image with the sign of the Greek Church

Κεντρική Σελίδα | Ιερά Σύνοδος | Αρχιεπίσκοπος | 89,5 Radio | Ειδήσεις | Κοινωνία
Βιβλιοθήκη | Μουσείο | Multimedia | Τεχνική Βοήθεια | Σύνδεσμοι | Επικοινωνία

Ιερά Σύνοδος



ΕΠΙΚΟΙΝΩΝIA






ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ


Προηγούμενη σελίδα
Ἐν Ἀθήναις τῇ 31ῃ Μαρτίου 2004
ὑπ' ἀριθμ. 2785


ΕΓΚΥΚΛΙΟΝ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Πρός
Τούς Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτας
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Θέμα : «Περί τῆς συμμετοχῆς τῶν πιστῶν εἰς τήν Θείαν Εὐχαριστίαν».

Σεβασμιώτατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,

Κατά τάς τελευταίας δεκαετίας ἔχει παρατηρηθῆ ὅτι πολλοί πιστοί, ἐν ὄψει τῶν ἁγίων ἡμερῶν τοῦ Πάσχα καί τῶν Χριστουγέννων, συνωθοῦνται τήν παραμονήν αὐτῶν πρό τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου, διαγκωνιζόμενοι νά λάβουν τήν Θείαν Κοινωνίαν καί μάλιστα χωρίς νά ἔχουν συμμετάσχει εἰς τό Μυστήριον, κάποιοι δέ ἴσως καί χωρίς τήν δέουσαν προετοιμασίαν. Γεγονός εἶναι ἀκόμη ὅτι οἱ πλεῖστοι τούτων τόν ὑπόλοιπον χρόνον ἀπέχουν τῆς Θείας Μεταλήψεως, προφανῶς ἀπό ἄγνοιαν τῶν «κεκανονισμένων» ἤ παραπληροφόρησιν.

Διά νά ἐκλείψῃ ἡ διαμορφωθεῖσα αὐτή λατρευτική ἀταξία, ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἔκρινε σκόπιμον νά θέσῃ ὑπ' ὄψιν ὑμῶν καί δι' ὑμῶν εἰς τόν Κλῆρον καί εἰς ὅλον τό πλήρωμα τῆς καθ' ὑμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως τά κατωτέρω :

Βασική πεποίθησις κάθε Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ εἶναι, ὅτι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ δέν ἦλθεν εἰς τήν γῆν μας διά νά μᾶς δώσῃ μόνον τήν ὑπέροχον διδασκαλίαν Του, ἀλλά διά νά προσφέρῃ τήν θυσίαν τοῦ Σώματός Του καί τοῦ Αἵματός Του. Ἡ θυσία Του αὐτή μάλιστα πρέπει νά διαιωνίζεται, ὥστε οἱ πιστεύοντες εἰς Αὐτόν νά κοινωνοῦν αὐτό τό Σῶμά Του καί τό Αἷμά Του. Αὐτή εἶναι ἡ κατάληξις τῆς θείας διδασκαλίας Του καί ὁ πυρήν τῆς Ἐκκλησίας Του.

Διά τό μέγα τοῦτο θέμα ἔχομεν τήν μαρτυρίαν τῶν Εὐαγγελιστῶν καί Ἀποστόλων Του. Τόσον οἱ τρεῖς πρῶτοι Εὐαγγελισταί (Ματθαῖος Κεφ. 26, Μᾶρκος Κεφ. 14, Λουκᾶς Κεφ. 22), ὅσον καί ὁ Παῦλος εἰς τήν Α´ πρός Κορινθίους ἐπιστολήν (Κέφ. 11), διηγοῦνται λεπτομερῶς τό γεγονός τῆς ἱδρύσεως καί τῆς παραδόσεως τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Μυστηρίου, κατά τήν ἑσπέραν τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου.

