|
ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ
εἰς τὴν Σύνοδον τῆς Σεπτῆς ῾Ιεραρχίας
τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος,
συγκληθείσης ἐκτάκτως
ἀπὸ 4ης ἕως 6ης Νοεμβρίου 2003.
τοῦ Μητροπολίτου
Καισαριανῆς, Βύρωνος καὶ ῾Υμηττοῦ
Δανιὴλ.
«῾Ιστορικὴ ἀνασκόπησις
τῆς διευθετήσεως τοῦ θέματος
τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως
τῶν ῾Ιερῶν Μητροπόλεων τῶν λεγομένων Νέων Χωρῶν,
ἥτις ὡδήγησεν εἰς τὴν ἔκδοσιν
τῆς Πατριαρχικῆς καὶ Συνοδικῆς Πράξεως τοῦ 1928.»
2. ῾Η ῾Ελληνικὴ Πολιτεία.
Μὲ τὴν ἐπίλυσιν τοῦ προβλήματος ἠσχολήθη ἡ ῾Ελληνικὴ Πολιτεία συστήσασα δύο ᾿Επιτροπές.
α) Τὴν διὰ τοῦ Νόμου 188 τῆς 28ης Μαρτίου 1914 (Φ.Ε.Κ. τ. Α´ 77), «Περὶ συστάσεως νομοπαρασκευαστικῆς ἐπιτροπείας πρὸς ἀναθεώρησιν καὶ σύνταξιν τῆς ἐκκλησιαστικῆς νομοθεσίας».
῾Η ᾿Επιτροπεία ἀπετελεῖτο ἐκ 14 μελῶν. Μετεῖχον·
1) ὁ ᾿Αθηνῶν Θεόκλητος, 2) ὁ Θεσσαλονίκης Γεννάδιος , 3) ὁ Δράμας ᾿Αγαθάγγελος, 4) ὁ Πέτρας Τίτος, 5) ὁ Μεσσηνίας Μελέτιος, 6) ὁ Μονεμβασίας καὶ Λακεδαίμονος Γερμανός, 7) ὁ ᾿Ιωάννης Εὐταξίας, 8) ὁ Γεώργιος Δέρβος, 9) ὁ Κωνσταντῖνος Μ. Ράλλης, 10) ὁ ᾿Ιωάννης Σημαντήρας, 11) ὁ Δημήτριος Πετρακᾶκος, 12) ὁ Μιχαήλ Γαλανός, 13) ὁ ῾Αμίλκας ᾿Αλιβιζᾶτος καὶ 14 ) ὁ ᾿Ιωάννης Σ. ᾿Ιωαννίδης.
Αὕτη ἐξεπόνησεν «Σχέδιον Καταστατικοῦ Νόμου τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος» καὶ περιέλαβεν εἰς τὰ ἄρθρα 36, 37 καὶ 38 καὶ τὶς Μητροπόλεις, τὶς ᾿Αρχιεπισκοπὲς καὶ ᾿Επισκοπὲς τῶν ᾿Επαρχιῶν αὐτῶν καὶ τῆς Κρήτης.
Τὸ καταρτισθὲν Σχέδιον συμπεριελάμβανε ἅπασαν τὴν τότε ῾Ελληνικὴν ᾿Επικράτειαν καὶ οὐδὲν ἀνέφερεν περὶ πνευματικῶν δικαιωμάτων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
Εἰς τὸ ἄρθρον 3 τοῦ Σχεδίου ἀναγιγνώσκομεν· «῾Η ῾Ιερὰ Σύνοδος ἀπαρτίζεται ἐκ τοῦ Προέδρου καὶ δώδεκα Συνέδρων. Καὶ Πρόεδρος μὲν εἶναι διαρκῶς ὁ κατὰ καιρὸν ἐν τῇ πρωτευούσῃ ἀρχιερατεύων Μητροπολίτης, οἱ Σύνεδροι δὲ λαμβάνονται ἐκ περιτροπῆς ἐκ τῶν ἐν ἐνεργείᾳ ᾿Αρχιερέων τοῦ Κράτους τῶν ἐχόντων ᾿Επισκοπάς, προσκαλουμένων ἑκάστου ἐπὶ διετίαν κατὰ τὴν τάξιν τῶν πρεσβείων τῆς ἀρχιερωσύνης.
῾Η διετὴς θητεία ἑκάστου Συνέδρου ἐπ᾿ οὐδενὶ λόγῳ δύναται νὰ ἀνανεωθῇ».
Τὸ Σχέδιον ὅμως τοῦτο δὲν περιεβλήθη τὴν ἰσχὺν Νόμου.
β) Τὴν διὰ τοῦ Ν. Δ. τῆς 27ης Αὐγούστου 1927 «Περὶ συστάσεως Γνωμοδοτικῆς ᾿Επιτροπῆς πρὸς μελέτην καὶ καθορισμὸν τοῦ προσφορωτέρου κανονικοῦ διοικητικοῦ συστήματος τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν» (Φ.Ε.Κ. 234 τ. Α´ τῆς 3 Σεπτ. 1925).
Τοῦτο ἐτροποποιήθη δι᾿ ἑτέρων δύο Ν. Δ., ἤτοι α) τοῦ Ν. Δ. τῆς 1ης Σεπτεμβρίου 1926 (Φ. Ε. Κ. 336 τ. Α´ τῆς 23ης Σεπτεμβρίου 1926) καὶ β) τοῦ Ν. Δ. τῆς 20ῆς Νοεμβρίου 1926, ( Φ. Ε. Κ. 417 τ. Α´ τῆς 26ης Νοεμβρίου 1926).
῾Η Γνωμοδοτικὴ ᾿Επιτροπὴ ἀπετελέσθη ἐκ τῶν Μητροπολιτῶν· 1) Θεσσαλονίκης Γενναδίου, 2) ᾿Ιωαννίνων Σπυρίδωνος, 3) Κρήτης Τίτου, 4) Μηθύμνης Διονυσίου 5) Μαρωνείας ᾿Ανθίμου, 6) Τραπεζοῦντος Χρυσάνθου, 7) Μυτιλήνης ᾿Ιακώβου καὶ 8) τοῦ ᾿Ελλογιμωτάτου Κωνσταντίνου Ράλλη, καθηγητοῦ Πανεπιστημίου καὶ ᾿Επιτρόπου τῆς Κυβερνήσεως.
Καὶ αὕτη κατήρτισε «Σχέδιον Καταστατικοῦ Χάρτου τῆς ἐν ταῖς Νέαις Χώραις ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας».
Προέβλεπεν, ὅτι «Καθίσταται ἐν Θεσσαλονίκῃ Διαρκὴς ῾Ιερὰ Σύνοδος τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας τῶν Νέων Χωρῶν, ἐκπροσωποῦσα τὴν Σύνοδον τῆς ῾Ιεραρχίας ὑπὸ πᾶσαν ἔποψιν» (ἄρθρον 13).
