Εγκύκλιοι της Ιεράς Συνόδου
Συνέχιση των εργασιών του Θ’ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου(7/11/2007).
Συνεχίσθηκαν χθες 6 Νοεμβρίου οι εργασίες του Θ’ Πανελληνίου Λειτουργικού Συμποσίου Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων, το οποίο διοργανώνει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στο Συνεδριακό Κέντρο της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού, στα Μελισσιάτικα Νέας Ιωνίας Βόλου. Γενικό θέμα του Συμποσίου, το οποίο έχει θέσει υπό την αιγίδα του ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος, είναι:"Το Μυστήριον του Θανάτου στη Λατρεία της Εκκλησίας".
Μετά την Ακολουθία του Όρθρου έλαβε χώρα η τρίτη συνεδρία με προεδρεύοντα τον Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ κ. Πέτρο Βασιλειάδη κατά την οποία ομίλησαν οι παρακάτω αναφερόμενοι με τα εξής θέματα :
Ο πρώτος εισηγητής Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ηλείας και Ωλένης κ. Γερμανός ανέπτυξε το θέμα : «…Αυτοκτονία, ευθανασία και καύση των νεκρών. Ποιμαντική θεώρηση».Ο Σεβασμ. Εισηγητής εμπεριστατωμένα ανέφερε πως : «…Η αυτοκτονία , η ευθανασία και η καύσις των σωμάτων των νεκρών είναι φαινόμενα που αφορούν εις τον άνθρωπον και την ζωήν αυτού, ειδικώτερα δε στην ποιότητα της ζωής του στον παρόντα κόσμον, αλλά και στην αιωνιότητα, όπερ είναι και το σπουδαιότερον. Διότι κατά την ορθόδοξη χριστιανική πίστι ο θάνατος του σώματος δεν είναι το τέλος, αλλά το μέσον δια να οδηγηθή ο άνθρωπος στον τελικόν του σκοπόν και προορισμόν. Ο θάνατος είναι η αρχή μιας νέας, σπουδαιοτέρας και αιωνίου ζωής• Είναι μία νέα γέννησις, αναγέννησις του ανθρώπου δια την αιωνιότητα…Επομένως η Ορθόδοξος Εκκλησία, που είναι ο Χριστός παρατεινόμενος εις τους αιώνας, έχει υποχρέωσι και καθήκον να ενδιαφέρεται και να φροντίζη δια την πρόσκαιρον και την αιώνια ζωή των ανθρώπων, αλλά και την καλήν, την εξαίρετον ποιότητα αυτής εδώ και κυρίως στην άλλη ζωή. Ως εκ τούτου δε και οι ποιμένες της Εκκλησίας μας οφείλουν να μελετούν τα φαινόμενα της αυτοκτονίας, της ευθανασίας και της καύσεως των σωμάτων, αφού και τα τρία δεν ωφελούν τον άνθρωπον ούτε εδώ ούτε πολύ περισσότερον εις την αιωνιότητα, όπως επίσης να συμβάλουν αποτελεσματικά στην αποφυγή τους από τους ανθρώπους ….»
Ο δέυτερος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Παναγιώτης Σκαλτσής, επίκουρος καθηγητής θεολογικής σχολής πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανέπτυξε το θέμα : «Η υπέρ των νεκρών φροντίδα της αρχαίας Εκκλησίας» Ο ομιλητής υπεστήριξε ότι «…από αυτήν την αποστολική εποχή η Εκκλησία στηριγμένη στην περί ιερότητος του σώματος και αναστάσεως των νεκρών διδασκαλία της επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους κεκοιμημένους με προσευχή για τις ψυχές… Στις κανονικολειτουργικές αλλά και τις αγιολογικές πηγές της αρχαϊκής Εκκλησίας η νεκρώσιμος τελετή ήταν συνδεδεμένη με τη θεία Λειτουργία. Το γεγονός αυτό συνέβαλε ώστε να αντιμετωπίζεται με μεγαλύτερη πίστη και υπομονή ο θάνατος και να συνοδεύεται με λιγότερους θρήνους η διαδικασία της ταφής των κεκοιμημένων.»