Μέσα ἀπό τά κείμενα αὐτῶν προβάλλουν οἱ λόγοι τοῦ Κυρίου σαφεῖς καί ἡ ἐντολή Του κατηγορηματική. Οἱ μαθηταί θά πρέπει νά τελοῦν τό μυστήριον τῆς Εὐχαριστίας ἤ τῆς κλάσεως τοῦ ἄρτου ἐπαναλαμβάνοντες τούς λόγους Του : «λάβετε, φάγετε ...» εἰς ἀνάμνησιν τῆς λυτρωτικῆς Του θυσίας, καί νά κοινωνοῦν τό Σῶμά Του καί τό Αἷμά Του. Ἡ παραγγελία αὐτή τοῦ Σωτῆρος δέν σημαίνει τήν τέλεσιν μιᾶς ἀλληγορικῆς ἤ εἰκονικῆς πράξεως, ὅπως ἰσχυρίζονται μερικοί αἱρετικοί, ἀλλά δηλώνει τό ἱερόν μυστήριον τῆς μεταβολῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου εἰς Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, ἡ ὁποία λαμβάνει χώραν, κατά τούς Πατέρας, «ἀληθῶς καί οὐσιωδῶς», ὁ δέ Χριστός εἶναι πράγματι παρών, προσφέρων καί προσφερόμενος, θυσιάζων καί θυσιαζόμενος.

Ἐκτενής ἀνάπτυξις τοῦ μυστηρίου αὐτοῦ ἔγινεν ἀπό τόν ἴδιον τόν Κύριον, πολύ πρίν ἀπό τήν παράδοσίν Του τήν ἑσπέραν ἐκείνην. Τό Μυστήριον ὑπεδηλώθη διά τῶν παραβολῶν τοῦ Μεγάλου Δείπνου καί τῆς Ἀμπέλου, πρό πάντων ὅμως διά τῆς Διδασκαλίας Του τήν ἐπαύριον τοῦ μεγάλου θαύματος τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῶν ἄρτων (Ἰωάννης Κέφ. 6), ὅπου ἐπί λέξει εἶπεν : «ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν, ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς • ἐάν τις φάγῃ ἐκ τούτου τοῦ ἄρτου, ζήσεται εἰς τόν αἰῶνα, καί ὁ ἄρτος δέ ὅν ἐγώ δώσω, ἡ σάρξ μού ἐστιν, ἥν ἐγώ δώσω ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς» (στίχ. 51). Τό τελευταῖον τοῦτο ἐπαναλαμβάνει τρίς ὁ Κύριος τήν ἡμέραν ἐκείνην.

Αὐτήν τήν σαφῆ ἐντολήν καί παράδοσιν, τήν ὁποίαν ὁ Κύριος ἐνεπιστεύθη εἰς τούς μαθητάς Του, ἡ ἀρχαία Ἐκκλησία διεφύλαξε πιστῶς καί τήν μετέδωσεν εἰς τάς ἑπομένας γενεάς ἀπαραχάρακτον. Κατά τήν μεταποστολικήν ἐποχήν οἱ διάδοχοι τῶν Ἀποστόλων ἐπισημαίνουν, τόσον τήν διδασκαλίαν αὐτήν, ὅσον καί τήν πρᾶξιν τῆς πρώτης Ἐκκλησίας. Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας καί «ἡ Διδαχή τῶν Ἀποστόλων» καί ὁ μάρτυς Ἰουστῖνος τονίζουν τήν ἀλήθειαν, ὅτι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖον κοινωνοῦμεν, εἶναι «βρῶσις καί πόσις» καί πρέπει νά τά μεταλαμβάνωμεν, διότι μᾶς ἑνώνουν μετά τοῦ Θεανθρώπου Σωτῆρος καί μᾶς χαρίζουν τήν αἰώνιον ζωήν. Τήν ἀνάγκην τῆς μεταλήψεως αὐτῆς, τῆς Θείας Κοινωνίας, ἐπαναλαμβάνει καί τόν ἑπόμενον αἰῶνα, τόσον ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς, ὅσον καί ὁ Κυπριανός Καρχηδόνος.