῾Η ᾿Εκκλησία αὕτη θὰ ἐξηρτᾶτο ἐκ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὡς ἑξῆς·
«α´) ἐκ τοῦ μνημοσύνου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ὑπὸ τῶν Μητροπολιτῶν ὑπὸ τὸν ἑξῆς τύπον· “Μνήσθητι, Κύριε τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ἡμῶν καὶ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου (δεῖνος)”·
β´) ἐκ τοῦ δικαιώματος τῆς κυρώσεως τῆς ἐκλογῆς ἀρχιερέων καὶ λοιπῆς κατὰ τὰς διατάξεις τοῦ παρόντος Καταστατικοῦ μετοχῆς εἰς αὐτὴν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου (ἄρθρον 10β, 27, 30)·
γ´) ἐκ τοῦ δικαιώματος τοῦ ἀποφαίνεσθαι ἐπὶ τῆς πρὸς ἀναθεώρησιν αἰτήσεως τοῦ εἰς καθαίρεσιν καταδικασθέντος ἀρχιερέως κατὰ τὰ ἐν ἄρθρῳ 60 ὁριζόμενα· καὶ
δ´) ἐκ τῆς συμμετοχῆς τῶν ἐν ἐνεργείᾳ Μητροπολιτῶν διὰ τὴν ἐκλογὴν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, εἴτε δι᾿ αὐτοπροσώπου συμμετοχῆς εἰς τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐκλογικὴν Συνέλευσιν, εἴτε δι᾿ ἀποστολῆς ψηφοδελτίου (ἄρθρον 5)».
Περὶ τοῦ ἔργου τῶν ᾿Επιτροπῶν πληροφορούμεθα σχετικῶς ἐκ τῶν Πηγῶν.
Παραλλήλως καὶ κατὰ τίς διάφορες φάσεις μελέτης τοῦ προβλήματος διεξήγοντο καὶ συνομιλίες μέσῳ τῶν διπλωματικῶν ᾿Αρχῶν ἢ δι᾿ ἐπισήμου ἀλληλογραφίας τῶν ᾿Αρχῶν τοῦ Κράτους μετὰ τοῦ Πατριαρχείου.
Τέλος ἡ ῾Ελληνικὴ Κυβέρνησις κατόπιν ἀλλεπαλλήλων συσκέψεων εἰσήγαγεν καὶ ἐψήφισεν εἰς τὴν Βουλὴν τῶν ῾Ελλήνων τὸν ὑπ᾿ ἀριθμὸν 3615/28 Νόμον.
Διαφωτίζει τὴν ἔρευναν τοῦ θέματος ἡμῶν ἡ Εἰσηγητικὴ ῎Εκθεσις πρὸς τὴν Βουλὴν τοῦ ῾Υπουργοῦ ἐπὶ τῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων Θ. Νικολούδη τῆς 31ης Μαΐου 1928, εἰς τὴν ὁποίαν ἐκτίθεται ἡ πολιτικὴ βούλησις τῆς Κυβερνήσεως ᾿Αλεξάνδρου Ζαΐμη, ὅτι τὸ προτεινόμενον Νομοσχέδιον ἀπεσκόπει εἰς τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἕνωσιν τῶν ᾿Επαρχιῶν καὶ τὸν καταρτισμὸν ἑνιαίου Καταλόγου ᾿Αρχιερέων Παλαιᾶς καὶ Νέας ῾Ελλάδος.
«῎Εχοντες ὑπ᾿ ὄψει τὴν ἀπερίγραπτον ἀνωμαλίαν εἰς ἣν διατελοῦσιν αἱ Μητροπόλεις τῶν Νέων Χωρῶν καὶ φρονοῦντες ὅτι ἡ παράτασις τῆς ἀνωμαλίας ταύτης, ὁδηγεῖ ἀσφαλῶς εἰς ἐκκλησιαστικὴν ἀναρχίαν καὶ ἀποσύνθεσιν, εἶναι δὲ ἐπιζημιωτάτη οὐ μόνον ἐκκλησιαστικῶς, διότι παραλύει τὰς ἐν ῾Ελλάδι ἐκκλησιαστικὰς δυνάμεις, ἀλλὰ καὶ ἐθνικῶς, διότι κρατεῖ τὴν ῾Ελλάδα διῃρημένην εἰς παλαιὰν καὶ νέαν καὶ παρακωλύει τὴν πλήρη ἀφομοίωσιν τῶν πληθυσμῶν αὐτῆς ἐθεωρήσαμεν ἀναγκαίαν καὶ ἐπείγουσαν τὴν διόρθωσιν τοῦ κακοῦ τούτου ἐπ᾿ ἀγαθῷ τῆς τε πολιτείας καὶ ἐκκλησίας.
῎Εχοντες ἀφ᾿ ἑτέρου τὴν πεποίθησιν ὅτι τὴν ἀνωμαλίαν ταύτην δὲν δύναται νὰ θεραπεύσῃ ἡ ἵδρυσις ἰδίας ῾Ιερᾶς Συνόδου ἐν Θεσσαλονίκῃ μηδὲ ἡ κατὰ θέματα διοίκησις, ἀλλὰ μόνον ἡ διοικητικὴ ἕνωσις τῶν ἐν Νέαις Χώραις τῆς ῾Ελλάδος Μητροπόλεων μετὰ τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἄνευ ἀποσπάσεως αὐτῶν ἐκ τοῦ Πατριαρχείου ἐθεωρήσαμεν ἐπιβεβλημένον ἡμῖν καθῆκον ἐκθέτοντας πρὸς τὸ ἐπὶ τῶν ᾿Εξωτερικῶν ῾Υπουργεῖον τοὺς ὅρους, ὑφ᾿ οὗς, κατὰ τὴν γνώμην ἡμῶν, ἠδύνατο ν᾿ ἐπιτευχθῇ ἡ διοικητικὴ αὕτη ἕνωσις τῶν ἐν ταῖς Νέαις Χώραις τῆς ῾Ελλάδος Μητροπόλεων ἄνευ ἀποσπάσεως αὐτῶν ἐκ τοῦ Πατριαρχείου νὰ παρακαλέσωμεν αὐτὸ ὅπως ὑποβάλῃ τούτους, ἐὰν ἤθελεν ἐγκρίνῃ αὐτοὺς εἰς τὸ Πατριαρχεῖον πρὸς μελέτην καὶ ἐξέτασιν καὶ ἐν περιπτώσει ἐγκρίσεως πρὸς ἔκδοσιν Πατριαρχικῆς καὶ Συνοδικῆς πράξεως ἐπιτρεπούσης τὴν διοικητικὴν ἕνωσιν τῶν ἐν Νέαις Χώραις τῆς ῾Ελλάδος Μητροπόλεων μετὰ τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἐπὶ τοῖς ὅροις τούτοις, οὓς καὶ νὰ τροποποιήσῃ ἐλαφρῶς θὰ ἠδύνατο.
Τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον μετὰ μελέτην καὶ ἐξέτασιν τῶν προτεινομένων ὅρων, ὑφ᾿ οὗς θὰ ἐγίνετο ἡ διοικητικὴ ῞Ενωσις εὑρὸν αὐτοὺς μὴ ἀντιπίπτοντας πρὸς τοὺς κανόνας, ἔχοντες δὲ ἀρκετὰ πλεονεκτήματα ἐν συγκρίσει πρὸς τὰ μέχρι τοῦδε προταθέντα σχέδια διοικήσεως καὶ δὴ πρὸς τὸ τῆς κατὰ θέματα διοικήσεως τῶν ἐν ταῖς Νέαις Χώραις τῆς ᾿Ελλάδος ἐπαρχιῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, συνέταξεν ἐπὶ τῇ βάσει αὐτῶν σχέδιον Πατριαρχικῆς καὶ Συνοδικῆς πράξεως, ὅπερ μετὰ τῆς γνωμοδοτήσεως τῆς πρὸς μελέτην τοῦ ζητήματος τούτου συστάσης ἐπιτροπῆς ἀπέστειλε πρὸς τὸ ἐπὶ τῶν ᾿Εξωτερικῶν ῾Υπουργεῖον διὰ τὰ καθ᾿ ἑαυτό.
῎Εχοντες ὑπ᾿ ὄψει ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν τὸ σχέδιον τῆς Πατριαρχικῆς καὶ Συνοδικῆς πράξεως περὶ διοικήσεως τῶν ἐν ταῖς Νέαις Χώραις τῆς ῾Ελλάδος ἐπαρχιῶν δι᾿ οὗ τηροῦνται καὶ τὰ κανονικὰ δικαιώματα τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ τὴν ἐπιτακτικὴν καὶ ἐπείγουσαν ἀνάγκην τῆς διορθώσεως τῶν ἀνωμαλιῶν τῶν παρατηρουμένων εἰς τὰς Μητροπόλεις τῶν Νέων Χωρῶν ὑποβάλλομεν ὑπὸ τὴν ψῆφον τῆς Βουλῆς τὸ ἀκόλουθον Σχέδιον Νόμου ἀποτελουμένου ἐκ τριῶν ἄρθρων.
.....................................................................................
Μετὰ δὲ τὴν συγχώνευσιν ἐκλείπει πλέον τελείως ἡ διάκρισις μεταξὺ Μητροπολιτῶν τῶν παλαιῶν καὶ Νέων Χωρῶν διὰ τῆς ἐκλογῆς τῶν μελῶν τῆς Διαρκοῦς ῾Ιερᾶς Συνόδου κατὰ τὰ πρεσβεῖα τῆς ἀρχιερωσύνης ἐκ κοινοῦ καταλόγου ἐν τῷ ὁποίῳ ἔχουσι καταγραφῇ οἱ Μητροπολίται τῆς ᾿Ελλάδος κατὰ τὰ πρεσβεῖα τῆς ἀρχιερωσύνης. Οὕτω ἐπέρχεται βαθμηδὸν καὶ ὁμαλῶς ὁ σκοπός, ὃν ἐπιδιώκει τὸ παρὸν σχέδιον Νόμου, ἡ κατὰ τὸ δυνατὸν ἄρσις τῆς διακρίσεως μεταξὺ Μητροπολιτῶν τῆς Παλαιᾶς καὶ Νέων Χωρῶν».
Παραιτηθείσης τῆς Οἰκουμενικῆς Κυβερνήσεως ᾿Αλεξάνδρου Ζαΐμη τὴν 4ην ᾿Ιουλίου 1928, τὴν Πρωθυπουργίαν ἀνέλαβεν ὁ ᾿Ελευθέριος Βενιζέλος τοῦ ᾿Ανδρέου Μιχαλακοπούλου ἀναλαβόντος τὸ ῾Υπουργεῖον ᾿Εξωτερικῶν συντελέσαντος οὕτω εἰς τὴν ὑπογραφὴν καὶ δημοσίευσιν τοῦ ψηφισθέντος ὑπὸ τῆς Κυβερνήσεως Ζαΐμη Νόμου 3615 εἰς τὸ Φ. Ε. Κ. 120/11.7.1928
Παραθέτομεν ἐπίσης καὶ τὴν ῎Εκθεσιν τῆς Κοινοβουλευτικῆς ᾿Επιτροπῆς ἐπὶ τῆς Παιδείας πρὸς τὴν Βουλὴν τῶν ᾿Ελλήνων, εἰς τὴν ὁποίαν συμπεριλαμβάνεται καὶ ἡ ἄποψις τοῦ Μακαριστοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ᾿Αθηνῶν κυροῦ Χρυσοστόμου, ὡς ἑνός, ἐκ τῶν κυρίων εἰσηγητῶν τῆς λύσεως ταύτης, τὴν ὁποίαν ἐπικαλέσθησαν οἱ πολιτικοί πρὸς ὑποστήρηξιν τῶν ἀπόψεών των.