Ο τρίτος εισηγητής Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Θεμιστοκλής Χριστοδούλου, διδάκτωρ θεολογίας παρουσίασε το θέμα :«Η νεκρώσιμη ακολουθία στη χειρόγραφη παράδοση του βυζαντινού ευχολογίου» αναφερθείς στο γεγονός ότι «… Η νεκρώσιμη ακολουθία είναι σύνθεση των Στουδιτών Πατέρων. Την Στουδιτική νεκρώσιμη ακολουθία επυήξησαν όμως και οι Πατέρες της εν γένει περιφέρειας, όπως των Νέο-Σαββαϊτών (Παλαιστίνη και Σινά) και Νέο-Στουδιτών Ιταλοελλήνων (Νότιος Ιταλία). Η πλούσια υμνογραφική παραγωγή όλων των ανωτέρω πατέρων και η κατά τόπους λειτουργία διαφόρων μοναστικών κέντρων δημιούργησε μεγάλη επαύξηση στα ψαλλόμενα της νεκρωσίμου ακολουθίας… Το τυπικό του Οικουμενικού Πατριαρχείου ορίζει η νεκρώσιμη ακολουθία να είναι ενιαία για όλους τους κεκοιμημένους, πράξη την οποία ακολουθεί μέχρι σήμερα η Εκκλησία της Ελλάδος. Εξαιρέσεις γίνονται στα μοναστήρια. Η νεκρώσιμη ακολουθία που ισχύει σήμερα είναι κατά τι επιτομή της καθόλου παγιωθείσας νεκρώσιμης ακολουθίας, κατά το μέτρο των δυνατοτήτων των πιστών στο σήμερα…»
Ο τέταρτος εισηγητής Ελλογιμώτατος κ. Γρηγόριος Πουλημένος, διδάκτωρ Πολυτεχνείου Αθηνών αναφέρθηκε στο θέμα : «Τα κοιμητήρια». Παρουσίασε επαρκές εποπτικό υλικό και αναφέ-ρθηκε στον τύπο των κοιμητηρίων και των ταφικών μνημείων όπως παρουσιάζονται από την αρχαϊκή εποχή έως σήμερα .
Μετά το σύντομο διάλειμμα επαναλήφθηκαν οι εργασίες με την Τρίτη συνεδρία υπό την προεδρία Σεβα-σμιωτάτου Μητροπολίτου Ηλείας κ. Γερμανού.
Ο πρώτος εισηγητής Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης κ. Νικόλαος Ιωαννίδης, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, ανέπτυξε το θέμα: «Επιτάφιοι λόγοι και παραμυθητικές επιστολές των πατέρων της Εκκλησίας». Ανεφέρθη διεξοδικώς στο ότι οι «….παραμυθητικές επιστολές των πατέρων της Εκκλησίας έχουν την καταγωγή τους στην αρχαία ελληνική γραμματεία, στα ομηρικά έπη, τη λυρική ποίηση και τα επιτύμβια επιγράμματα. Στην πατερική γραμματεία διαγρά-φονται τέσσερεις τύποι παραμυθητικών επιστολών: α) με θρηνητικό χαρακτήρα, β) με εγκωμιαστικό χαρακτήρα, γ)με απλό παραμυθητικό χαρακτήρα και δ) με συγχαρητικό χαρακτήρα. Στην κυρίως παραμυθία οι επιστολογράφοι παρηγορητές Πατέ-ρες με λογική αλλά κυρίως θεολογική επιχειρηματολογία προσπαθούν να σταθούν δίπλα στο θλιβόμενο αδελφό για να του καταπραύνουν τον πόνο. Πάνω απ’ όλα όμως γνωρίζουν ότι οι ίδιοι ως άνθρωποι αδυνατούν να θεραπεύσουν τα λυπηρά των ανθρώπων και γι’ αυτό εναποθέτουν τη λύση στο Θεό, τον κατεξοχήν ιατρό και θεραπευτή.
