ΕΓΚΥΚΛΙΟΝ ΣΗΜΕΙΩΜΑ


Πρός
Τούς Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτας
τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Συνοδικῇ Ἀποφάσει, ληφθείσῃ ἐν τῇ Συνεδρίᾳ τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς 8ης παρελθόντος μηνός Ἰουνίου ἐ.ἔ. γνωρίζομεν ὑμῖν ὅτι ἡ Ἱερά Σύνοδος ἠσχολήθη μέ τό θέμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταφῆς τῶν ἀβαπτίστων βρεφῶν. Λαβοῦσα δέ ὑπ' ὄψιν σχετικήν εἰσήγησιν τόσον τῆς ἐπί τῶν Δογματικῶν καί Νομοκανονικῶν Ζητημάτων Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς, ὅσον καί τῆς ἐπί τῆς Θείας Λατρείας καί τοῦ Ποιμαντικοῦ ἔργου, ἔκρινεν ὅτι εἶναι ἐπιτρεπτή ἡ κατά χρῆσιν ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας καί διά λόγους φιλανθρωπίας πρός τούς ὑπό τοῦ ἀώρου καί αἰφνιδίου θανάτου τοῦ τέκνου των πληγέντας γονεῖς ἐκκλησιαστική ταφή τῶν ἀβαπτίστων βρεφῶν, ὑπό τήν ἀπόλυτον προϋπόθεσιν ὅτι, α) ὁ εἷς τοὐλάχιστον ἐκ τῶν γονέων αὐτῶν νά εἶναι χριστιανός ὀρθόδοξος καί νά ζητήσῃ τοῦτο παρά τῆς ἁρμοδίας ἐκκλησιαστικῆς ἀρχῆς, β) ὅτι ἐξηντλήθησαν πᾶσαι αἱ ὑπό τῆς Ἐκκλησίας παρεχόμεναι διευκολύνσεις διά τήν ἔγκαιρον βάπτισιν τῶν εἰς κίνδυνον θανάτου εὑρισκομένων βρεφῶν (βάπτισμα ἀνάγκης). Πρός τοῦτο διαβιβάζει ὑμῖν συνημμένως τήν εἰς τήν περίπτωσιν αὐτήν ψαλτέαν Νεκρώσιμον ἀκολουθίαν καί παρακαλεῖ ὅπως, μερίμνῃ ὑμῶν, ἐνημερωθοῦν καταλλήλως οἱ ὑφ' ὑμᾶς κληρικοί διά τήν πιστήν ἐφαρμογήν τῆς παρούσης Συνοδικῆς Ἐντολῆς.

Εἰς τήν ἀνωτέρω Ἀπόφασιν ἤχθη ἡ Ἱερά Σύνοδος στηριχθεῖσα εἰς τά ἐκ τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καί γενικά τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως προκύπτοντα σχετικά στοιχεῖα, ἅτινα ἔχουν συνοπτικῶς ὡς ἑξῆς:

Ἡ διά τῆς τελέσεως τῆς Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας ἐκκλησιαστική ταφή ἀποτελεῖ κατ' ἀκρίβειαν προνόμιον τῶν ἐν κοινωνίᾳ μετά τῆς Ἐκκλησίας τελειωθέντων ὀρθοδόξων χριστιανῶν, ἰδιότης ἥτις προσκτᾶται, ὡς γνωστόν, διά τοῦ μυστηρίου τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος. Διό καί ἀπαγορεύεται ἡ τέλεσις Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας εἰς τούς ἀλλοθρήσκους, τούς κατηχουμένους καί γενικά τούς ἀβαπτίστους. Μέ τήν ἰδίαν ἔννοιαν ἐπιβάλλεται ὑπό τῆς Ἐκκλησίας τό ἐπιτίμιον τῆς στερήσεως τῶν ἐπικηδείων καί ἐπιμνημοσύνων προσευχῶν εἰς τούς αἱρετικούς καί γενικά τούς διαπράττοντας σοβαρά ἐκκλησιαστικά ἀδικήματα.

Εἰδικῶς διά τήν μετά θάνατον τύχην τῶν ἀβαπτίστων νηπίων διετυπώθησαν ὑπό τῶν ἁγίων πατέρων πολλαί γνῶμαι. Ἡ κυριαρχήσασα δέ εἰς τήν Ὀρθόδοξον Θεολογίαν ἄποψις εἶναι ὅτι ταῦτα, ὡς φορεῖς τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, δέν δύνανται νά εἰσέλθουν εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. Ὡς ἀπηλλαγμένα ὅμως πάσης ἄλλης ἁμαρτίας ἐξαιροῦνται τῆς αἰωνίου καταδίκης, τῆς σωτηρίας αὐτῶν ἐπαφιεμένης τελικῶς εἰς τήν δικαιοκρισίαν καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἡ σωτηριολογική αὕτη σπουδαιότης τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος ἐν συνδυασμῷ πρός τήν διαδεδομένην κατά τήν ἀρχαιότητα παιδικήν θνησιμότητα εἶναι εἷς τῶν σπουδαιοτέρων λόγων οἵτινες συνετέλεσαν εἰς τήν καθιέρωσιν τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ. Στηρίζεται δέ ὁ θεσμός οὗτος κυρίως εἰς τήν ἐπιθυμίαν καί διαβεβαίωσιν τῶν γονέων, ὅτι θά ἀναθρέψουν ἐν καιρῷ τά τέκνα των «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου». Μετά δέ τήν καθιέρωσιν τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ τά ἀβάπτιστα τέκνα τῶν χριστιανῶν γονέων ἐπέχουν θέσιν κατηχουμένων. Εἶναι ρητή ἐπ' αὐτοῦ ἡ γνώμη τοῦ ἁγίου Συμεών Θεσσαλονίκης. Τοῦτο γίνεται ἐκδηλώτερον ἀπό τοῦ 14ου αἰῶνος καί ἑξῆς διά τῆς προοδευτικῆς καθιερώσεως τῶν λεγομένων προβαπτισματικῶν Ἀκολουθιῶν, διά τῶν ὁποίων μεταξύ ἄλλων γίνεται καί ἕν εἶδος προκαταρκτικοῦ «ἐκκλησιασμοῦ» τῶν βρεφῶν.

