Γυναίκα κιβωτός τῆς δημιουργίας:
Ἀνθρώπινο χρέος καί θυσία,
ἡ ἄλλη ὄψη τῶν δικαιωμάτων

Γυναίκα συμμέτοχος τῆς δημιουργίας
Ὁ προορισμός, τά δικαιώματα καί οἱ εὐθύνες της


Τῆς Ἑλένης Κυρανάκη
Διπλωματούχου Ψυχολογίας


Μποροῦμε, ἄραγε, νά ἐξετάσουμε τά γυναικεῖα δικαιώματα ὡς καθαρά κοινωνικές ἀξίες, αὐτονομημένες καί διασπασμένες ἀπό τήν θρησκευτική πίστη καί τά χριστιανικά γνωρίσματα τά ὁποῖα τίς ὑπαγορεύουν;

Μήπως μία τέτοιου εἴδους αὐτονόμηση, ἀντί νά λύσει τά προβλήματα, προκαλεῖ μία σύγχυση ἀξιῶν ἀπομακρύνοντάς μας ἀπό τήν πραγματική μας ταυτότητα καί μεταβάλλοντας τόν κοινωνικό ἱστό εἰς βάρος τῆς ἴδιας τῆς κοινωνίας;

Κατάφερε ἡ γυναίκα σήμερα νά πάρει μία ἰσότιμη θέση στό πλευρό τοῦ ἄνδρα ἤ στέκεται ἀπέναντί του;

Μία συνεχής ἐπαγρύπνηση ἐπί τοῦ θέματος εἶναι καί ἐπίκαιρη καί ἐπιβεβλημένη.

Ἐξετάζοντας τή θέση τῶν γυναικῶν μέσα στήν μακρόχρονη ἱστορία τοῦ κοινωνικοῦ γίγνεσθαι μέσα ἀπό ἐκθέσεις κυρίως διεθνῶν ὀργανισμῶν, διαπιστώνουμε ὅτι σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς ζωῆς οἱ γυναῖκες εἶχαν ἀνέκαθεν ν' ἀντιμετωπίσουν προκαταλήψεις, μειονεκτική μεταχείριση καί διακρίσεις.

Οἱ διακρίσεις σέ βάρος τῶν γυναικῶν ἑστιάζονται κυρίως στούς τομεῖς τῆς ἐκπαίδευσης, τῆς ἀπασχόλησης καί τῆς ὑγείας. Τά τελευταῖα χρόνια, παρ' ὅτι τά ποσοστά βελτιώνονται στίς ἀνεπτυγμένες χῶρες, δυστυχῶς στίς ἀναπτυσσόμενες μένουν ἀκόμη πολλά νά ἐπιτελεσθοῦν.