Ακολούθησε η Εισήγηση του κ. Γεωργίου Φιλια, καθηγητού Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα: « Τα ερμηνευτικά υπομνήματα στη νεκρώσιμη ακολουθία». Ο ομιλητής υπογράμμισε ότι: «… Τα υπομνήματα στη νεκρώσιμη ακολουθία δεν πρέπει να συγχέονται με τις μαρτυρίες περί της νεκρωσίμου ακολουθίας…. Η θεολογία της νεκρωσίμου ακολουθίας πρέπει να εξάρει τις δύο βασικές πτυχές που προβάλλονται στα υπομνήματα: την πρόσκληση για μετάνοια των ζώντων μελών της Εκκλησίας και την προσευχή υπέρ αναπαύσεως του κεκοιμημένου ως προσευχή που αναπέμπεται από ολόκληρη την ευχαριστιακή κοινότητα.
Ο κύκλος των εισηγήσεων κατεκλείσθη με το θέμα «Ο επικήδειος και επιμνημόσυνος λόγος», το οποίο ανέπτυξε στους συνέδρους ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος κ. Κωνσταντίνος Καραϊσαρίδης, επισκέπτης καθηγητής θεολογικής σχολής πανεπιστημίου Κραϊόβας Ρουμανίας και λέκτωρ της θεολογικής σχολής πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο π. Κων/νος υπό το πρίσμα τη ποιμαντικής εμπειρίας ανέφερε ότι : «… Η τριμερής διάκριση του επικηδείου και επιμνημοσύνου λόγου είναι: α) ο θάνατος ως κοινό συνοδευτικό στοιχείο του ανθρωπίνου βίου, β )ο προκείμενος νεκρός, γ) οι παριστάμενοι συγγενείς και φίλοι. Η τριμερής αυτή διάκριση βασίστηκε στην ίδια τη νεκρώσιμη ακολουθία. Η αναγκαιότητα αυτού του ομιλητικού σχήματος υιοθετήθηκε προκειμένου να υπάρξει η μεγαλύτερη πνευματική ωφέλεια και η αποφυγή άστοχων η άκαιρων τοποθετήσεων , οι οποίες βλάπτουν πνευματικά τους παρόντες και ακυρώνουν ενίοτε τους πνευματικούς καρπούς που απέδωσε η πλούσια σε θεολογικά και πνευματικά νοήματα νεκρώσιμη ακολουθία…»
Ακολούθησε εποικοδομητική συζήτηση και η καθιερωμένη μεσημβρινή διακοπή όπου προσεφέρθη το γεύμα .
Κατά την απογευματινή 4η συνεδρία προήδρευσε κατα-ρχήν ο καθηγητής κ. Γεώργιος Φίλιας και παρουσιάσθηκαν από τους εκλεκτούς ομιλητές τα εξής θέματα :
Η πρώτη είχε ως θέμα την «… περί των νεκρών πρόνοια του δικαίου με εισηγητή τον Ελλογιμώτατο κ. Αναστάσιο Μαρίνο Ειδικό Επιστημονικό Σύμβουλο της Ιεράς Συνόδου, ε.τ. Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ο ομιλητής ανέφερε πως : «… η Πολιτεία, δηλαδή το δίκαιο, οφείλει να εξασφαλίζει, όσον αφορά το σκήνωμα του νεκρού, μεταχείρισιν σύμφωνον προς τας αρχάς της θρησκείας η την επιθυμίαν αυτού και υποχρεούται να απαγορεύει μεταχείρισιν η οποία εγκυμονεί κινδύνους δια την δημοσίαν υγείαν η εμπεριέχει προσβολήν της μνήμης του νεκρού .Εξ επόψεως ισχυούσης εν Ελλάδι νομοθεσίας πρέπει να μνημονευθή η προσφάτως τεθείσα σε ισχύ διάταξις του άρθρου 35 του Ν. 3448/2006 (Φ.Ε.Κ. 57 τ. Α ) με την οποίαν προεβλέφθη η δυνατότης αποτεφρώσεως των νεκρών, ημεδαπών και αλλοδαπών, «των οποίων οι θρησκευτικές πεποιθήσεις επέτρεπαν τη μετά θάνατον αποτέφρωσιν». Η διάταξη αυτή εμφανίζει προβλήματα συνταγματικότητος…»
