τό κῦρος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. ῎Ισως τό κῦρος τοῦτο δέν θά ἐμειοῦτο οὐσιωδῶς καί μετά τήν ἀποψίλωσιν αὐτοῦ ἀπό τῶν ὑπολειφθεισῶν Μητροπόλεων καί ᾿Επισκοπῶν, ἀλλ᾿ ἐν τῇ συνειδήσει σύμπαντος τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου αἱ ἐν ῾Ελλάδι Μητροπόλεις αὐτοῦ θεωροῦνται ἀποτελοῦσαι ἔρεισμα τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου. ᾿Εν πάσῃ περιπτώσει δέ ἡ ἀφαίρεσις τῶν Μητροπόλεων καί ᾿Επαρχιῶν αὐτοῦ θ᾿ ἀπετέλῃ πλῆγμα καίριον κατά τῆς σεπτῆς κορυφῆς τῆς καθόλου ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας. Καί εἶναι καθαρά καί ἀμετάτρεπτος ἡ ἀπόφασις τοῦ Πατριαρχείου καί πάντων ἀνεξαρτήτως τῶν ἐχόντων γνώμην ἐπί τοῦ ζητήματος τούτου νά διατηρηθῇ ἔστω καί σκιώδης πνευματική δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου ἐπί τῶν ἐν ῾Ελλάδι Μητροπόλεων αὐτοῦ καί ᾿Επισκοπῶν.

῾Υπάρχει ὅμως ἀνάγκη νά κυβερνηθῶσιν αὗται, νά ἐξέλθωσιν ἐκ τῆς αὐτόχρημα ἀναρχικῆς καί ἀποσυνθετικῆς καταστάσεως, εἰς ἣν ἀπό δέκα καί ἕξ ἐτῶν εὑρίσκονται, ἐστερημέναι πάσης νομίμου ὑποστάσεως ἐν τῷ ῾Ελληνικῷ Κράτει. ῞Οθεν ἐγένοντο ἐπανειλημμέναι ἀπόπειραι καθορισμοῦ τρόπου καί συστήματος διοικήσεως αὐτῶν, ᾿Επιτροπαί διάφοροι συνεκροτήθησαν, Διατάγματα ἐξεδόθησαν, Καταστατικά καί σχέδια νόμων ἐδημοσιεύθησαν, δυστυχῶς ὅμως αἱ Μητροπόλεις ἐξηκολούθησαν μένουσαι ἄνευ κέντρου καί ἄνευ διοικήσεως. Τό σχέδιον τῆς ἱδρύσεως ἰδίας Συνόδου ἐν Θεσσαλονίκῃ ἀπεκρούσθη ἐντόνως, ἰδίως ὑπό τοῦ Πατριαρχείου, τῆς αὐτῆς δέ τύχης ἔτυχε παρά τῆς ῾Ελληνικῆς Κυβερνήσεως καί τό σχέδιον τῆς διοικήσεως κατά θέματα. Θά ἦτο λίαν μακρόν νά ἀναλύσωμεν τά δύο σχέδια ταῦτα, ἵνα καταδείξωμεν, ὅτι οὐδέτερον τούτων ἠδύνατο νά λύσῃ τό προκείμενον ζήτημα. ᾿Αλλ᾿ ἐπί πλέον ἀμφότερα τά σχέδια ἐφαρμοζόμενα ἠδύναντο νά δημιουργήσωσι δυσάρεστον ἐκκλησιαστικήν κατάστασιν ἐν ῾Ελλάδι, ἀνταγωνισμόν δύο ἐν τῷ αὐτῷ Κράτει ᾿Εκκλησιῶν, λίαν ἐπικίνδυνον. ῾Η ὕπαρξις δευτέρας ᾿Εκκλησίας ἐν ῾Ελλάδι θά ἰσοδυνάμει πρός τήν ὕπαρξιν δύο Κρατῶν πρός ἀναίρεσιν τῆς τε ἐκκλησιαστικῆς καί κρατικῆς ἑνότητος.

῾Ο χρόνος παρήρχετο, αἱ δυσχαίρειαι τῶν Μητροπόλεων ηὔξανον, οἱ ᾿Αρχιερεῖς τῶν Ν. Χωρῶν διεξετραγώδουν τήν ἀπεριγράπτως οἰκτράν κατάστασιν, εἰς ἥν περιῆλθον. Ταὐτοχρόνως δέ ἦτο προφανής ἡ παραχθεῖσα ἀποξένωσις μεταξύ τῶν τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Νέας ῾Ελλάδος ᾿Αρχιερέων. ᾿Επί πλέον αἱ χειροτονίαι νέων ᾿Αρχιερέων ὑπό τοῦ Πατριαρχείου ἐξηκολούθουν εἰς βάρος τοῦ Γεν. ᾿Εκκλ. Ταμείου. Δέν εἶναι δέ ἄγνωστον πόθεν ἐδίδετο ἡ συγκατάθεσις πρός νέας χειροτονίας. Οὐκ ὀλίγαι προστριβαί ἐγενῶντο καί ἐκ χειροτονιῶν ἱερέων ὑπό τινων ᾿Αρχιερέων τῶν Ν. Χωρῶν. ῞Ετεραι δέ προστριβαί οἰκονομικῆς μᾶλλον φύσεως προσέλαβον βραδύτερον ἐπικίνδυνον χαρακτῆρα ἐλθοῦσαι καί εἰς τήν δημοσιότητα.

Πρόδηλον, ὅτι δέν ἠδύνατο νά παραταθῇ ἡ κατάστασις αὕτη. ᾿Εφ᾿ ὅσον δέ ἡ χειραφέτησις τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν, ἡ ἵδρυσις Συνόδου ἐν Θεσσαλονίκῃ καί ἡ διοίκησις κατά θέματα ἀπεκρούοντο, ἔπρεπε νά εὑρεθῇ σύστημα συμβιβάζον τά πράγματα καί εἰς τοῦτο ὀφείλεται τό γνωστόν σχέδιον τῆς διοικητικῆς ἀφομοιώσεως, ὅπερ ἔδει βεβαίως νά τεθῇ ἐπισήμως καί ὑπό τήν κρίσιν τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. ῾Ημεῖς ἔν τινι συνεδρίᾳ τῆς Συνόδου κατά τό παρελθόν, τόν ᾿Ιανουάριον (27 ᾿Ιανουαρ. 1928) προέβημεν εἰς σχετικήν ἀνακοίνωσιν, ἀλλ᾿ ἡ Σύνοδος ἀνέβαλε τότε πᾶσαν συζήτησιν.