Στόν πολιτικό στίβο χρειάσθηκε ἡ ἐπέμβαση τῶν ἴδιων τῶν γυναικῶν, γιά ν' ἀρχίσει νά βελτιώνεται καί ν' ἀναγνωρίζεται ἡ θέση της μέσα στό σύνολο τῆς κοινωνίας. Σταδιακά ἡ γυναίκα, μέ κοσμικά πάντα κριτήρια, ἀπέκτησε τά θεμελιώδη δικαιώματά της μέ τή συμμετοχή της στά δρώμενα τῆς πολιτικῆς ζωῆς, ἀγωνίσθηκε ἐναντίον τῶν διακρίσεων καί κατάφερε σιγά-σιγά νά ἀπολαμβάνει τοῦ σεβασμοῦ τῆς ἀκεραιότητας τοῦ ἀτόμου, ἐπαγρυπνώντας γιά τήν ἐφαρμογή τῆς ἰσότητας στίς σχέσεις μεταξύ ἀνδρῶν καί γυναικῶν. Βρῆκε ἔτσι προστασία στό κράτος δικαίου, στά νομοθετικά κείμενα καί τίς δράσεις ὑπεράσπισης δικαιωμάτων τῶν γυναικῶν. Οἱ Συμβάσεις πού ὑπογράφονται τά τελευταῖα χρόνια στό Εὐρωπαϊκό καί Διεθνές πολιτικό περιβάλλον, προβλέπουν νέες νομοθετικές διατάξεις, οἱ ὁποῖες σκοπό ἔχουν τήν δημιουργία περισσότερων δικαιωμάτων γιά τίς γυναῖκες, ἔτσι ὥστε νά ἀποκτήσουν σταδιακά κοινωνική ἀναγνώριση καί προσωπική αὐτονομία. Τό γεγονός αὐτό ἔχει μεταβάλει τό μοντέλο τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς, μέ συνέπειες οἱ ὁποῖες πρόσφατα ἔχουν ἀρχίσει νά γίνονται ὁρατές μέ τό αὐξανόμενο δημογραφικό ἔλλειμμα στίς σύγχρονες ἀνεπτυγμένες κοινωνίες. Στή δημογραφική ἔκθεση τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης γιά τό 2001, ἐπί συνόλου τοῦ πληθυσμοῦ τῶν κρατῶν-μελῶν τό ὁποῖο ἀνέρχεται σέ 785 ἑκ., παρατηρεῖται μία μείωση τῆς τάξεως τῶν 2 ἑκ., ἀπό τήν περασμένη χρονιά. Στήν ἴδια ἔκθεση σημειώνεται μία φθίνουσα πορεία σέ ποσοστό τῶν γάμων, κατά τήν τελευταία δεκαετία, σ' ὅλες τίς χῶρες-μέλη.

Θά πρέπει κάποτε νά ξυπνήσουμε, καί νά καταλάβουμε ὅτι τά μέτρα ὑπεράσπισης τῶν ἀνθρωπίνων καί ἰδιαίτερα τῶν γυναικείων δικαιωμάτων, πολλές φορές ἀντιμάχονται τά οὐσιαστικά μας συμφέροντα. Ὅμως στή σύγχρονη κοινωνία, οἱ ρυθμοί μέ τούς ὁποίους πορευόμαστε, δέν ἀφήνουν περιθώρια βαθύτερου προβληματισμοῦ καί ἐπίγνωσης τοῦ προορισμοῦ μας καί τοῦ τελικοῦ στόχου τῶν δράσεών μας. Ὁ σχεδιασμός τῆς ζωῆς μας δέν δίνει -παρά σπάνια καί κατόπιν πολλαπλῶν δοκιμασιῶν- τή δυνατότητα γιά ριζικές ἀναθεωρήσεις. Ἡ ἀποσπασματική ἀντιμετώπιση τῶν διαφόρων προβλημάτων δέν ἐπιτρέπει νά ἐπέμβουμε διορθωτικά στό σύνολο τῶν πολιτικῶν, ἀλλά βελτιώνει τό ἕνα γιά νά δημιουργήσει νέα ἑστία κακοῦ σέ κάτι νέο.

Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ἡ πίστη στόν Τριαδικό Θεό τῆς ἀγάπης καί τῆς κοινωνίας τῶν προσώπων, μᾶς ἔχει δώσει τίς ἀπαντήσεις στίς ἀναζητήσεις μας μέσα ἀπό τήν ἀποκαλυφθεῖσα ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ. Μέσα ἀπό τά κεφάλαια τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, συνειδητοποιοῦμε τίς εὐθύνες μας ἔναντι Θεοῦ καί ἀνθρώπων, καί προσπαθοῦμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ νά τό ἀτενίζουμε σάν πυξίδα στήν πορεία μας μέσα στόν σύγχρονο κόσμο. Ἡ πρώτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ πρός τό ζεῦγος τῶν πρωτοπλάστων τό ὁποῖο δημιούργησε ὁ Θεός ".... ἄρσεν καί θῆλυ..." (Γεν. Α΄ 28-29), ἐντολή ἡ ὁποία ἐπαναλαμβάνεται καί ἀργότερα (Γεν. Θ΄, 1), μετά τόν Κατακλυσμό καί τήν σωτηρία τοῦ δικαίου Νῶε, εἶναι σαφής, ὅτι ἀπό ἀρχῆς τοῦ Κόσμου ὁ Θεός ἐποίησεν ἄρσεν καί θῆλυ μέ στόχο τήν αὔξηση καί τόν πολλαπλασιασμό τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, "...αὐξάνεσθε καί πληθύνεσθε καί πληρώσατε τήν γῆν...". Στό κεφάλαιο Β΄ 18 τοῦ ἰδίου βιβλίου τῆς Γενέσεως γίνεται ἀναφορά ὡς πρός τήν θέση πού καταλαμβάνει ἡ γυναίκα στή σχέση της μέ τόν ἄνδρα: "Καί εἶπεν Κύριος ὁ Θεός, οὐ καλόν εἶναι τόν ἄνθρωπον μόνον, ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθόν κατ' αὐτόν...". Ὁ Θεός τοποθέτησε τήν γυναίκα ὡς βοηθό δίπλα στόν ἄνδρα γιά νά συνυπάρχει μαζί του, νά τόν βοηθάει καί νά διάγει μαζί του βίον συντροφικόν, ἀγαπητικόν, ὅπως ἦταν τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ πρό τῆς πτώσεως. Ὡστόσο, μετά τήν πτώση οἱ σχέσεις τοῦ ζευγαριοῦ διαταράσσονται καί ἡ Ἐκκλησία διά τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου προσπαθεῖ νά ἐπαναφέρει τή σχέση τους στήν προπτωτική τους κατάσταση. Ἀργότερα, στήν Καινή Διαθήκη πού συνῆψε ὁ Θεός μέ τόν ἄνθρωπο καί τή σάρκωση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ μέσα εἰς τήν μήτραν τῆς Ἀειπαρθένου Μαρίας, ὁ Θεός μέ τό ἔργο τῆς Θείας Οἰκονομίας παρέχει ἕνα πρότυπο στήν γυναίκα μέ τό πρόσωπο τῆς Παναγίας. Ἡ γυναίκα μέσα ἀπό ἕνα συνεχή ἀγώνα καί πόθο κοινωνίας μέ τόν Τριαδικό Θεό, καλεῖται ν' ἀναλάβει ἕνα νέο ρόλο, ἐκεῖνο τῆς μεσίτριας τῶν αἰτημάτων τῶν ἀδελφῶν πρός τήν οὐράνιο πολιτεία, νά γίνει λόγος καταλλαγῆς καί παράκληση σωτηρίας.

Ὅμως ἡ σύγχρονη κοινωνία κρίνει τά τοῦ κόσμου πράγματα χωρίς νά λαμβάνει ὑπ' ὄψη τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐκτοπίζοντας τόν θεῖο λόγο καί προσπαθώντας ν' ἀνακαλύψει τρόπους πού συμβάλλουν σέ μία ὅλο καί πιό ἄνετη διαβίωση. Ἡ καθημερινή ζωή τῆς σύγχρονης γυναίκας χαρακτηρίζεται τά τελευταῖα χρόνια, τουλάχιστον στά μεγάλα ἀστικά κέντρα, ἀπό τήν ἐκτός οἰκίας ἀπασχόληση, τήν συνεχή κατάρτιση, τήν ἐνασχόληση μέ τήν ὀργάνωση τῆς ἐργασίας, τήν πρόσβαση σέ ὅλο καί πιό ὑπεύθυνες θέσεις, τήν ἐκπροσώπησή της στή δημόσια ζωή, θέσεις τίς ὁποῖες διεκδικεῖ μέ ἀγωνιστική προσήλωση ἐφ' ὅσον τῆς χαρίζουν τήν αὐτονόμησή της, ξεχνώντας τίς εὐθύνες τίς ὁποῖες ἔχει ἔναντι τοῦ Θεοῦ ὡς πρός τήν πρώτη ἐντολή τήν ὁποία ἔλαβε ἀπό τόν Θεό, τήν συμμετοχή της στήν δημιουργία. Τό γεγονός αὐτό τῆς αὐτονόμησης ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τή στέρηση τῆς ὑπομονῆς, ἰδιαίτερα στή συμβίωση μέ τόν σύντροφό της, καί εὔκολα πλέον λαμβάνονται οἱ ἀποφάσεις διαζυγίων, χωρίς νά ὑπολογίζεται τό κενό πού δημιουργεῖται στούς κόλπους τῆς κοινωνίας μέ τήν ὅλο καί μεγαλύτερη αὔξηση τῶν μονογονεϊκῶν οἰκογενειῶν.