«Πρὸς τὴν Βουλήν
᾿Απὸ τῆς ἑπομένης τῶν ἀπελευθερωτικῶν τοῦ 1912 καὶ 1913 πολέμων ἐτέθη ἀμέσως ἐπὶ τάπητος τὸ ζήτημα τῆς διακυβερνήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν. ῾Ως πρώτη σκέψις ἐπρυτάνευσε τότε ἡ χειραφέτησις αὐτῶν καὶ ἡ προσάρτησίς των εἰς τὴν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν τῆς ῾Ελλάδος. ῏Ητο ἄλλως τε ἡ λύσις αὕτη ἡ κρατοῦσα κανονικὴ ἀρχὴ ἐν τῇ ᾿Ορθοδόξῳ ᾿Ανατολικῇ ᾿Εκκλησίᾳ ἀνέκαθεν, ὅπως διετυπώθη ὑπὸ τοῦ ιζ´ κανόνος τῆς Δ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καὶ ἐπανελήφθη ὑπὸ τοῦ λη´ κανόνος τῆς Πενθέκτης Συνόδου. ῾Οσάκις δηλαδὴ ἔν τινι χώρᾳ ἐπήρχετο πολιτικὴ μεταβολὴ ἐπηκολούθει καὶ θρησκευτικὴ διαρρύθμισις σύμφωνος «τοῖς πολιτικοῖς καὶ δημοσίοις τύποις». ῾Η ἀρχὴ αὕτη ἐτηρήθη καὶ κατὰ τὴν διὰ πατριαρχικῶν καὶ συνοδικῶν Τόμων ἀνακήρυξιν τῶν Αὐτοκεφάλων ᾿Εκκλησιῶν τῶν χωρῶν ἐκείνων, αἱ ὁποῖαι ἀπελευθερωθεῖσαι ἀπὸ τὸ τουρκικὸν Κράτος ἀπετέλεσαν ἴδια Κράτη ἤτοι τῆς ῾Ελλάδος τῷ 1850, τῆς Σερβίας τῷ 1879, τῆς Ρουμανίας τῷ 1882. ῾Η κανονικὴ αὕτη ἀρχὴ ἐφηρμόσθη ὡς ἦτο ἑπόμενον καὶ κατὰ τὴν προσάρτησιν τῆς ῾Επτανήσου εἰς τὴν ῾Ελλάδα, τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Θεσσαλίας καὶ μικροῦ μέρους τῆς ᾿Ηπείρου, ὅτε ἐπηκολούθησε καὶ ἡ ἐκκλησιαστικὴ αὐτῶν προσάρτησις διὰ πατριαρχικῶν καὶ συνοδικῶν πράξεων. Τοῦτ᾿ αὐτὸ συνέβη καὶ διὰ τὰς ὀρθοδόξους Μητροπόλεις τῆς Πολωνίας (1924), τῆς Βεσσαραβίας, τῆς Βοσνίας καὶ ᾿Ερζεγοβίνης. Καὶ ἦτο ἑπόμενον, ὅτι ἡ αὐτὴ ὁδὸς ἔπρεπε νὰ ἀκολουθηθῇ καὶ διὰ τὰς Μητροπόλεις τῶν Νέων Χωρῶν. Δυστυχῶς τὰ ἐπακολουθήσαντα γνωστὰ γεγονότα τῆς τελευταίας δωδεκαετίας, οἱ συνεχεῖς ἐσωτερικοὶ καὶ ἐξωτερικοὶ ἀγῶνες ἔστρεψαν τὴν προσοχὴν τῶν ἑκάστοτε Κυβερνήσεων εἰς ἄλλα ζητήματα καὶ ἀνέβαλον τὴν λύσιν τοῦ ζωτικωτάτου τούτου διὰ τὰς Νέας κυρίως Χώρας ζητήματος.
Τὴν Μικρασιατικὴν καταστροφὴν ἐπηκολούθησεν ἡ ἐκρίζωσις τοῦ ῾Ελληνισμοῦ τοῦ Πόντου, τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας καὶ τῆς ᾿Ανατολικῆς Θράκης καὶ ἡ ἀπογύμνωσις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Τὸ ζήτημα τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως τῶν Νέων Χωρῶν προσλαμβάνει οὕτω νέαν μορφήν· ἄρδην μετεβλήθησαν αἱ βάσεις ἐπὶ τῶν ὁποίων θὰ ἐστηρίζετο μία χειραφέτησις τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον. Πρόσφατοι εἶνε εἰς τὴν μνήμην ὅλων οἱ ἀγῶνες τῆς ῾Ελληνικῆς ἐν Λωζάνῃ ᾿Αντιπροσωπείας πρὸς ἀπόκρουσιν τῶν τουρκικῶν ἀξιώσεων περὶ «ἀπομακρύνσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μεθ᾿ ὅλων τῶν ὀργάνων καὶ θεσμοθετημένων σωμάτων του», οἱ ὁποῖοι ἐστέφθησαν, κατόπιν ὑπερανθρώπων προσπαθειῶν, ὑπὸ ἐπιτυχίας. Τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον ἐσώθη, ἀλλ᾿ ἀμέσως ἐπανῆλθεν ἐπὶ τάπητος τὸ ζήτημα τῆς διοικήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν.
᾿Εγένοντο ἐπανειλημμέναι ἀπόπειραι καθορισμοῦ τρόπου καὶ συστήματος διοικήσεως αὐτῶν, προὐτάθησαν δὲ διάφοροι λύσεις. Δυστυχῶς ὅμως αἱ Μητροπόλεις ἐξηκολούθησαν μένουσαι ἄνευ Κέντρου, καὶ ἄνευ διοικήσεως αἱ δυσχέρειαι αὐτῶν ηὔξανον. ᾿Επὶ πλέον αἱ χειροτονίαι ᾿Αρχιερέων ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐξηκολούθουν εἰς βάρος τοῦ Γενικοῦ ᾿Εκκλησιαστικοῦ Ταμείου. Οὐχὶ δὲ ὀλίγαι προστριβαὶ ἐγεννῶντο συχνὰ καὶ ἐκ χειροτονιῶν ἱερέων ὑπὸ ἀρχιερέων τῶν Νέων Χωρῶν.
Αἱ κυριώτεραι τῶν λύσεων τῶν ἀφορωσῶν τὴν ἐκκλησιαστικὴν διοίκησιν τῶν Νέων Χωρῶν εἶναι αἱ ἑξῆς·
Α´. Χειραφέτησις καὶ προσάρτησις τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν εἰς τὴν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν τῆς ῾Ελλάδος, ὡς ἐγένετο διὰ τὴν ᾿Εκκλησίαν τῆς ῾Επτανήσου, τῆς Θεσσαλίας, συμμετεχόντων τῶν Μητροπολιτῶν τῶν Ν. Χωρῶν τόσον εἰς τὴν ῾Ι. Σύνοδον ᾿Αθηνῶν, ὅσον καὶ εἰς τὴν διοίκησιν τοῦ Γεν. ᾿Εκκλησιαστικοῦ Ταμείου.
Β´. Τήρησις τοῦ νῦν ᾿Εκκλησιαστικοῦ καθεστῶτος τοῦ κρατοῦντος ἐν ταῖς ᾿Επαρχίαις τῶν Ν. Χωρῶν, καθ᾿ ὃ αὗται διοικοῦνται ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἄνευ συμμετοχῆς τῆς ῾Ιεραρχίας τῶν Ν. Χωρῶν, ὑπὸ ᾿Αρχιερέων οἱ ὁποῖοι κατὰ συγκυρίαν εὑρέθησαν ἐν Κωνσταντινουπόλει καὶ συγκροτοῦσιν ἐκεῖ τὴν ῾Ιερὰν Σύνοδον.
Γ´. Διαίρεσις τῶν ἐπαρχιῶν εἰς 5 θέματα Θράκης, Μακεδονίας, ᾿Ηπείρου, Νήσων Αἰγαίου καὶ Κρήτης μὲ Συνόδους τακτικὰς ἐχούσας πάσας τὰς ἐξουσίας καὶ τὰς εὐθύνας τὰς ὁποίας οἱ ῾Ι. Κανόνες καθορίζουσιν. Αὗται ἐκλέγουσι καὶ διορίζουσι τοὺς ᾿Αρχιερεῖς τοῦ θέματος, τῆς μὲν ἐκλογῆς αὐτῶν ἐγκρινομένης ὑπὸ τοῦ Πατριαρχείου, τῆς δὲ δικαστικῆς ἀποφάσεως ἐκκαλουμένης εἰς τὸ Πατριαρχεῖον. Σύστημα κατ᾿ ἐξοχὴν ἀποκεντρωτικὸν τὸ ὁποῖον ἐνδεχομένως ὑπὸ διαφορετικὰς συνθήκας θὰ ἦτο τὸ ἐπωφελέστερον διὰ τὴν ᾿Εκκλησίαν καὶ τὸ μᾶλλον σύμφωνον πρὸς τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς κανόνας.