Κατά τό σχέδιον τοῦτο χωρίς νά διακόψωσιν ἐντελῶς τούς πνευματικούς δεσμούς των μετά τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου αἱ Μητροπόλεις τῶν λεγομένων Νέων ῾Ελληνικῶν Χωρῶν, ἤτοι Μακεδονίας, Θράκης, ᾿Ηπείρου καί Νήσων ἑνοῦνται διοικητικῶς μετά τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Τό Πατριαρχεῖον ἀναθέτει ἐπιτροπικῶς τήν διοίκησιν τῶν εἰρημένων Μητροπόλεων εἰς τήν ῾Ι. Σύνοδον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. ῾Επομένως παραιτεῖται εἰς τό ἑξῆς οἱασδήποτε ἀσκήσεως διοικητικῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐξουσίας ἐπ᾿ αὐτῶν. Τήν δ᾿ ἐξουσίαν ταύτην θ᾿ ἀσκῇ ἡ ῾Ιερά Σύνοδος, ἧς θά μετέχωσι τούτου ἕνεκα καί οἱ ᾿Αρχιερεῖς τῶν εἰρημένων Μητροπόλεων. ῾Ο τρόπος τῆς συμμετοχῆς των ἔχει περιορισμούς τινας, σχετιζομένους πρός τήν ὕπαρξιν προσωρινῶν Μητροπόλεων, τοιούτων, ὁποῖαι τεσσαράκοντα τόν ἀριθμόν ἐν ἔτει 1834 εἶχον ἱδρυθῇ καί ἐν τῇ Αὐτοκεφάλῳ ᾿Εκκλησίᾳ τῆς ῾Ελλάδος χάριν τῶν τότε προσφύγων ἐκ Τουρκίας ᾿Αρχιερέων. ᾿Εκ τῆς ὑπάρξεως τοιούτων Μητροπόλεων ἐν ταῖς νέαις χώραις καί ᾿Αρχιερέων εἴτε ἄνευ θέσεως, εἴτε βοηθῶν οἷοι ἐχειροτονήθησαν ἐσχάτως ἐξηρτήθη ὡρισμένη διάταξις περί τῆς πληρώσεως χηρευουσῶν ἑδρῶν ἐν ταῖς νέαις Χώραις. ᾿Αλλ᾿ ἐτέθη θεμελιώδης καί ἀπαράβατος διάταξις, καθ᾿ ἥν ἀπαγορεύεται μέν ἡ μετάθεσις ᾿Αρχιερέων ἀπό Μητροπόλεως μονίμου εἰς Μητρόπολιν μόνιμον, ἀπαγορεύεται δέ ὡσαύτως ἡ πλήρωσις προσωρινῆς ἕδρας αὐτοδικαίως συγχωνευομένης μετά τῆς ἐξ ἧς ἀπεσπάσθη. Οὕτω δέ ἄν ἐφηρμόζετο τό ἐν λόγῳ σχέδιον αἱ νῦν χηρεύουσαι Μητροπόλεις Φιλιατῶν καί Μετσόβου, θὰ κατηργοῦντο θά ἐτίθετο δ᾿ ὁριστικῶς τέρμα εἰς τάς χειροτονίας νέων ᾿Αρχιερέων. Εἶναι δέ προφανές, ὅτι διά τοῦ σχεδίου δέν θίγονται ἀπολύτως τά τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ὡς πρός τήν πλήρωσιν τῶν ἐν αὐτῇ χηρευουσῶν ἀρχιερατικῶν ἑδρῶν.

Τό μόνον νέον κατά τό σχέδιον εἶναι τοῦτο, ὅτι τῆς ἐκλογῆς θά μετέχωσιν καί οἱ ᾿Αρχιερεῖς τῶν Ν. Χωρῶν οἱ μέλλοντες νά παρακάθηνται ἐν τῇ ῾Ιερᾷ Συνόδῳ, ὅπως τῆς καταστάσεως ᾿Αρχιερέων τῶν Ν. Χωρῶν θά μετέχωσιν ἑκάστοτε τὰ ἐκ τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας Συνοδικά μέλη. Διότι ἐν τῇ πραγματικότητι μία θ᾿ ἀποτελεσθῇ ᾿Εκκλησία ἐν ῾Ελλάδι διά τῆς διοικητικῆς ταύτης ἀφομοιώσεως, ἐν μέρει ὑφισταμένης ἤδη διά τοῦ Γεν. ᾿Εκκλ. Ταμείου, εἰς ὅ ἐσχάτως κατά νόμον ἐπανῆλθον οἱ καί ἄλλοτε ἐν αὐτῷ παρακαθήμενοι ᾿Αρχιερεῖς τῶν Ν. Χωρῶν. Οἱ ᾿Αρχιερεῖς οὗτοι διοικοῦσι τάς Μονάς τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας, ὡς οἱ ᾿Αρχιερεῖς ταύτης διοικοῦσι τάς ἐν ῾Ελλάδι Μονάς τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου. ᾿Εν γενικωτέρᾳ ἐννοίᾳ πρόκειται περί διοικήσεως τῶν Μονῶν.

Βεβαίως δέν χειραφετοῦνται πλήρως καί ἀπολύτως αἱ Μητροπόλεις τῆς Μακεδονίας, Θράκης, ᾿Ηπείρου καί Νήσων, καθ᾿ ὅν τρόπον ἐχειραφετήθησαν αἱ ἐκκλησιατικαί ἐπαρχίαι τῆς ἑπτανήσου, εἶτα δέ τῆς Θεσσαλίας, ἐν μέρει δέ καί τῆς ᾿Ηπείρου, καί δύναται ἐκ πρώτης ὄψεως νά ὑπολάβῃ τις, ὅτι ἡ διοικητική ἀφομοίωσις δέν ἐμφανίζεται ἀπολύτως σύμφωνος πρός τάς ἀπαιτήσεις τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων. ᾿Απολύτως σύμφωνος πρός τάς ἀπαιτήσεις ταύτας θά ἦτο ἡ διακοπή παντός δεσμοῦ τῶν ἐν λόγῳ Μητροπόλεων πρός τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον. ᾿Αλλ᾿ ὡς ἤδη εἴπομεν πρόκειται περί ἔργου μᾶλλον οἰκονομίας, χάριν τοῦ Πατριαρχείου χωρίς ἐκ τοιαύτης οἰκονομίας νά πάσχῃ τι τό Αὐτοκέφαλον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Δέν πρέπει νά διαφεύγῃ ἡμᾶς τό κρισιμώτατον τῆς θέσεως ἐν ᾗ διατελεῖ τό Πατριαρχεῖον, ἔχομεν δέ ὑπέρτατον καί ἐκκλησιαστικόν, ἀλλά καί ἐθνικόν συμφέρον νά διασώσωμεν τό Πατριαρχεῖον.