Συμφώνως πρός τά ἀνωτέρω τά ἀβάπτιστα βρέφη τῶν χριστιανῶν γονέων συμμετέχουν ὡς οἱ ἀρχαῖοι κατηχούμενοι ἀκωλύτως, κυρίως διά παιδαγωγικούς - ψυχολογικούς λόγους, εἰς πάσας τάς μή μυστηριακάς λειτουργικάς Ἀκολουθίας τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι δέ γνωσταί αἱ ὑπέρ τῶν κατηχουμένων δεήσεις τῆς Θείας Λειτουργίας, τῆς ὁποίας τό πρῶτον μέρος χαρακτηρίζεται ὡς σήμερον «Λειτουργία τῶν κατηχουμένων». Κατά συνέπειαν δύναται κατ' ἀρχήν καί διά λόγους φιλανθρωπίας νά τελεσθῇ ἐπ' αὐτῶν ἀκωλύτως ἡ Νεκρώσιμος Ἀκολουθία, ἥτις, ὡς γνωστόν ἀποτελεῖ μή μυστηριακήν Ἀκολουθίαν, ἔχουσα ὡς πρωτογενῆ χαρακτῆρα τήν παράκλησιν τῶν πενθούντων, πολλῷ δέ μᾶλλον ὅταν πρόκειται περί τῆς πληγῆς τοῦ ἀώρου καί αἰφνιδίου θανάτου βρεφῶν, ἥτις ἀποτελεῖ μείζονα δοκιμασίαν διά τήν κατ' οἶκον Ἐκκλησίαν, τήν οἰκογένειαν.

Ὑπέρ τῆς ἀνωτέρω ἀπόψεως συνηγοροῦν ἐπίσης τά ἑξῆς :

α) Ἡ προσωπική ἀθωότης τῶν νηπίων, ὡς παθόντων καί μή δρασάντων τό κακόν κατά τόν Νύσσης Γρηγόριον, ἐν ἀντιθέσει πρός τόν ποινικόν χαρακτῆρα, ὅν ἔχει ἡ στέρησις τῶν ἐπικηδείων προσευχῶν.

β) Ἡ ἄχρι σήμερον ἐφαρμοζομένη πρακτική ἐνταφιασμοῦ τῶν ἀβαπτίστων θανόντων νηπίων, εἰς τά χριστιανικά κοιμητήρια, ἐκφραζομένης οὕτω τῆς πεποιθήσεως ὅτι καί ταῦτα διατελοῦν ὑπό τήν σκέπην τοῦ Θεοῦ.

γ) Ἡ ἐκ τῆς ἄχρι τοῦδε ἐφαρμοσθείσης στερήσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταφῆς ἀποκομισθεῖσα ἐμπειρία ἀναπτύξεως ποικίλων δεισιδαιμονιῶν καί προλήψεων σχετιζομένων μέ τήν μετά θάνατον τύχην τῶν ἀκηδεύτων ἀβαπτίστων νηπίων.

δ) Ἡ ἐπί ἀμφιβόλων γενικῶς καταστάσεων, ὡς ἡ σωτηρία τῶν ἀβαπτίστων νηπίων, ὑπερίσχυσις τῆς φιλανθρωπίας τῆς Ἐκκλησίας, ἐν ἀντιθέσει πρός τόν ἐκ τῆς ἀρνήσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταφῆς τῶν ἀβαπτίστων βρεφῶν προκύπτοντα σκανδαλισμόν τῶν πιστῶν, ἐν συνδυασμῷ μάλιστα καί πρός τήν εὐρεῖαν δημοσιότητα ἥν λαμβάνουν ἐπ' ἐσχάτων αἱ περιπτώσεις αὗται.


† Ὁ Ἀθηνῶν Χ Ρ Ι Σ Τ Ο Δ Ο Υ Λ Ο Σ, Πρόεδρος
† Ὁ Λαγκαδᾶ Σπυρίδων
† Ὁ Πολυανῆς καί Κιλκισίου Ἀπόστολος
† Ὁ Σισανίου καί Σιατίστης Ἀντώνιος
† Ὁ Φιλίππων, Νεαπόλεως καί Θάσου Προκόπιος
† Ὁ Νέας Κρήνης καί Καλαμαριᾶς Προκόπιος
† Ὁ Νεαπόλεως καί Σταυρουπόλεως Διονύσιος
† Ὁ Καλαβρύτων καί Αἰγιαλείας Ἀμβρόσιος
† Ὁ Τρίκκης καί Σταγῶν Ἀλέξιος
† Ὁ Ἀττικῆς Παντελεήμων
† Ὁ Καρπενησίου Νικόλαος
† Ὁ Μονεμβασίας καί Σπάρτης Εὐστάθιος
† Ὁ Ἠλείας Γερμανός


Ὁ Ἀρχιγραμματεύς
† Ἀρχιμ. Θεολόγος Ἀποστολίδης
Ἀκριβές Ἀντίγραφον
Ὁ Ἀρχιγραμματεύς.

† Ἀρχιμ. Θεολόγος Ἀποστολίδης