Δ´. ῞Ιδρυσις διαρκοῦς Συνόδου ἐν Θεσσαλονίκῃ, εἰς ἣν θὰ μετεβιβάζετο ἐπιτροπικῶς ἡ ἐπὶ τῶν Νέων Χωρῶν Πατριαρχικὴ ἐξουσία, ἵδρυσις ᾿Εκκλησιαστικοῦ Ταμείου τῶν Ν. Χωρῶν, βαθμιαία κατάργησις τῶν κριθεισῶν ὑπεραρίθμων Μητροπόλεων καὶ καθιέρωσις τῆς συγκλήσεως τῆς ῾Ιεραρχίας κατ᾿ ἔτος μὲ εὑρυτάτην δικαιοδοσίαν διοικητικὴν καὶ δικαστικήν. Εἶναι σύστημα τὸ ὁποῖον ὄχι μόνον θὰ ἐδημιούργει δευτέραν ἐν τῷ Κράτει ᾿Εκκλησίαν, ἀλλὰ καὶ ἀντίκειται εἰς τὴν προσπάθειαν πρὸς ἀφομοίωσιν τῶν ᾿Εκκλησιῶν Παλαιᾶς καὶ Νέας ῾Ελλάδος. ᾿Απεκρούσθη ἐντόνως ἰδίᾳ ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, διότι θὰ ἐδημιούργει, τώρα ἐφαρμοζόμενον, ὅπως καὶ ἡ κατὰ θέματα διοίκησις, λίαν ἐπικίνδυνον ἀνταγωνισμὸν μεταξὺ τῶν δύο ἐν τῷ Κράτει ᾿Εκκλησιῶν.
῾Υπὲρ ὅλων τῶν προεκτεθεισῶν λύσεων συντρέχουσιν ὁμολογουμένως λόγοι ἰσχυροὶ καὶ ἀπὸ κανονικῆς καὶ ἀπὸ διοικητικῆς ἀπόψεως. Δυστυχῶς ὅμως οὐδεμία τῶν ἀπόψεων τούτων λύει τὸ ζήτημά μας·
καὶ Ε´. ῾Η πλήρης διοικητικὴ ἀφομοίωσις τῆς ᾿Εκκλησίας τῶν Ν. Χωρῶν πρὸς τὴν τῆς Π. ῾Ελλάδος διὰ τῆς συμμετοχῆς τόσον εἰς τὴν ῾Ι. Σύνοδον τῶν ᾿Αθηνῶν ὅσον καὶ εἰς τὴν διοίκησιν τοῦ Γεν. ᾿Εκκλησ. Ταμείου τῶν Μητροπολιτῶν τῶν Ν. Χωρῶν, διατηρουμένης ὅμως τῆς ψιλῆς δικαιοδοσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἐπὶ τῶν ᾿Αρχιερέων τῶν Ν. Χωρῶν καὶ ἐκδηλουμένης εἰς ὡρισμένα σημεῖα ἐφ᾿ ὅσον περὶ μεταφορᾶς τῆς ἕδρας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐκ Κωνσταντινουπόλεως οὔτε σκέψις εἶνε δυνατὸν νὰ γίνῃ, διότι ὁ θεσμὸς αὐτοῦ, ἑδρεύοντος ἐξ ἀρχῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἀπορρέει ἐκ τριῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τῆς Β´ (κανὼν β´), τῆς Δ´ (κανὼν κη´) καὶ τῆς Πενθέκτης (κανὼν λθ´), εἶναι δὲ ἀσύμφορος καὶ ταπεινωτικὴ διὰ τὴν ᾿Ορθόδοξον ᾿Εκκλησίαν καὶ ἐπιβάλλεται ὄχι μόνον ἡ διατήρησις αὐτῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐνίσχυσις αὐτῆς καὶ δι᾿ ἄλλων μὲν μέσων, ἰδίᾳ δὲ διὰ τῆς μὴ ἀποσπάσεως ἀπ᾿ αὐτοῦ τῶν ἐπαρχιῶν τῶν Νέων Χωρῶν, ὁπότε ἀπογυμνοῦται τελείως ὁ Οἰκουμενικὸς Θρόνος καὶ ἀρχιερέων καὶ πληθυσμῶν.
Εἶναι γνωστὸν ὅτι ἡ θέσις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου εἶναι ἀξιοθρήνητος σήμερον, ἀλλὰ τὸ κῦρος αὐτοῦ, κῦρος πανορθόδοξον, ἅμα καὶ παγχριστιανικόν, δὲν ἔπαυσεν ὑφιστάμενον ἐν τῇ συνειδήσει σύμπαντος τοῦ Χριστιανικοῦ κόσμου. Αἱ ἐν ῾Ελλάδι Μητροπόλεις αὐτοῦ ἀποτελοῦν ἔρεισμα τοῦ Πατριαρχείου. ῾Ο ἐλάχιστος ἐν Κωνσταντινουπόλει ὀρθόδοξος κόσμος δὲν ἐπαρκεῖ νὰ στηρίξῃ τὴν ζωὴν καὶ τὸ γόητρον τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, ἀναγκαίως θὰ καταπέσῃ διὰ τῆς χειραφετήσεως τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν ἡ ἱστορικὴ αἴγλη καὶ ἡ λαμπρότης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. ᾿Ελπίζομεν ὅλοι νὰ ἐπιδιώξωμεν τὴν βελτίωσιν τῶν μετὰ τῆς Τουρκίας σχέσεων ἐκ τῆς ὁποίας θὰ ἐξαρτηθῇ ἀσφαλῶς καὶ ἡ τόνωσις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