Μετά τήν ἀραβικήν κατάκτησιν τῆς ᾿Ανατολῆς, κυρίως εἰπεῖν εἶχον καταργηθῇ τά τρία ἔνδοξα Πατριαρχεῖα. ᾿Επί αἰῶνας μακρούς ἐν ὅλῳ τῷ Πατριαρχείῳ λ. χ. ᾿Αλεξανδρείας ὑπῆρχεν εἷς μόνος ᾿Επίσκοπος· ἐπί περιόδους ὁλοκλήρους τό Πατριαρχεῖον ᾿Αντιοχείας ἐστερεῖτο Πατριάρχου. Οὐχί δέ σπανίως οἱ Πατριάρχαι τῆς ᾿Ανατολῆς ἥδρευον ἐν Κων/πόλει. ᾿Αλλά τό Πατριαρχεῖον Κων/πόλεως δέν ἠθέλησε ποτέ νά καταργήσῃ τά ἄλλα Πατριαρχεῖα. Μετά δέ τήν ἅλωσιν τῆς Κων/πόλεως τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον καί ἐξέλεγε καί ἔπαυε πολλάκις Πατριάρχας, οἵτινες ἐν Κων/πόλει διατρίβοντες μετεῖχον τῶν Συνόδων τοῦ Πατριαρχείου καί διά διοικητικά πολλάκις ζητήματα. ᾿Επαύθη Πατριάρχης ᾿Αλεξανδρείας ἐπί τῷ λόγῳ ὅτι ἀπουσίασε πλέον τῶν ἕξ μηνῶν ἐκ τῆς ἕδρας του. Τοῦτο ὅμως δέν σημαίνει ὅτι κατηργήθη τό Αὐτοκέφαλον τῶν Πατριαρχείων. ῾Η Μητρόπολις Χαλεπίου κινδυνεύουσα ἐκ τῆς λατινικῆς προπαγάνδας οὐχί ἅπαξ ὑπήχθη ὑπό τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ἀποδοθεῖσα πάλιν εἰς τό Πατριαρχεῖον ᾿Αντιοχείας. Τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον διῴκει ἐν τῇ πραγματικότητι τά λοιπά Πατριαρχεῖα χωρίς ἐκ τούτου νά πάθῃ τι ἐπαναλαμβάνομεν τό αὐτοκέφαλον αὐτῶν.

Δέν πρέπει ἐπίσης νά διαφεύγωσιν ἡμᾶς οἱ ἰδιαίτεροι δεσμοί τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας πρός τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον. ῾Ο Συνοδικός Τόμος τοῦ 1850 ἐπιβάλλει εἰς τήν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν ν᾿ ἀναφέρηται εἰς τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον «ἐν τοῖς συμπίπτουσιν ἐκκλησιαστικοῖς πράγμασι τοῖς δεομένοις συσκέψεως καί συμπράξεως πρός κρείττονα οἰκονομίαν καὶ στηριγμόν τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας». Εἶναι δέ γνωστόν, ὅτι δύο Μητροπολῖται ἐσχάτως ἐποίησαν ἔκκλησιν πρός τόν Οἰκουμ. Πατριάρχην, χωρίς ἐκ τούτου νά πάθῃ τι τό αὐτοκέφαλον τῆς ἡμετέρας ᾿Εκκλησίας.

᾿Επιτραπήτω ἡμῖν νά φρονῶμεν, ὅτι βεβαίως ἀπολύτως σύμφωνος πρός τήν κανονικήν ἀκρίβειαν εἶναι ἡ πλήρης χειραφέτησις τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν καὶ ἡ παράδοσις τῆς διοικήσεως αὐτῶν εἰς τήν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν ἀλλά τό περί οὗ πρόκειται σχέδιον, ὡς ἔργον οἰκονομίας δέν εἶναι ἄνευ προηγουμένου ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῆς ᾿Εκκλησίας, οὐδέ προσκρούει εἰς τό αὐτοκέφαλον τῆς ἡμετέρας ᾿Εκκλησίας κατά τρόπον δυνάμενον νά βλάψῃ ἤ νά καταργήσῃ αὐτό. ῎Ισως μάλιστα εἶναι καί κατά τοῦτο ὠφέλιμον, ὅτι δέν εἰσάγει ἀποτόμως καί ἀπεριορίστως τήν ῾Ιεραρχίαν τῶν Ν. Χωρῶν εἰς τόν διοικητικόν ὀργανισμόν τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας. ᾿Εάν ἐγίνετο πλήρης χειραφέτησις θά περιήρχετο εἰς μειονεκτικήν θέσιν ἡ ῾Ιεραρχία τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας καί ἐν τῇ πραγματικότητι τήν διοίκησιν τῆς ὅλης ἐν ῾Ελλάδι ᾿Εκκλησίας θ᾿ ἀνελάμβανεν ἡ διπλασία σχεδόν τόν ἀριθμόν ῾Ιεραρχία τῶν Ν. Χωρῶν. Κατά τό ὑπ᾿ ὄψιν σχέδιον τοιοῦτον τι δέν θά συμβῇ, διότι τοῦτο καθορίζει περιωρισμένην τήν θέσιν τῆς ῾Ιεραρχίας τῶν Ν. Χωρῶν ἐν τῇ Διαρκῇ ῾Ιερᾷ Συνόδῳ. Καθ᾿ ἡμᾶς τό σχέδιον τοῦτο δέν ἀνταποκρίνεται μόνον εἰς πραγματικάς καί ἀναμφισβητήτους ἐκκλησιαστικάς ἀνάγκας, ἀλλά καί θά ἐνισχύσῃ σημαντικῶς τήν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν, θά ἐμφανίσῃ τήν ἐν ῾Ελλάδι ᾿Ορθόδοξον ᾿Εκκλησίαν ἰσχυράν καί μεγάλην καί ἐσωτερικῶς καί ἐξωτερικῶς. ῾Η ῾Ιεραρχία τῶν Ν. Χωρῶν συνεργαζομένη ἀδελφικῶς μετά τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς Παλαιᾶς ῾Ελλάδος θ᾿ ἀποτελέσῃ σπουδαῖον παράγοντα καί θά ἐνισχύσῃ τάς ὑπό τῆς ῾Ιεραρχίας ταύτης καταβαλλομένας προσπαθείας πρός ἐπίλυσιν τῶν ἀπασχολούντων αὐτήν μεγάλων καί σοβαρῶν ζητημάτων. ᾿Αλλά καί ἀσχέτως πρός πάντα ταῦτα δέν δικαιούμεθα ν᾿ ἀρνηθῶμεν τήν ἡμετέραν ἀντίληψιν πρός ἀδελφούς ἀπό δεκαεξαετίας παραμένοντας ἀκυβερνήτους, δέν δικαιούμεθα νά μή ὑποστῶμεν ἐν ἀνάγκῃ καί θυσίαν τινά χάριν τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου».