Πολύ περισσότερον ὅμως ἐπιμένουν ἐπί τοῦ θέματος αὐτοῦ οἱ τρεῖς μεγάλοι Ἱεράρχαι Βασίλειος, Γρηγόριος καί Χρυσόστομος, οἱ ὁποῖοι διά πολλῶν παραδειγμάτων ἐπισημαίνουν τήν σπουδαιότητα, ἀλλά καί τήν ἀναγκαιότητα τοῦ μοναδικοῦ μυστηρίου τῆς θείας «μετουσίας». Τό αὐτό ἐπαναλαμβάνουν οἱ Ἅγιοι Κύριλλος Ἱεροσολύμων καί Μάξιμος Ὁμολογητής, καθώς καί ὁ Συμεών ὁ νέος Θεολόγος, οἱ ὁποῖοι χρησιμοποιοῦν συγκλονιστικάς ἐκφράσεις. Βραδύτερον δέ οἱ τρεῖς κορυφαῖοι Βυζαντινοί Θεολόγοι, Γρηγόριος Παλαμᾶς, Νικόλαος Καβάσιλας καί Συμεών Θεσσαλονίκης τονίζουν, ὅτι τό Μυστήριον τῆς Θείας Κοινωνίας εἶναι ἀληθής βρῶσις καί πόσις, διά τῆς ὁποίας ἑνούμεθα μετά τοῦ Χριστοῦ.

Τήν μεγάλην αὐτήν ἀλήθειαν προβάλλουν καί πάλιν ἐν καιρῷ Τουρκοκρατίας οἱ δύο φωτισμένοι ἅγιοι Μακάριος Νοταρᾶς καί Νικόδημος Ἁγιορείτης καί αὐτήν ἀναπτύσσουν εἰς τό βιβλίον τους «Περί τῆς συνεχοῦς μεταλήψεως τῶν ἀχράντων τοῦ Χριστοῦ Μυστηρίων» (1783), παραθέτοντες πολλάς μαρτυρίας ἁγίων Πατέρων. Καί τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐπί Πατριάρχου Γρηγορίου Ε´, τοῦ Ἐθνομάρτυρος, ἐπεβεβαίωσε τάς θέσεις αὐτάς τό 1819, τονίζον ὅτι ἔχουν χρέος «οἱ εὐσεβεῖς ἐν ἑκάστῃ ἱερᾷ μυσταγωγίᾳ νά προσέρχωνται καί νά μεταλαμβάνωσι ... ».

Τήν αὐτήν γραμμήν ἠκολούθησαν καί οἱ Θεολόγοι ποιηταί τοῦ Βυζαντίου ὑμνολογοῦντες πολλάκις τήν συμμετοχήν τῶν πιστῶν εἰς τήν ὄντως Θείαν Κοινωνίαν (π.χ. Κανών Μ. Πέμπτης καί Μεταλήψεως).

Τέλος, ἄξιον ἰδιαιτέρας προσοχῆς εἶναι ὅτι καί οἱ ἱεροί κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καθορίζουν τόν μεγάλον σκοπόν τῆς Λειτουργίας, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ ὄντως κοινωνία καί συμμετοχή τῶν πιστῶν εἰς τό Μυστήριον, ἡ συχνή μετά ζέσεως Θεία Κοινωνία. Εἰδικώτερον οἱ «Ἀποστολικοί Κανόνες», ἐκφρασταί τοῦ λειτουργικοῦ ἤθους τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, οἱ ὁποῖοι ἐπεκυρώθησαν ὑπό τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, προτρέπουν τούς πιστούς εἰς συχνήν Θείαν Κοινωνίαν.

Σημειωθήτω, ὅτι ὁ σημαντικώτερος τούτων, ὁ 9ος Ἀποστολικός Κανών, ὁρίζει ρητῶς : «πάντας τούς εἰσιόντας πιστούς, καί τῶν Γραφῶν ἀκούοντας, μή παραμένοντας δέ τῇ προσευχῇ καί τῇ ἁγίᾳ μεταλήψει, ὡς ἀταξίαν ἐμποιοῦντας τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἀφορίζεσθαι χρή».