Τὴν τελευταίαν λύσιν ἔρριψεν εἰς τὸ μέσον κληρικός, περὶ τὴν ᾿Εκκλησιαστικὴν ῾Ιστορίαν ἐντριβέστατος, ὁ Μακαριώτατος ᾿Αρχιεπίσκοπος ᾿Αθηνῶν κ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, διετύπωσε δὲ ταύτην τὸ νομοσχέδιον τοῦ κ. ῾Υπουργοῦ τῆς Παιδείας, τὸ ὁποῖον τίθεται ἤδη ὑπὸ τὴν ψῆφον ὑμῶν. Εἶναι σταθερὰ καὶ ἀμετάτρεπτος ἡ ἀπόφασις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ πάντων ἀνεξαιρέτως τῶν ἐχόντων γνώμην ἐπὶ τοῦ ζητήματος τούτου νὰ διατηρηθῇ ἔστω καὶ σκιώδης ἡ πνευματικὴ δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου ἐπὶ τῶν ἐν ῾Ελλάδι Μητροπόλεων αὐτοῦ καὶ ᾿Επισκοπῶν. Καὶ διὰ τοῦτο ἔπρεπε νὰ εὑρεθῇ σύστημα συμβιβάζον τὰ πράγματα χωρὶς νὰ διακοπῶσιν ἐντελῶς οἱ πνευματικοὶ δεσμοὶ τῶν ᾿Αρχιερέων τῶν Ν. Χωρῶν μετὰ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀλλ᾿ αἱ μὲν Μητροπόλεις χωρὶς νὰ ἀποσπασθῶσιν ἀπὸ τὸν Οἰκουμενικὸν Πατριάρχην θὰ διοικῶνται κανονικῶς, θὰ τεθῇ δὲ τέρμα εἰς τὴν ἐπικρατοῦσαν ἀπερίγραπτον ἀνωμαλίαν, τὴν ὁποίαν δὲν δύναται νὰ θεραπεύσῃ μήτε ἡ ἵδρυσις ἰδίας Συνόδου ἐν Θεσσαλονίκῃ, μήτε ἡ διοίκησις κατά θέματα, ἐφ᾿ ὅσον μάλιστα διὰ τὴν τελευταίαν ταύτην κατὰ θέματα διοίκησιν παρουσιάζονται σήμερον συνταγματικὰ κωλύματα ἀνυπέρβλητα. Αὐτὸ τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον ἀναγνωρίζει ὅτι δὲν δύναται νὰ κυβερνᾷ ἀμέσως Μητροπόλεις ἀνηκούσας εἰς ξένον κράτος. Μήπως ἐν τῇ πραγματικότητι δὲν ὑφίσταται ἤδη διοικητικὴ ἀφομοίωσις ἐν μέρει τῶν Μητροπόλεων τῶν Νέων Χωρῶν πρὸς τὰς τῆς Παλαιᾶς ῾Ελλάδος; (Γενικὸν ᾿Εκκλησιαστικὸν Ταμεῖον, Διοίκησις Μονῶν Νέας ῾Ελλάδος, ᾿Εποπτικὸν Συμβούλιον ᾿Εκκλησιαστικῆς ᾿Εκπαιδεύσεως, Συμμετοχὴ Μητροπολιτῶν Νέων Χωρῶν εἰς τὴν διοίκησιν τοῦ Γεν. ᾿Εκκλησ. Ταμείου);
Παραθέτομεν ἐνταῦθα τὴν γνώμην τοῦ Μακαριωτάτου ᾿Αρχιεπισκόπου ᾿Αθηνῶν κ. Χρυσοστόμου, τονίζοντος μετὰ πάσης δυνατῆς σαφηνείας τὰ τοῦ ζητήματος τούτου·
“Κατὰ τὸ σχέδιον τοῦτο, χωρὶς νὰ διακόψωσιν ἐντελῶς τοὺς πνευματικοὺς δεσμούς των μετὰ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου αἱ Μητροπόλεις τῶν λεγομένων Ν. ῾Ελληνικῶν Χωρῶν, ἤτοι Μακεδονίας, Θρᾴκης, ᾿Ηπείρου καὶ Νήσων, ἑνοῦνται διοικητικῶς μετὰ τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Τὸ Πατριαρχεῖον ἀναθέτει τὴν διοίκησιν τῶν εἰρημένων Μητροπόλεων εἰς τὴν ῾Ι. Σύνοδον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ἑπομένως παραιτεῖται εἰς τὸ ἑξῆς οἱασδήποτε ἀσκήσεως διοικητικῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς ᾿Εξουσίας ἐπ᾿ αὐτῶν. Τὴν ἐξουσίαν ταύτην θὰ ἀσκῇ ἡ ῾Ι. Σύνοδος, ἧς θὰ μετέχωσι τούτου ἕνεκα, καὶ οἱ ᾿Αρχιερεῖς τῶν εἰρημένων Μητροπόλεων. ῾Ο τρόπος τῆς συμμετοχῆς των ἔχει περιορισμούς τινας, σχετιζομένους πρὸς τὴν ὕπαρξιν προσωρινῶν Μητροπόλεων, τοιούτων ὁποῖαι, τεσσαράκοντα τὸν ἀριθμόν, ἐν ἔτει 1833 εἶχον ἱδρυθῆ καὶ ἐν τῇ Αὐτοκεφάλῳ ᾿Εκκλησίᾳ τῆς ῾Ελλάδος χάριν τῶν τότε προσφύγων ἐκ Τουρκίας ᾿Αρχιερέων. ᾿Εκ τῆς ὑπάρξεως τοιούτων Μητροπόλεων ἐν ταῖς Ν. Χώραις καὶ ᾿Αρχιερέων εἴτε ἄνευ θέσεως, εἴτε βοηθῶν, οἷοι ἐχειροτονήθησαν ἐσχάτως, ἐξηρτήθη ὡρισμένη διάταξις περὶ τῆς πληρώσεως χηρευουσῶν ἑδρῶν ἐν ταῖς Ν. Χώραις. ᾿Αλλ᾿ ἐτέθη θεμελιώδης καὶ ἀπαράβατος διάταξις καθ᾿ ἣν ἀπαγορεύεται μὲν ἡ μετάθεσις ᾿Αρχιερέων ἀπὸ Μητροπόλεως μονίμου εἰς Μητρόπολιν μόνιμον, ἀπαγορεύεται δ᾿ ὡσαύτως ἡ πλήρωσις προσωρινῆς ἕδρας αὐτοδικαίως συγχωνευομένης μετὰ τῆς ἐξ ἧς ἀπεσπάσθη. Οὕτω δὲ ἂν ἐφηρμόζετο τὸ ἐν λόγῳ σχέδιον αἱ νῦν χηρεύουσαι Μητροπόλεις Φιλιατῶν καὶ Μετσόβου θὰ κατηργοῦντο, θὰ ἐτίθετο δ᾿ ὁριστικῶς τέρμα εἰς τὰς χειροτονίας νέων ᾿Αρχιερέων.