Κατὰ τὴν ἐν λόγῳ Συνεδρίαν ἀνεγνώσθη τὸ ὑπὸ τῶν Μητροπολιτῶν α) Μονεμβασίας καὶ Λακεδαίμονος Γερμανοῦ, β) ῎Αρτης Σπυρίδωνος, γ) Τρίκκης Πολυκάρπου συνταχθὲν ῾Υπόμνημα διὰ νὰ ὑπογραφῇ καὶ νὰ ἀποσταλῇ πρὸς τὴν Βουλήν. Κατόπιν διεξαχθείσης συζητήσεως μεταξὺ τῶν Μητροπολιτῶν ἀποφασίσθη ὁμοφώνως νὰ ἀπαλειφθοῦν ὡρισμένες φράσεις καὶ νὰ διετυπωθῆ τοῦτο εἰς ἡπιώτερον ὕφος.

Τῆς Συνόδου ᾿Εκείνης μετεῖχον·

Εἰς τὴν Σύνοδον εἶχεν ἀποσταλεῖ τὸ Σχέδιον τοῦ, μετὰ ἕνα μῆνα ψηφισθέντος ὑπὸ τῆς Βουλῆς, Νόμου πρὸς μελέτην καὶ διατύπωσιν γνώμης ὑπ᾿ Αὐτῆς.

Γενομένης συζητήσεως κατὰ τὴν β´ Συνεδρίαν οἱ μετέχοντες Μητροπολῖτες ἐξέφρασαν ἐντόνους ἀντιρρήσεις περὶ τῆς προβλεπομένης ὑπὸ τοῦ Νόμου καὶ ἐπιδιωκομένης ὑπὸ τῆς Κυβερνήσεως ρυθμίσεως τοῦ ζητήματος καὶ ἀπεφάσισαν ὅπως, ἀποσταλῆ πρὸς τὴν Βουλὴν τῶν ῾Ελλήνων τὸ ἀπὸ 12ης ᾿Ιουνίου 1928 ἐν συνεχείᾳ παρατιθέμενον ῾Υπόμνημα. Εἰς τὴν ἀπόφασιν ἐμειοψήφισεν ὁ ᾿Αρχιεπίσκοπος, ὅστις καὶ ὑπέγραψεν ἐν τέλει τὸ ῾Υπόμνημα μετ᾿ ἐπιφυλάξεως.

«Μετ᾿ ἀπορίας ἡ ῾Ιεραρχία τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ἡ ἀπὸ τῆς συστάσεως τοῦ Θεοσώστου ἡμῶν Κράτους μετὰ πανθολογουμένης αὐταπαρνήσεως ὑπηρετήσασα τὴν εὐσεβῆ ἡμῶν Πολιτείαν καὶ δὴ καὶ εἰς τὰς δυσχερεστέρας ἡμέρας τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν σταδιοδρομίας, μετ᾿ ἀπορίας λέγομεν, ἔλαβε γνῶσιν σχεδίου νόμου μετὰ σχετικῆς εἰσηγητικῆς ἐκθέσεως ὑποβληθέντος ἔναγχος εἰς τὴν Βουλὴν ὑπὸ τοῦ κ. ῾Υπουργοῦ Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων ὑπὸ τὸν τίτλον “Περὶ ἐκκλησιαστικῆς Διοικήσεως τῶν ἐν ταῖς Ν. Χώραις τῆς ῾Ελλάδος Μητροπόλεων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου” καὶ παραπεμφθέντος πρὸς μελέτην εἰς τὴν οἰκείαν Κοινοβ. ᾿Επιτροπήν. ῾Η ἀπορία ἡμῶν εἶναι τόσῳ μείζων ὅσῳ πλὴν τῆς οὐσίας τῶν πραγμάτων εἰσήχθη τὸ ἐν λόγῳ σχέδιον νόμου εἰς τὴν Βουλὴν ἐν ἀγνοίᾳ τοῦ περιεχομένου αὐτοῦ ὑπὸ τε τῆς Διαρκοῦς ῾Ιερᾶς Συνόδου καὶ τῶν λοιπῶν ῾Ιεραρχῶν τῆς καθ᾿ ἡμᾶς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος.

Καὶ ὅτι μὲν ὁ κ. ῾Υπουργὸς παρεῖδε τὴν γνώμην αὐτῆς εἰς θεμελιώδη ζητήματα ἀφορῶντα εἰς τὴν διοίκησιν ὡς κατωτέρω δειχθήσεται τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, δὲν εὑρίσκομεν λόγους ἐπαρκεῖς ἵνα διαμαρτυρηθῶμεν ἐντόνως ὅτι ἡ ᾿Εκκλησία ἡμῶν δὲν ἦτο ἀξία τοιαύτης παραγνωρίσεως καὶ τοιούτου παραγκωνισμοῦ προκειμένου περὶ αὐτῆς ταύτης τῆς ὑποστάσεως αὐτῆς.