Συναφής πρός αὐτόν εἶναι καί ὁ 2ος Κανών τῆς Τοπικῆς Συνόδου τῆς Ἀντιοχείας (4ος αἰ.), ὁ ὁποῖος λέγει : «πάντας τούς εἰσιόντας εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί τῶν ἱερῶν Γραφῶν ἀκούοντας, μή κοινωνοῦντας δέ εὐχῆς ἅμα τῷ λαῷ, ἤ ἀποστρεφομένους τήν ἁγίαν μετάληψιν τῆς εὐχαριστίας κατά τινα ἀταξίαν, τούτους ἀποβλήτους γίνεσθαι τῆς ἐκκλησίας, ἕως ἄν ἐξομολογησάμενοι καί δείξαντες καρπούς μετανοίας καί παρακαλέσαντες, τυχεῖν δυνηθῶσι συγγνώμης ... ».

Ἡ κανονική λοιπόν παράδοσις καί συνείδησις τῆς Ἐκκλησίας, ὡς μία φωνή ὁμιλοῦσα, συνιστᾷ καί προτρέπει τούς πιστούς εἰς συχνήν Θείαν Κοινωνίαν. Τά λειτουργικά κελεύσματα καί καλέσματα «Γεύσασθε καί ἴδετε ὅτι χρηστός ὁ Κύριος», «Σῶμα Χριστοῦ μεταλάβετε, πηγῆς ἀθανάτου γεύσασθε», ἰσχύουν διηνεκῶς καί κανονικῶς εἰς τήν Εὐχαριστιακήν σύναξιν τῶν πιστῶν.

Βασιζόμενοι συνεπῶς εἰς τήν μεγάλην ἐντολήν τοῦ Κυρίου καί τήν ὅλην ἐμπειρίαν τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας, αἰσθανόμεθα χρέος νά τονίσωμεν τήν σπουδαιότητα καί πρωταρχικότητα τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ Μυστηρίου, διά τοῦ ὁποίου ἐπιδιώκεται ἡ ἕνωσις τοῦ πιστοῦ μετά τοῦ Χριστοῦ, ἡ βίωσις τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, τῆς ἀληθινῆς καί αἰωνίου ζωῆς, ὅπως ἐτόνισεν αὐτό ὁ ἴδιος ὁ Λυτρωτής μας.

Διά τούς ἀνωτέρω λόγους ἡ Θεία Εὐχαριστία θεωρεῖται καί εἶναι ἡ πηγή καί τό κέντρον τῆς ἐν Χριστῷ πνευματικῆς ζωῆς, ἡ φανέρωσις τῆς Ἐκκλησίας, ὡς Σώματος Χριστοῦ καί ὡς κοινωνίας τοῦ Παναγίου Πνεύματος.

Μέ τήν συμμετοχήν τῶν πιστῶν εἰς αὐτήν καί τήν μετάληψιν τῶν Τιμίων Δώρων δίδεται ἡ δυνατότης εἰς τούς συνειδητῶς μετέχοντας νά λυτρωθοῦν ἀπό τάς ἁμαρτίας καί νά σωθοῦν. Νά ἀντιληφθοῦν τήν νίκην τῆς ζωῆς ἐπί τοῦ θανάτου, νά βιώσουν τήν Ἀνάστασιν, νά προγευθοῦν τά ἔσχατα, τήν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν.

Αὐτός εἶναι ὁ λόγος, διά τόν ὁποῖον ἡ Ἐκκλησία ἀπό τῆς συστάσεώς Της ἕως σήμερον προσέφερε καί προσφέρει ἀδιαλείπτως πρός τούς πιστούς τήν Θείαν Εὐχαριστίαν, τό μυστήριον τῶν μυστηρίων, τήν δόξαν τοῦ Ἁγίου Θυσιαστηρίου.