Θά πρέπει λοιπόν κάποτε νά συνειδητοποιήσουμε τίς εὐθύνες μας, καί ἐκτός τῶν δικαιωμάτων νά μιλᾶμε καί γιά κόπους καί θυσίες πού ἐπιβάλλεται ν' ἀναλαμβάνουμε μέ γενναιότητα καί αἴσθημα εὐθύνης ἔναντι Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Μήπως οἱ γυναῖκες δέν εἶναι ἐκεῖνες πού φέρουν τήν εὐθύνη γιά σωστή διαπαιδαγώγηση αὐριανῶν ὑπεύθυνων καί ὥριμων προσώπων, προσώπων ἱκανῶν νά βιώσουν ἕνα σωστό σήμερα, νά σχεδιάσουν ἕνα ἀσφαλές αὔριο βασισμένο σ' ἕνα θεμελιῶδες χθές, στοχεύοντας σέ μία εὐλογημένη συνύπαρξη προσώπων καί λαῶν; Ποιός φέρει τήν εὐθύνη τῆς ἀπομάκρυνσης τῶν ἀνθρώπων ἀπό τόν Θεό, τήν ὑποβάθμιση τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου σέ ἁπλό πολίτη πού σκέφτεται καί ἐνεργεῖ μέ βάση τό νόμο, ἀφήνοντας ἐκτός τῆς πολυτάραχης σκέψης του καί τῆς ζωῆς του τόν προαιώνιο Λόγο τοῦ Θεοῦ; Δέν εἴμαστε ἐμεῖς οἱ μητέρες ἐκείνων τῶν παραγόντων πού βλέπουμε νά πρωταγωνιστοῦν στό δημόσιο βίο καί κατακρίνουμε ὡς ὑπεύθυνους τῆς παρακμῆς τῆς κοινωνίας; Πόσες ἀπό μᾶς προετοιμάζουν τά παιδιά τους ἐν νουθεσίᾳ Κυρίου γιά νά διακονήσουν τήν Ἐκκλησία, ἀκολουθώντας τήν προτροπή "...πᾶν ἄρσεν τό τήν μήτραν διανοίγον ἅγιον Θεῷ"; (Εἱρμός ἀπό τόν Κανόνα τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς). Ποιός φέρει τήν εὐθύνη γιά τή μείωση τοῦ πληθυσμοῦ στίς σύγχρονες καί ἀνεπτυγμένες κοινωνίες; Δέν εἴμαστε ἐμεῖς οἱ ἴδιες, ἐφ' ὅσον μέ δικές μας εἰσηγήσεις προωθεῖται μία ὑπεύθυνη καί ἐθελούσια ἐπιλογή τοῦ μεγέθους τῆς οἰκογένειας ἀπό τίς γυναῖκες; Αὐτό τό κενό ποιός μπορεῖ νά τό καλύψει; Δέν ἀντιλαμβανόμεθα ὅτι ὅταν τό Ἰσλάμ ἐνισχύει καί προωθεῖ τήν πολυτεκνία, ἐνῶ ἐμεῖς ἀπαξιώνουμε συχνά τόν ἀναπαραγωγικό μας ρόλο καί θανατώνουμε μέ μεγάλη εὐκολία μία ζωή πρίν ἀκόμη προλάβει νά γεννηθεῖ, τότε σύντομα ὁ πολυπληθέστερος πληθυσμός θά ἐπικρατήσει ἐπί τοῦ ἀριθμητικά μικρότερου; Ὅσα ὀρθολογικά προγράμματα κι ἄν ἐκπονηθοῦν μέ σκοπό τήν ἐπιτάχυνση τῆς δημογραφικῆς ἀλλαγῆς σέ ἀναπτυσσόμενες χῶρες, δέν εἶναι εὔκολο νά δαμάσουν τούς ρυθμούς αὔξησης τοῦ πληθυσμιακοῦ ἱστοῦ τῶν ἰσλαμικῶν χωρῶν. Ἀξίζει νά σημειώσουμε ὅτι, σύμφωνα πάντα μέ τήν ἴδια δημογραφική ἔκθεση τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης γιά τό 2001, μέ ἐξαίρεση τήν Τουρκία καί τήν Ἰσλανδία, σ' ὅλες τίς ἄλλες χῶρες-μέλη, παρατηρεῖται μειωμένη γονιμότητα, κάτω ἀπό τά ὅρια τά ὁποῖα εἶναι ἀπαραίτητα γιά τήν μακροπρόθεσμη γενεαλογική ἀντικατάσταση τοῦ πληθυσμοῦ. Γιά τήν Ἑλλάδα δέ τά στοιχεῖα εἶναι ἄκρως ἀνησυχητικά, καθώς ἡ ὑπογεννητικότητα συνοδεύεται ἀπό χαμηλό δείκτη γυναικείας ἀπασχόλησης, ἀλλά καί ἡ αὔξηση τοῦ πληθυσμοῦ παρατηρεῖται λόγω τῆς μετανάστευσης.