Εἶναι δὲ προφανὲς ὅτι διὰ τοῦ σχεδίου δὲν θίγονται ἀπολύτως τὰ τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ὡς πρὸς τὴν πλήρωσιν τῶν ἐν αὐτῇ χηρευουσῶν ᾿Αρχιερατικῶν ἑδρῶν. Τὸ μόνον νέον κατὰ τὸ σχέδιον εἶναι τοῦτο, ὅτι τῆς ἐκλογῆς θὰ μετέχωσι καὶ οἱ ᾿Αρχιερεῖς τῶν Ν. Χωρῶν, οἱ μέλλοντες νὰ παρακάθηνται ἐν τῇ ῾Ι. Συνόδῳ, ὅπως τῆς καταστάσεως ᾿Αρχιερέων τῶν Ν. Χωρῶν θὰ μετέχωσιν ἑκάστοτε τὰ ἐκ τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας συνοδικὰ μέλη. Διότι ἐν τῇ πραγματικότητι μία θὰ ἀποτελεσθῇ ᾿Εκκλησία ἐν ῾Ελλάδι διὰ τῆς διοικητικῆς ταύτης ἀφομοιώσεως ἐν μέρει ὑφισταμένης ἤδη καὶ διὰ τοῦ Γεν. ᾿Εκκλησ. Ταμείου, εἰς ὃ ἐσχάτως, κατὰ νόμον, ἐπανῆλθον οἱ καὶ ἄλλοτε ἐν αὐτῷ παρακαθήμενοι ᾿Αρχιερεῖς τῶν Ν. Χωρῶν. Οἱ ᾿Αρχιερεῖς οὗτοι διοικοῦσι τὰς Μονὰς τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας, ὡς οἱ ᾿Αρχιερεῖς ταύτης διοικοῦσι τὰς ἐν ῾Ελλάδι Μονὰς τοῦ Οἰκουμ. Πατριαρχείου. ᾿Εν γενικωτέρᾳ ἐννοίᾳ πρόκειται περὶ Διοικήσεως τῶν Μονῶν.
Βεβαίως δὲν χειραφετοῦνται πλήρως καὶ ἀπολύτως αἱ Μητροπόλεις τῆς Μακεδονίας, Θρᾴκης, ᾿Ηπείρου καὶ Νήσων καθ᾿ ὃν τρόπον ἐχειραφετήθησαν αἱ ᾿Εκκλησιαστικαὶ ᾿Επαρχίαι τῆς ῾Επτανήσου, εἶτα δὲ τῆς Θεσσαλίας, ἐν μέρει δὲ καὶ τῆς ᾿Ηπείρου, καὶ δύναται ἐκ πρώτης ὄψεως νὰ ὑπολάβῃ τις ὅτι ἡ διοικητικὴ ἀφομοίωσις δὲν ἐμφανίζεται ἀπολύτως σύμφωνος πρὸς τὰς ἀπαιτήσεις τῶν ῾Ι. Κανόνων. ᾿Απολύτως σύμφωνος πρὸς τὰς ἀπαιτήσεις ταύτας θὰ ἦτο ἡ διακοπὴ παντὸς δεσμοῦ τῶν ἐν λόγῳ Μητροπόλεων πρὸς τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον. ᾿Αλλ᾿ ὡς ἤδη εἴπομεν πρόκειται περὶ ἔργου μᾶλλον οἰκονομίας, χάριν τοῦ Πατριαρχείου, χωρὶς ἐκ τῆς τοιαύτης οἰκονομίας νὰ πάσχῃ τι τὸ Αὐτοκέφαλον τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Δὲν πρέπει νὰ διαφεύγῃ ἡμᾶς τὸ κρισιμώτατον τῆς θέσεως ἐν ᾗ διατελεῖ τὸ Πατριαρχεῖον, ἔχομεν δὲ ὑπέρτατον καὶ ᾿Εκκλησιαστικὸν ἀλλὰ καὶ ᾿Εθνικὸν συμφέρον νὰ διασώσωμεν τὸ Πατριαρχεῖον.
Μετά τήν ἀραβικήν κατάκτησιν τῆς ᾿Ανατολῆς, κυρίως εἰπεῖν εἶχον καταργηθῇ τά τρία ἔνδοξα Πατριαρχεῖα. ᾿Επί αἰῶνας μακρούς ἐν ὅλῳ τῷ Πατριαρχείῳ λ. χ. ᾿Αλεξανδρείας ὑπῆρχεν εἷς μόνος ᾿Επίσκοπος, ὁ Πατριάρχης· ἐπί περιόδους ὁλοκλήρους τό Πατριαρχεῖον ᾿Αντιοχείας ἐστερεῖτο Πατριάρχου. Οὐχί δέ σπανίως οἱ Πατριάρχαι τῆς ᾿Ανατολῆς ἥδρευον ἐν Κων/πόλει. ᾿Αλλά τό Πατριαρχεῖον Κων/πόλεως δέν ἠθέλησε ποτέ νά καταργήσῃ τά ἄλλα Πατριαρχεῖα. Μετά δέ τήν ἅλωσιν τῆς Κων/πόλεως τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον καί ἐξέλεγε καί ἔπαυε πολλάκις Πατριάρχας, οἵτινες ἐν Κων/πόλει διατρίβοντες μετεῖχον τῶν Συνόδων τοῦ Πατριαρχείου καί διά διοικητικά πολλάκις ζητήματα. ᾿Επαύθη Πατριάρχης ᾿Αλεξανδρείας ἐπί τῷ λόγῳ ὅτι ἀπουσίασε πλέον τῶν ἕξ μηνῶν ἐκ τῆς ἕδρας του. Τοῦτο ὅμως δέν σημαίνει ὅτι κατηργήθη τό Αὐτοκέφαλον τῶν Πατριαρχείων. ῾Η Μητρόπολις Χαλεπίου κινδυνεύουσα ἐκ τῆς λατινικῆς προπαγάνδας οὐχί ἅπαξ ὑπήχθη ὑπό τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον, ἀποδοθεῖσα πάλιν εἰς τό Πατριαρχεῖον ᾿Αντιοχείας. Τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον διῴκει ἐν τῇ πραγματικότητι τά λοιπά Πατριαρχεῖα χωρίς ἐκ τούτου νά πάθῃ τι ἐπαναλαμβάνομεν τό αὐτοκέφαλον αὐτῶν.
Δέν πρέπει ἐπίσης νά διαφεύγωσιν ἡμᾶς οἱ ἰδιαίτεροι δεσμοί τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας πρός τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον. ῾Ο Συνοδικός Τόμος τοῦ 1850 ἐπιβάλλει εἰς τήν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν ν᾿ ἀναφέρηται εἰς τό Οἰκουμ. Πατριαρχεῖον «ἐν τοῖς συμπίπτουσιν ἐκκλησιαστικοῖς πράγμασι τοῖς δεομένοις συσκέψεως καί συμπράξεως πρός κρείττονα οἰκονομίαν καὶ στηριγμόν τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας». Εἶναι δέ γνωστόν, ὅτι δύο Μητροπολῖται ἐσχάτως ἐποίησαν ἔκκλησιν πρός τόν Οἰκουμ. Πατριάρχην, χωρίς ἐκ τούτου νά πάθῃ τι τό αὐτοκέφαλον τῆς ἡμετέρας ᾿Εκκλησίας.