Προϋποθέσεις διά τήν οὐσιαστικήν συμμετοχήν ἡμῶν τῶν πιστῶν εἰς τό μέγα αὐτό Μυστήριον, εἶναι ἡ ἑνότης τῆς πίστεως, ἡ ἀγάπη, ἡ καταλλαγή καί ἡ συμφιλίωσις, αἱ ὁποῖαι ἐπιτυγχάνονται διά τῆς μετανοίας καί τῆς ἐξομολογήσεως. Ἰδιαιτέραν προσοχήν ὅμως πρέπει νά δείξωμεν, ὥστε κατά τήν ὥραν τῆς Θείας Μεταλήψεως νά λείψῃ ἡ ἀταξία, ἡ βιασύνη κατά τήν προσέλευσιν, ἡ ἀνευλάβεια, ὁ ἐκνευρισμός καί αἱ διεκδικήσεις τῆς προτεραιότητος. Ὅλα αὐτά ἀλλοιώνουν τόν μυστηριακόν χαρακτῆρα τῆς ἱερᾶς αὐτῆς στιγμῆς.


Ἀδελφοί ἐν Κυρίῳ,

Περισσότερον ὅμως ἀπαξιώνει τήν κατά Χριστόν ζωήν μας, ἡ ἐπικρατήσασα συνήθεια νά μεταλαμβάνωμεν τῶν Τιμίων Δώρων μόνον ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ τῶν Μεγάλων Ἑορτῶν τοῦ Πάσχα καί τῶν Χριστουγέννων ἤ κάποιων ἄλλων, ἐλαχίστων, ἡμερῶν τοῦ ἔτους. Ἡ ἀπώλεια εἶναι προφανής.

Ἀπότοκος τῆς συνηθείας αὐτῆς εἶναι τό σύνηθες, δυστυχῶς, φαινόμενον, ὁ λειτουργός ἱερεύς νά ἐξέρχεται τοῦ ἱεροῦ Βήματος ἐκφωνῶν «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε» καί νά μή προσέρχεται κανείς νά κοινωνήσῃ.

Διά τήν Ἐκκλησίαν μας εἶναι ἐκτός λογικῆς καί ἀποτελεῖ πνευματική ἀταξία ἡ τέλεσις τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, χωρίς τήν συμμετοχήν τῶν πιστῶν εἰς τήν ἁγίαν Μετάληψιν.

Ἡ Θεία Λειτουργία τελεῖται διά νά κοινωνήσωμεν ! Αὐτή εἶναι ἡ ὀρθόδοξος διδασκαλία καί πρᾶξις καί αὐτή ἡ διδασκαλία καί πρᾶξις ὑπῆρχεν ἀνέκαθεν εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί αὐτήν ὀφείλομεν νά ἐφαρμόζωμεν.


† Ὁ Ἀθηνῶν Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Δ Ο Υ Λ Ο Σ, Πρόεδρος.
† Ὁ Διδυμοτείχου καί Ὀρεστιάδος Νικηφόρος.
† Ὁ Μυτιλήνης, Ἐρεσσοῦ καί Πλωμαρίου Ἰάκωβος.
† Ὁ Λήμνου καί Ἁγίου Εὐστρατίου Ἱερόθεος.
† Ὁ Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως καί Πολυκάστρου Δημήτριος.
† Ὁ Βεροίας καί Ναούσης Παντελεήμων.
† Ὁ Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης Ἀνδρέας.
† Ὁ Γυθείου καί Οἰτύλου Χρυσόστομος.
† Ὁ Δημητριάδος καί Ἁλμυροῦ Ἰγνάτιος.
† Ὁ Κυθήρων Κύριλλος.
† Ὁ Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων Θεόκλητος.
† Ὁ Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ.
† Ὁ Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης Ἐφραίμ.


Ὁ Ἀρχιγραμματεύς
† Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Σκλήφας.

Ἀκριβές Ἀντίγραφον
Ὁ Ἀρχιγραμματεύς

† Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Σκλήφας.
Προηγούμενη σελίδα