Πρὶν δὲ εἰσέλθωμεν εἰς τὴν λεπτομερῆ ἐξέτασιν τοῦ τίτλου καὶ περιεχομένου τοῦ περὶ οὗ ὁ λόγος σχεδίου νόμου ἀνάγκη νὰ ἀσχοληθῶμεν πρὸς διαφώτισιν τῆς Βουλῆς μὲ τὰ ἐπιχειρήματα ἐκεῖνα, ἐπὶ τῶν ὁποίων ὁ συντάκτης τοῦ σχεδίου τούτου ἐστήριξε τὴν εἰσηγητικὴν αὐτοῦ ἔκθεσιν. Εἶναι περίεργον ὅτι οὐδενὸς μέχρι τῆς ὑποβολῆς τοῦ σχεδίου τούτου ἐκφράσαντος ἀντιρρήσεις ὡς πάντῃ ἀγνώστου, ὁ συντάκτης τοῦ σχεδίου πειρᾶται νὰ κατοχυρώση ἐν τῇ εἰσηγητικῇ του ἐκθέσει δύο θεμελιώδη σημεῖα τοῦ σχεδίου του τὸ κανονικὸν καὶ τὸ συνταγματικὸν ὡσεὶ διαισθανόμενος ἐκ προοιμίου αὐτὸς οὗτος ὅτι δὲν εὐοδοῦται ἀπολύτως ἡ ἀπαιτουμένη ἀπαραίτητος συμφωνία τοῦ σχεδίου πρὸς τε τὸ κανονικὸν δίκαιον καὶ αὐτὸν τοῦτον τὸν Καταστατικὸν Χάρτην τῆς Χώρας. ᾿Εκ τοῦ λόγου τούτου τὴν μὲν κανονικότητα τοῦ σχεδίου πειρᾶται νὰ στηρίξει ἐπικαλούμενος τὸν 39 Κανόνα τῆς ἐν Τρούλλῳ ΣΤ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, εἰς ὃν κατὰ τελείως ἀνεξήγητον τρόπον ἀποδίδει τὴν ἀντίθετον ὅλως ἔννοιαν, ἣν σαφῶς καὶ αὐτοδήλως ἔχει ὁ Κανών, διὰ τοὺς καὶ ἄκρῳ δακτύλῳ γευσαμένους γνώσεως καὶ μελέτης περὶ τὸ καθόλου ᾿Εκκλησιαστικὸν Δίκαιον τῆς ᾿Ορθοδόξου ἡμῶν ᾿Εκκλησίας· καθόσον ὁ κανών μὲν οὗτος ἐπιτρέπει λόγῳ καιρικῶν περιστάσεων τὴν ἐν τῷ κλίματι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐγκατάστασιν καὶ φιλοξενίαν τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς Κύπρου καὶ δεῖ ἐν τῷ προσώπῳ καὶ μόνῳ τοῦ τότε ᾿Αρχιεπισκόπου Κύπρου ᾿Ιωάννου, ἀναγνωριζομένων διὰ τοῦ Κανόνος πάντων τῶν δικαιωμάτων αὐτοῦ ὡς ᾿Ανεξαρτήτου Προέδρου Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας, τὸ δὲ δὴ μέγιστον ὅτι καὶ Μητροπόλεις, ὡς ἡ τῆς Κυζίκου, προσκειμένας τοπικῶς πρὸς τὴν παραχωρηθεῖσαν τῷ ᾿Αρχιεπισκόπῳ Κύπρου ᾿Ιωάννῃ καὶ τῷ Λαῷ αὐτοῦ πρὸς ἐγκατάστασιν αὐτοῦ περιοχὴν, ἡ ἐν Τρούλλῳ Σύνοδος ἐξεχώρησε, δι᾿ ὅσον χρόνον θὰ παρέμεινεν ἐκεῖ ἡ Κυπριακὴ ᾿Εκκλησία, ὑπὸ τὴν ἄμεσον Διοίκησιν καὶ ἐποπτείαν τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ᾿Ιωάννου, τὸ δὲ ὑπὸ κρίσιν σχέδιον νόμου ἀντιθέτως, Μητροπόλεις, ἅστινας ἀναγνωρίζει ὡς διατελούσας ὑπὸ τὴν κυριαρχίαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, τηρουμένων πάντων τῶν κανονικῶν αὐτοῦ δικαιωμάτων, ἐπιτρέπει νὰ συμμεθέξωσιν εἰς τὴν Διοίκησιν τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. ᾿Εκ τῆς ἁπλῆς ταύτης ὑπομνήσεως τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας τοῦ κανόνος τούτου τῆς ἐν Τρούλλῳ Συνόδου προκύπτει πασιφανέστατα ὅτι τὸ ὑπὲρ τῆς κανονικότητος τοῦ σχεδίου ἀντληθὲν ὑπὸ τοῦ συντάκτου τοῦ σχεδίου ἐπιχείρημα ἐκ τοῦ ὡς εἴρηται 39 Κανόνος τῆς ἐν Τρούλλῳ ΣΤ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου δὲν ἀντέχει εἰς τὴν ἐπιστημονικὴν μελέτην τῶν πραγμάτων καὶ ἀνατρέπεται ἀφ᾿ ἑαυτοῦ ἄρδην. ᾿Αλλὰ καὶ ἕτερον κανονικὸν ὡς εἰπεῖν, ἐπιχείρημα ἐπικαλεῖται τὸ σχέδιον τοῦτο, εἶναι δὲ τοῦτο ὁ ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τοῦ 1908 ἀπολυθεὶς τόμος, δι᾿ οὗ ἐκχωρεῖται εἰς τὴν ῾Ιερὰν Σύνοδον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος τὸ δικαίωμα τῆς διοικήσεως τῶν ἐν διασπορᾷ ᾿Εκκλησιῶν δι᾿ ᾿Αρχιερέων ἐκλεγομένων ὑπὸ τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καὶ ὑποχρεουμένων κατὰ τὸν τόμον τοῦτον νὰ μνημονεύωσι τῆς ῾Ι. Συνόδου τῆς ᾿Εκκλησίας ἡμῶν, ἀπολυομένων δὲ ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ἐὰν λαμβάνωνται ἐκ τοῦ κλίματος αὐτοῦ, τηρούντων δὲ πρὸς τῇ Πατριαρχικῇ εὐλογίᾳ τὸ μνημόσυνον τοῦ Πατριάρχου ἐν τοῖς διπτύχοις εἰς ἀνάμνησιν τῆς παλαι ποτέ κυριαρχικῆς αὐτοῦ διοικήσεως τῶν ἐν τῇ διασπορᾷ ᾿Εκκλησιῶν, ὅπερ καὶ ἐν τῇ αὐτοκεφάλῳ ᾿Εκκλησίᾳ τῆς ῾Ελλάδος ὡς καὶ ἐν πάσαις ταῖς λοιπαῖς Αὐτοκεφάλοις ᾿Εκκλησίαις συμβαίνει χάριν τοῦ στενοτέρου συνδέσμου τῶν ᾿Ορθοδόξων ᾿Εκκλησιῶν χωρὶς τὸ παράπαν νὰ θίγηται καὶ ἡ τελεία ἀπὸ κανονικῆς ἀπόψεως αὐτοδιοίκησις καὶ ἀνεξαρτησία αὐτῶν. Φανταζόμεθα εἰς ποίαν μεγίστην ἀπορίαν περιπίπτει ὁ ἀναγινώσκων τὰς γραμμὰς ταύτας μηδεμίαν ἀνευρίσκων ἀπολύτως οὐδὲ πόρρωθεν σχέσιν τοῦ Πατριαρχικοῦ Τόμου τοῦ 1908 πρὸς τὸ σχέδιον τοῦτο, οὗτινος ἐπὶ τόσου ἀνυπάρκτου βάσεως ἐπιζητεῖ νὰ στηρίξῃ τὴν κανονικότητα αὐτοῦ ὁ συντάκτης τοῦ σχεδίου. Περαιτέρω τὸ εἰρημένον σχέδιον, ἵνα προσλάβῃ καὶ συνταγματικὸν χρῖσμα προσκολλᾶται εἰς τὴν ἑρμηνευτικὴν διάταξιν τοῦ Α´ ἄρθρου τοῦ Συντάγματος, καθ᾿ ἣν «εἰς τὴν ἀληθῆ ἔννοιαν τοῦ ἄρθρου 1 δὲν ἀντίκειται ἡ ἐν ταῖς Ν. Χώραις καὶ τῇ Κρήτῃ ὑφισταμένη ἐκκλησιαστικὴ κατάστασις». ᾿Αλλ᾿ εὑρισκόμεθα εἰς τὴν ἀδήριτον ἀνάγκην καὶ αὖθις νὰ ἐκφράσωμεν τὴν ἀπορίαν ἡμῶν, πῶς ὁ συντάκτης τοῦ προκειμένου σχεδίου ἀπέδωκεν εἰς τὴν ἑρμηνευτικὴν ταύτην διάταξιν, ἐκ διαμέτρου ἀντίθετον ἔννοιαν ἐκείνης, ἣν τὸ ἁπλοῦν γράμμα τῆς διατάξεως ταύτης αὐτοδήλως ἐκφέρει. Διότι κατὰ τὴν διάταξιν ταύτην ἐπιτρέπεται, οὕτως εἰπεῖν, ἐκτὸς τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος νὰ ὑπάρχωσιν ἐντὸς τοῦ Κράτους ἐν ταῖς Ν. Χώραις καὶ ἐν Κρήτῃ διάφοροι διοικήσεις ᾿Εκκλησιῶν χωρὶς νὰ ἀντίκεινται πρὸς τὸ ἄρθρον 1 τοῦ Συντάγματος, παραδόξως ὁ ἐκπονήσας τὸ σχέδιον ἐξέλαβε ταύτην ὡς ἐπιτρέπουσαν τὴν συγχώνευσιν τῶν ᾿Εκκλησιῶν τούτων εἰς τὴν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν τῆς ῾Ελλάδος χωρὶς νὰ ἀποσπασθῶσιν ἀπὸ τοῦ κυριάρχου αὐτῆς Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου εἰς ὃν ὑπάγονται καὶ θὰ ἐξακολουθῶσι νὰ ὑπάγωνται.