᾿Επιτραπήτω ἡμῖν νά φρονῶμεν, ὅτι βεβαίως ἀπολύτως σύμφωνος πρός τήν κανονικήν ἀκρίβειαν εἶναι ἡ πλήρης χειραφέτησις τῶν Μητροπόλεων τῶν Ν. Χωρῶν και ἡ παράδοσις τῆς διοικήσεως αὐτῶν εἰς τήν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν ἀλλά τό περί οὗ πρόκειται σχέδιον, ὡς ἔργον οἰκονομίας δέν εἶναι ἄνευ προηγουμένου ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῆς ᾿Εκκλησίας, οὐδέ προσκρούει εἰς τό αὐτοκέφαλον τῆς ἡμετέρας ᾿Εκκλησίας κατά τρόπον δυνάμενον νά βλάψῃ ἤ νά καταργήσῃ αὐτό. ῎Ισως μάλιστα εἶναι καί κατά τοῦτο ὠφέλιμον, ὅτι δέν εἰσάγει ἀποτόμως καί ἀπεριορίστως τήν ῾Ιεραρχίαν τῶν Ν. Χωρῶν εἰς τόν διοικητικόν ὀργανισμόν τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας. ᾿Εάν ἐγίνετο πλήρης χειραφέτησις θά περιήρχετο εἰς μειονεκτικήν θέσιν ἡ ῾Ιεραρχία τῆς Αὐτοκεφάλου ᾿Εκκλησίας καί ἐν τῇ πραγματικότητι τήν διοίκησιν τῆς ὅλης ἐν ᾿Ελλάδι ᾿Εκκλησίας θ᾿ ἀνελάμβανεν ἡ διπλασία σχεδόν τόν ἀριθμόν ῾Ιεραρχία τῶν Ν. Χωρῶν. Κατά τό ὑπ᾿ ὄψιν σχέδιον τοιοῦτον τι δέν θά συμβῇ, διότι τοῦτο καθορίζει περιωρισμένην τήν θέσιν τῆς ῾Ιεραρχίας τῶν Ν. Χωρῶν ἐν τῇ Διαρκῇ ῾Ιερᾷ Συνόδῳ. Καθ᾿ ἡμᾶς τό σχέδιον τοῦτο δέν ἀνταποκρίνεται μόνον εἰς πραγματικάς καί ἀναμφισβητήτους ἐκκλησιαστικάς ἀνάγκας, ἀλλά καί θά ἐνισχύσῃ σημαντικῶς τήν Αὐτοκέφαλον ᾿Εκκλησίαν, θά ἐμφανίσῃ τήν ἐν ῾Ελλάδι ᾿Ορθόδοξον ᾿Εκκλησίαν ἰσχυράν καί μεγάλην καί ἐσωτερικῶς καί ἐξωτερικῶς. ῾Η ῾Ιεραρχία τῶν Ν. Χωρῶν συνεργαζομένη ἀδελφικῶς μετά τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς Παλαιᾶς ῾Ελλάδος θ᾿ ἀποτελέσῃ σπουδαῖον παράγοντα καί θά ἐνισχύσῃ τάς ὑπό τῆς ῾Ιεραρχίας ταύτης καταβαλλομένας προσπαθείας πρός ἐπίλυσιν τῶν ἀπασχολούντων αὐτήν μεγάλων καί σοβαρῶν ζητημάτων”.
῾Η Κοινοβουλευτικὴ ᾿Επιτροπὴ, ἀποδεχομένη κατὰ τὴν μεγίστην αὐτῆς πλειονοψηφίαν κατ᾿ ἀρχὴν τὸ ὑπὸ κρίσιν νομοσχέδιον διατυπώνει τὸ ἄρθρον 1 ὡς κατωτέρω ἐν τῇ ἐννοίᾳ ὅτι τὰ ἐν τῷ ἄρθρῳ τούτῳ ἀναφερόμενα κανονικὰ δικαιώματα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἐπὶ τῶν Μητροπολιτῶν τῶν Νέων Χωρῶν εἶνε μόνον τὸ μνημόσυνον αὐτοῦ ὑπὸ τῶν ᾿Αρχιερέων τῶν Νέων Χωρῶν καὶ ἡ λῆψις τῆς ἐπευλογίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ὑπὸ τῶν ἑκάστοτε καθισταμένων ᾿Αρχιερέων τῶν Νέων Χωρῶν. ᾿Επίσης θεωρεῖ πλέον ἢ ἐπαρκῆ διὰ τὰς ἀνάγκας τῆς ᾿Εκκλησίας ἐννεαμελῆ ῾Ιερὰν Σύνοδον ἐν ᾿Αθήναις ἀντὶ τῆς ἐκ δεκατριῶν μελῶν Συνόδου, τὴν ὁποίαν προτείνει τὸ ὑπὸ κρίσιν νομοσχέδιον, καὶ νομίζει ὅτι εἶνε ἀπόλυτος ἀνάγκη ἰδίᾳ ἐν ταῖς Νέαις Χώραις νὰ ἐπεκταθῇ ὁ «περὶ ἐνοριακῶν ναῶν καὶ ἐφημερίων» νόμος τῆς 17 Νοεμβρίου Ι923.
῾Η ᾿Επιτροπὴ λαμβάνουσα ὑπ᾿ ὄψει τὸ ἐν Κρήτῃ ἰσχύον ἐκκλησιαστικὸν καθεστὼς δέχεται ὁμοφώνως ὅπως ὁ παρὼν νόμος μὴ ἔχῃ ἐφαρμογὴν ἐν Κρήτῃ.
῾Η Κοινοβουλευτική ἐπὶ τῆς Παιδείας ᾿Επιτροπή πεπεισμένη ὅτι τό Νομοσχέδιον τοῦτο ἔχει σκοπόν κυρίως νά ἑνώσῃ τούς ῞Ελληνας Χριστιανούς τῆς Παλαιᾶς καί Νέας ῾Ελλάδος καί ὅτι εἶναι πανελλήνιος ἀπαίτησις (πρός τήν ὁποίαν δέν δύναται νά μή συμμορφωθῇ ἡ ὑπό τοῦ ῎Εθνους ἀπορρέουσα ᾿Εκκλησία, εἰς ἐποχήν μάλιστα καθ᾿ ἥν ποικίλοι κίνδυνοι θρησκευτικοί, πολιτικοί, κοινωνικοί, ἠθικοί ἐπικρέμανται) ἡ ταχεῖα ψήψισις τοῦ παρόντος νομοσχεδίου, κηρύττει τοῦτο ὑπηρεσιακόν καί συνιστᾷ τήν ταχίστην ἐπιψήφισιν αὐτοῦ.
῾Ο Πρόεδρος ῾Ο Εἰσηγητὴς
Κ. ΓΟΝΤΙΚΑΣ Α. ΠΑΧΝΟΣ»
Τὸ Σχέδιον τοῦ Νόμου ἐψηφίσθη ὑπὸ τῆς ᾿Εθνικῆς ᾿Αντιπροσωπείας εἰς τὴν ¹θ´ (99ην) Συνεδρίαν τῆς 28ης ᾿Ιουνίου 1928, ἐν μέσῳ ἐντόνων συζητήσεων, ὡς αὗται καταχωροῦνται εἰς τὰ Πρακτικὰ τῆς Βουλῆς.
|
|