Ἐπιβάλλεται ἐπειγόντως, νά ἐπιδείξουμε ἐμεῖς οἱ γυναῖκες ἱκανότητα ἀντίστασης. Ἡ ἀσκητική καί ὄχι ἡ ἠθική εἶναι ἡ ἀρετή πού θά ἐπιτρέψει ν' ἀναπτύξουμε ἀντιστάσεις τέτοιες πού θ' ἀλλάξουν τήν λανθασμένη μας πορεία. Μέ τή συμπεριφορά μας καί μέ μία σωστή στάση ζωῆς, ἔχουμε τήν δυνατότητα νά σταθοῦμε ὡς ἀσπίδα μεταξύ τοῦ κόσμου τῆς ἀναξιοπρέπειας καί τοῦ κόσμου τῆς ὑπεύθυνης καί ἀξιοπρεποῦς ἀναγνώρισης τοῦ κόσμου τῆς θυσίας. Γιατί ἡ μητρότητα εἶναι θυσία, πολλῷ δέ μᾶλλον ἡ πολυτεκνία. Τώρα πού ἡ γυναίκα βρίσκεται σέ κέντρα ἐξουσίας, ἔχει τήν ἀπόλυτη δυνατότητα καί εὐθύνη νά προστατεύσει τήν μητρότητα. Ἄς καθίσουμε λοιπόν ὅλες μαζί οἱ γυναῖκες τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν, σέ συνεργασία μέ τίς γυναῖκες πού δραστηριοποιοῦνται στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς οἰκογενειακῆς ἑστίας, νά σκεφθοῦμε μέτρα πού θά προστατεύουν τήν μητρότητα καί θά δίνουν κίνητρα γιά τεκνογονία, ἐπικεντρώνοντας τούς ἀγῶνες μας ὄχι στήν ἀπόλυτη αὐτονόμησή μας ἀλλά στήν οὐσιαστική ἀναγνώριση τῆς συντροφικότητας καί τῆς ἀφανοῦς παροχῆς ὑπηρεσιῶν, ἀντλώντας πρότυπα ἀπό γυναικεῖες μορφές πού ἐπέλεξαν ἐλεύθερα θέσεις καί ρόλους γενναίους, μέ ταπείνωση, σηκώνοντας τόν σταυρό πού μᾶς χαρίζει ὁ Χριστός γιά τήν σωτηρία μας.


*Tο κείμενο ἔχει δημοσιευθεῖ στό περιοδικό
Τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν «Τόλμη»
Τεῦχος 16ο Φεβρ. 2002

Προηγούμενη σελίδα