᾿Εκ τῶν εἰρημένων, κύριοι Βουλευταί, εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι τὰ παρατεθέντα ἐν τῇ εἰσηγητικῇ ἐκθέσει ἐπιχειρήματα ὑπὲρ τῆς κανονικότητος καὶ συνταγματικότητος τοῦ σχεδίου Νόμου εἰς τὴν πρώτην ἐμβριθῆ ἐκ τοῦ σύνεγγυς ἐπίκρουσιν τούτων πίπτουσι καὶ ἐξαφανίζονται ἀφ᾿ ἑαυτῶν.

Περὶ τοῦ περιεχομένου τοῦ Σχεδίου τοῦ Νόμου τούτου.

Εἶναι ἀληθές, κύριοι Βουλευταί, ὅτι κατὰ τὰς ἀνωμάλους πολιτικὰς περιστάσεις ἃς διῆλθε τὸ ἡμέτερον Κράτος κατὰ τὰ τελευταῖα ταῦτα ἔτη ἐξεδόθησαν πολλάκις εἴτε ἐκ σπουδῆς εἴτε ἀπὸ σκοποῦ Νομοθετικὰ Διατάγματα, ὧν ὁ τίτλος ἐλάχιστα προσαρμόζεται πρὸς τὸ σύνολον τοῦ περιεχομένου αὐτῶν ἀποτελουμένων ἐκ συμφυρμοῦ διατάξεων μηδεμίαν πρὸς ἀλλήλας ἐχούσας σχέσιν, ἀλλὰ τίς θὰ ἐπίστευεν ὅτι καὶ ἐν τῷ προκειμένῳ σχεδίῳ καὶ εἰς ἣν ὁμαλὴν κατάστασιν διατελοῦμεν θὰ ἀνεγράφετο τίτλος, ὅστις δὲν ἀνταποκρίνεται παντάπασι πρὸς τὸ πραγματικὸν περιεχόμενον καὶ πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦ σχεδίου Νόμου. Διότι ἁπλῆ ἀνάγνωσις τοῦ κειμένου τοῦ σχεδίου Νόμου πείθει εὐχερῶς οἱονδήποτε ὅτι δὲν πρόκειται περὶ ᾿Εκκλησιαστικῆς Διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν, αἵτινες κατὰ τὸ σχέδιον θὰ ἐξακολουθῶσι διατελοῦσαι ὑπὸ τὴν ἀνωτάτην κανονικὴν ἐξάρτησιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τηρουμένων μάλιστα κατὰ τὸ αὐτὸ σχέδιον Νόμου τῶν ἐπ᾿ αὐτῶν κανονικῶν δικαιωμάτων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀλλὰ πρόκειται προδήλως περὶ τροποποιήσεως καὶ μεταβολῆς τῆς διοικήσεως τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος διὰ τῆς συμμετοχῆς εἰς τὴν διοίκησιν τῆς ᾿Εκκλησίας ἡμῶν ᾿Αρχιερέων ἀνηκόντων εἰς ἄλλο κλῖμα ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως. Οὕτω, ἐκ τοῦ ἐλέγχου τῆς ἀντιθέσεως τοῦ τίτλου πρὸς τὸ περιεχόμενον χωροῦμεν πρὸς τὴν ἐξέτασιν αὐτοῦ τούτου τοῦ περιεχομένου τοῦ προτεινομένου σχεδίου. Οὐ μόνον δὲ στερεῖται τοῦτο δεδικαιολογημένης βάσεως ἀλλὰ καὶ τὸ δὴ χείριστον ἀνατρέπει τὸ Αὐτοκέφαλον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καὶ κατ᾿ ἀκολουθίαν ἀντιτίθεται πρός τε τὸν Πατριαρχικὸν Τόμον τῆς ἀπολύσεως ἀπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος τῷ 1850 καὶ πρὸς πάντας τοὺς μέχρι τοῦδε ἰσχύσαντας Συνταγματικοὺς Χάρτας τῆς Χώρας, οἵτινες ἀπεριφράστως κατωχύρωσαν τὴν ἀπόλυτον αὐτοτέλειαν καὶ ἀνεξαρτησίαν τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Διότι ἐφ᾿ ὅσον διὰ τοῦ παρόντος σχεδίου Νόμου ἀναγνωρίζονται πάντα τὰ κανονικὰ δικαιώματα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐπὶ τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν, ποίαν ἰσχὺν θὰ ἔχωσιν ἀποφάσεις τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἀφορῶσαι εἰς αὐτοὺς τούτους τοὺς Μητροπολίτας τῶν Ν. Χωρῶν, ἐφ᾿ ὅσον ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης δύναται νὰ μὴ ἀναγνωρίζῃ καὶ νὰ ἀκυροῖ ταύτας; ᾿Εκτὸς τούτου ὀψέποτε κατὰ τὸ εἰρημένον σχέδιον κρατήσῃ ἡ διάταξις, καθ᾿ ἣν θὰ καλοῦνται πρὸς ἀπαρτισμὸν τῆς Δ. ῾Ιερᾶς Συνόδου κατὰ μόνα τὰ πρεσβεῖα τῆς χειροτονίας ἀδιακρίτως ἐκ τῶν ᾿Αρχιερέων τῆς Π. ῾Ελλάδος καὶ τῶν Ν. Χωρῶν εἶναι ἐνδεχόμενον νὰ συμπέσῃ ὥστε νὰ ἀπαρτισθῇ ἐξ ὁλοκλήρου ἡ Σύνοδος ἐξ ᾿Αρχιερέων τῶν Ν. Χωρῶν, καὶ τότε θὰ εὑρεθῶμεν πρὸ τοῦ παραδόξου θεάματος ἡ καλουμένη Αὐτοκέφαλος ᾿Εκκλησία τῆς ῾Ελλάδος νὰ διοικεῖται ἀποκλειστικῶς καὶ μόνον, ὑπὸ μελῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ὅπερ εἰς ἁπλὰς λέξεις μεταφράζεται κατ᾿ εὐθεῖαν διοίκησις τῆς οὕτω καλουμένης Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας ἡμῶν ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν κατὰ συγκυρίαν διοικούντων αὐτό. Τίς δὲν διαβλέπει ἐκ τῶν ἁπλῶν τούτων σκέψεων ὅτι λεληθότως, ἵνα ἀρκεσθῶμεν εἰς μόνον τὸν χαρακτηρισμὸν τοῦτον, καταλύεται τέλεον τὸ δι᾿ εἰκοσαετῶν ἀγώνων ἐπιτευχθὲν καὶ κατοχυρωθὲν Αὐτοκέφαλον τῆς ᾿Εκκλησίας ἡμῶν. ᾿Αλλὰ τὸ ὑπὸ κρίσιν σχέδιον εἶναι πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ καταφόρως ἀντικανονικόν, διότι ρητοὶ κανόνες ἀπαγορεύουσι τὴν σύγχρονον διοίκησιν μιᾶς ἢ πλειόνων ἐπαρχιῶν ὑπὸ δύο ἐκκλησιαστικῶν ἀρχῶν (Πρβλ. ᾿Αποστ. Καν. 35, Β´ Οἰκουμ. Σύν. Καν. 2, ᾿Αντιοχ. 9 & Γ´ Οἰκουμ. Συν. 8) ἡ δὲ διηνεκὴς πρᾶξις τῆς ᾿Εκκλησίας ἐπὶ εἴκοσι περίπου αἰῶνας ἀπαρεγκλίτως ἐτήρησε καὶ ἐσεβάσθη τὴν κανονικὴν ταύτην τάξιν ἄνευ τῆς ὁποίας πλήρης σύγχυσις καὶ ἀνωμαλία ἐξουσιῶν θὰ ἐπήρχετο, ἥτις θὰ ἐσήμαινεν ἀναντιρρήτως τὴν καταστροφὴν τῆς ᾿Εκκλησίας. ᾿Αλλ᾿ ὁ συντάκτης τοῦ σχεδίου Νόμου λέγει ἐν τῷ 1 αὐτοῦ ἄρθρῳ ὅτι ἡ διοίκησις τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν, ἀνατίθεται ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐπιτροπικῶς εἰς τὴν καθ᾿ ἡμᾶς Δ. ῾Ιερὰν Σύνοδον. ᾿Αλλ᾿ ἐκτὸς τοῦ ὅτι οὐδεμίαν ἐπίσημον γνῶσιν ἔχει ἡ ἡμετέρα ᾿Εκκλησία, εἶναι ἀκατανόητος ἡ ἀντίληψις ὅτι δύναται νὰ ὑπάρξῃ ἐπιτροπεία ἤτοι ἐκχώρησις δικαιωμάτων καὶ πληρεξουσιότητος ὑπὸ ἑνὸς προσώπου εἰς ἕτερον ἄνευ συγκαταθέσεως τοῦ ἑτέρου, ἀπαξιουμένου καὶ ἐρωτήσεως κἂν περὶ τούτου. ᾿Εξ ὅσων ἐν στενῇ περιλήψει ἀνωτέρω ἐλέχθησαν εὐχερῶς κατανοεῖ πᾶς τις ὅτι προκύπτουσι φυσικῶς καὶ ἀβιάστως τὰ ἑξῆς· Πρῶτον ὅτι ἡ δικαιολογητικὴ ἤ εἰσηγητικὴ ἔκθεσις τοῦ σχεδίου Νόμου εἶναι ἀστήρικτος ἢ πολλῷ μᾶλλον τὰ προβαλλόμενα ὑπ᾿ αὐτῆς ἐπιχειρήματα στρέφονται κατὰ τοῦ ὑπὸ μελέτην σχεδίου. Δεύτερον ὅτι δὲν πρόκειται παντάπασι περὶ μεταβολῆς τῆς Διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν ἀλλ᾿ ἀντιθέτως περὶ τῆς μεταβολῆς τῆς διοικήσεως τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος διὰ τῆς διεισδύσεως εἰς αὐτὴν ᾿Αρχιερέων μὴ ἀνηκόντων καὶ μὴ ὑπαγομένων εἰς τὴν ᾿Εκκλησίαν τῆς ῾Ελλάδος. Τρίτον ὅτι τὸ προκείμενον σχέδιον ἀντίκειται ἄντικρυς πρὸς τὸ ἡμέτερον Σύνταγμα. Τέταρτον ὅτι ἀντιτίθεται τοῦτο πρός τε τοὺς ῾Ι. Κανόνας καὶ τὰς ῾Ι. Παραδόσεις καὶ τὴν διηνεκῆ πρᾶξιν τῆς ᾿Εκκλησίας. Πέμπτον ὅτι οὐ μόνον ἐπιτροπικῶς δὲν ἀνατίθεται ἡ Διοίκησις τῶν Ν. Χωρῶν εἰς τὴν ἡμετέραν ᾿Εκκλησίαν, ἐφ᾿ ὅσον σχετικὴ συγκατάθεσις αὐτῆς πρὸς τοῦτο δὲν ὑπάρχει, ἀλλ᾿ ὅτι τοὐναντίον δημιουργῆται ἐν τῇ διοικήσει τῆς ἡμετέρας ᾿Εκκλησίας προνομιακὴ θέσις ᾿Αρχιερέων μὴ ἀνηκόντων εἰς αὐτὴν καὶ ὑπεισάγεται λεληθότως μικρὸν κατὰ μικρὸν μεταβίβασις τῆς ἐξουσίας τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας εἰς τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον καὶ τελευταῖον ὅτι διὰ τοῦ σχεδίου τούτου αἴρεται πραγματικῶς καὶ ἀνατρέπεται ἄρδην τὸ Αὐτοκέφαλον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἐπὶ τῇ προφάσει καθορισμοῦ ᾿Εκκλησιαστικῆς Διοικήσεως τῶν Ν. Χωρῶν, ἥτις κατὰ βάσιν καὶ κατ᾿ οὐσίαν μένει ἀμετάβλητος.