Η δεύτερη αφορούσε στο «… πνεύμα της νεκρώσιμης ακολουθίας και η καύση των νεκρών στην Ορθόδοξη Εκκλησία».Ο Εισηγητής Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύ-τερος κ. Δημήτριος Τζέρπος, αναπληρωτής καθηγητής θεολογικής σχολής πανεπιστημίου Αθηνών. ο οποίος τόνισε «… ότι η επιχειρούμενη εισαγωγή και στον ορθόδοξο χώρο της καύσεως των νεκρών, συνιστά μια απειλή βαθειάς αλλοίωσης του ορθοδόξου ήθους και δόγματος, που θα πρέπει να αποκρουσθή άμεσα και αποτελεσματικά…Η αποτέφρωση των νεκρολειψάνων δεν αποτελεί εσωτερικό προβληματισμό της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια φυσιολογική εξέλιξη της λατρείας, όπως η επί του προκειμένου απαιτούμενη σχετική μεταρρύθμιση της Νεκρώσιμης Ακολουθίας. Αλλά κινείται από εξωχριστιανικούς και αντιεκκλησιαστικούς παράγοντες, οι οποίοι προσπαθούν και με την δια του τρόπου αυτού διάδοση των ιδεών των να αλώσουν έναν τόσο ευαίσθητο χώρο, όπως είναι ο ορθόδοξος ταφικός πολιτισμός. Γι αυτό και η νυν και αεί εμμονή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην αποστέρηση των επιταφίων τιμών και φροντίδων από όσους πιστούς θελήσουν ενδεχομένως να επιλέξουν την καύση αντί του ενταφιασμού στη γη του νεκρικού τους σκήνους αποτελεί το στερεώτερο ανάχωμα ανάσχεσης αυτού του κύματος αφιεροποίησης της ανθρώπινης ζωής που επήλασε και στην ελλαδική κοινωνία τα τελευταία χρόνια (όρα πολιτικός γάμος, πολιτική ονοματοδοσία, νομιμοποίηση αμβλώσεων, αποποινικο-ποίηση μοιχείας, αυτόματο διαζύγιο κ.λπ).
Επηκολούθησε γόνιμη συζήτηση και ενδιαφέρουσες τοποθε-τήσεις των συνέδρων .
Μετά το σύντομο διάλειμμα ακολούθησε η 5η και καταληκτική της ημέρας συνεδρία με προεδρεύοντα τον Πανοσιολ Αρχιμ. Νικόλαο Ιωαννίδη, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τους εξής ομιλητές :
Η 1η Εισήγηση είχε ως θέμα τη : «… φροντίδα για τους νεκρούς στα ήθη και έθιμα του ελληνικού λαού».Η εισηγήτρια Ερίτιμος κ. Αικατερίνη Καμηλάκη Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών παρουσίασε πτυχές «…. των λαϊκών αντιλήψεων για την ψυχή και το σώμα, τη ζωή και το θάνατο και πως όλα αυτά αντικατοπτρίζονται στις συνήθειες που συνοδεύουν το θάνατο - έθιμα νεκρολατρείας με προχριστιανικές ρίζες που έχουν σχέση με τη φύση του ανθρώπου και ξεπερνούν τις θρησκείες ( θραύσεις αγγείων, χάρωνος οβολός, προσφορές σίτου, οίνου, ελαίου κ.λ.π. )κι ακόμη μοιρολόγια , μνημόσυνα, περίδειπνα , δρώμενα στον κύκλο του χρόνου, αναπαραστάσεις θανάτου κι ανάστασης. Επίσης η ομιλήτρια πρότεινε «….να πραγματοποιηθεί ένα συνέδριο για τη λαϊκή εθιμολογία σε σχέση με την Εκκλησία ( λατρευτική ζωή που θα αφορά στο λαϊκό εορτολόγιο ( κύκλος του χρόνου) και στον κύκλο της ζωής των χριστιανών ( γέννηση γάμος, θάνατος)…»
Ο δεύτερος εισηγητής Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύ-τερος κ. Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, επίκουρος καθηγητής θεολογικής σχολής πανεπιστημίου Αθηνών ανέπτυξε το θέμα : «Τα μνημόσυνα». Ο ομιλητής με γλαφυρότητα και ιστορική ακρίβεια παρέθεσε την εξέλιξη και τελική διαμόρφωση της ακολουθίας των μνημοσύνων.
Η δεύτερη συνεδριακή ημέρα κατεκλείσθη με καρποφόρα Συζήτηση.
Εκ τους Γραφείου Τύπου της Ιεράς Συνόδου