᾿Εθεωρήσαμεν ἡμῖν ἐπιβεβλημένον, κύριοι Βουλευταί, ὅπως διαφωτίσωμεν ὑμᾶς ἐπὶ τῆς πραγματικῆς ἐννοίας καὶ τοῦ σκοποῦ τοῦ ὑπὸ κρίσιν σχεδίου Νόμου, ἵνα ἐν πλήρει γνώσει τῶν πραγμάτων ἀδιστάκτως ἀρνηθῆτε τὴν ψῆφον ὑμῶν εἰς τοιοῦτον σχέδιον Νόμου, τὸ ὁποῖον τοσαῦτα περιέχει ἐν ἑαυτῷ στοιχεῖα ἀντισυνταγματικότητος καὶ ἀντικανονικότητος καὶ τὸ ὁποῖον, ἐὰν τυχὸν ἤθελε λάβη τὴν μορφὴν Νόμου, θὰ ἐσήμαινε τὴν ἔναρξιν πλήρους συγχύσεως καὶ ἀναρχίας εἰς τὴν Διοίκησιν τῆς ἡμετέρας ᾿Εκκλησίας πρὸς χαρὰν ἐκείνων μόνον, οἵτινες χαιρεκάκως θὰ ἔβλεπον ἐπιφερόμενον θανάσιμον πλῆγμα κατὰ τῆς ὑποστάσεως τῆς ᾿Εκκλησίας ἡμῶν καὶ δὴ δι᾿ αὐτῶν τῶν χειρῶν τῆς Νομοθετικῆς ἐξουσίας, ἥτις οὐδὲν ἄλλο εἶναι εἰμὴ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκὸς καὶ ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων τῆς ᾿Εκκλησίας ἡμῶν καὶ δὲν δύναται εἰμὴ ἡ εὐσεβὴς Νομοθετικὴ ἐξουσία νὰ προτάξῃ τὸ στῆθος αὐτῆς πρὸς προάσπισιν καὶ προστασίαν τῆς ᾿Εκκλησίας.

᾿Εκφράζοντες τὴν πεποίθησιν ὅτι ἡ Βουλὴ θέλει ἀπορρίψη τὸ καταστρεπτικὸν τοῦτο σχέδιον Νόμου λαμβάνουσα ὑπ᾿ ὄψιν ὅτι ἐξ ὅσων γνωρίζομεν, δὲν θὰ ἦτο εὐχερὲς ὁ ἡμέτερος κλῆρος ν᾿ ἀποδεχθῇ τὴν ἐφαρμογὴν ἐν τῇ Διοικήσει τῆς ᾿Εκκλησίας ἡμῶν τοιούτων ἀντιεκκλησιαστικῶν διατάξεων δηλοῦμεν ὅτι ἐπιφυλασσόμεθα νὰ ὑποδείξωμεν κανονικὸν καὶ μὴ ἀντικείμενον εἰς τὰ ἐθνικὰ ἡμῶν συμφέροντα τρόπον διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν ὀψέποτε ἤθελε ζητηθῆ ἁρμοδίως τοῦτο παρ᾿ ἡμῖν.

᾿Επικαλούμενοι δὲ ἐφ’ ὑμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ ἔργα ὑμῶν τὴν ἐξ ὕψους ἀντίληψιν καὶ ἐνίσχυσιν, διατελοῦμεν διάπυροι πρὸς Θεὸν εὐχέται».

Κατὰ τὴν ἐν λόγῳ Συνεδρίαν τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου συνεκροτήθησαν καὶ ᾿Επιτροπὲς ἐξ ᾿Αρχιερέων διὰ νὰ ἐπιδώσουν τὸ ἐν λόγῳ ῾Υπόμνημα εἰς τοὺς Πολιτικοὺς ῎Αρχοντες. Εἶναι δὲ ἀξιοσημείωτες οἱ δηλώσεις αὐτῶν (δηλαδὴ τῶν Πολιτικῶν), οἱ ὁποῖες ἀνακοινοῦνται εἰς τὴν γ´ Συνεδρίαν τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς Πέμπτης 14 ᾿Ιουνίου 1928.

῾Η ἐπισκεφθεῖσα τὸν ᾿Ελευθέριον Βενιζέλον ᾿Επιτροπὴ ἀποτελουμένη ἐκ τῶν Μητροπολιτῶν Τρίκκης Πολυκάρπου, Σύρου ᾿Αθανασίου, καὶ Δημητριάδος Γερμανοῦ ἐδήλωσεν, ὅτι ὁ ᾿Ελευθέριος Βενιζέλος διεβεβαίωσεν τὴν ᾿Επιτροπὴν, ὅτι τὸ «Νομοσχέδιον περὶ Διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν», δὲν θὰ ψηφισθῆ, διότι προέχουν ἄλλα Νομοσχέδια, τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ ψηφισθοῦν ὑπὸ τῆς παρούσης Βουλῆς καὶ ὅτι «τοιαύτας ὁδηγίας θὰ δώσῃ εἰς τοὺς βουλευτὰς»

Οἱ Μητροπολῖτες Μονεμβασίας Γερμανός, Σύρου ᾿Αθανάσιος καὶ Δημητριάδος Γερμανὸς ἐπεσκέφθησαν τὸν Πρόεδρον τῆς Βουλῆς Σοφούλην διὰ νὰ παραδώσουν τὸ ῾Υπόμνημα. ῾Ο Σοφούλης ἀπήντησεν, ὅτι τὸ Νομοσχέδιον τοῦτο δὲν πρόκειται νὰ συζητηθῆ παντάπασι καὶ ὅτι ἡ ῾Ιεραρχία πρέπει νὰ εἶναι ἥσυχος, ὅτι ἡ Βουλὴ θὰ λάβη ὑπ᾿ ὄψιν τὸ ῾Υπόμνημα καὶ ἐπὶ λέξει ἀναφέρει ὁ Σεβασμιώτατος Μονεμβασίας ὅτι «Μετὰ τοιαύτην κατηγορηματικὴν ἀπάντησιν ἐκρίναμεν ὅτι ἔπρεπε νὰ ἀπέλθωμεν. ᾿Εξερχόμενοι συνηντήσαμεν τρεῖς ᾿Αρχιερεῖς τῶν Νέων Χωρῶν Θεσσαλονίκης Γενάδιον, ᾿Αδριανουπόλεως Πολύκαρπον καὶ Τραπεζοῦντος Χρύσανθον, οἵτινες εἰσήχθησαν ὑπὸ Βουλευτῶν τινῶν συνοδευόντων αὐτοὺς εἰς την Κοινοβουλευτικὴν ᾿Επιτροπὴν, ὡς δὲ ἐγνώσθη κατόπιν παρεκάλεσαν τὸν Πρόεδρον τῆς ᾿Επιτροπῆς περὶ ἐπισπεύσεως τῆς ἐγκρίσεως τοῦ Νομοσχεδίου».