"ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ" Ομιλία που έγινε την 15ην Δεκεμβρίου 2004 εις τα πλαίσια λειτουργίας του Λαϊκού Πανεπιστημίου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Η πρόβλεψη αυτή δεν είναι δική μου. Την έκαμε γνωστός πνευματικός άνθρωπος του αιώνα μας, ο Steven Runciman. Και όταν ένας ορθόδοξος έλληνας ακούει τέτοιες προφητείες από τέτοιους ανθρώπους νοιώθει προσωπική ικανοποίηση που είναι έλληνας και ορθόδοξος και συνειδητοποιεί την ιδιαίτερη σημασία της Ορθοδοξίας σε σχέση με τον ελληνισμό οχι μόνον στην μέχρι σήμερα παράλληλη και επί δύο χιλιετίες πορεία τους, αλλά και στην προοπτική της τρίτης χιλιετίας, η οποία ανατέλλει γεμάτη υποσχέσεις και κυρίως, γεμάτη απειλές. Αξίζει λοιπόν να ερευνηθή ποίον ρόλον προώρισται να διαδραματίσει η Ορθοδοξία στον αιώνα που έρχεται και να αξιολογηθεί ο ρόλος αυτός σε συσχετισμό πάντοτε με την πραγματικότητα της σημερινής εποχής χωρίς να αγνοηθούν και οι γνωστές νέες θεωρίες για την έκταση της Ευρώπης οπως μας τις εσέρβιρε ο Samuel Huntington και σύμφωνα με τις οποίες τα ανατολικά όρια της Ευρώπης ταυτίζονται με την γραμμή στην οποίαν τελειώνουν οι καθεντράλες της Δυτικής Εκκλησίας και των ομάδων της Διαμαρτύρησης. Από εκεί και εδωθε δεν υπάρχει παρά η Ανατολή που δεν είναι Δύση και, άρα, δεν είναι Ευρώπη και οπου κυριαρχούν ο μουσουλμανισμός και η Ορθοδοξία. Με την αντίληψη αυτή η Ορθοδοξία δεν έχει καμμία σχέση με την Ευρώπη και συνεπώς - αυτό είναι ένα συμπέρασμα που συνάγω εγώ απο την θεωρία του Huntington - στον 21ον αιώνα η Ορθοδοξία πρέπει να κυττάξει να βολευθεί όπως - όπως στους εντεύθεν της διαχωριστικής γραμμής λαούς οι οποίοι κατά τον Huntington “μόλις αγγίχτηκαν απο τα γεγονότα που διαμόρφωσαν την υπόλοιπη Ευρώπη, είναι γενικά λιγότερο ανεπτυγμένοι οικονομικά και δεν φαίνεται και πολύ πιθανόν ότι θα αναπτύξουν δημοκρατικά πολιτικά συστήματα”. Σ’ αυτούς τους λαούς κατατάσσει ο Huntington και εμάς τους Ελληνες. Θα πρέπει να διατηρήσουμε την ψυχραιμία και την αυτοκυριαρχία μας για να διαπιστώσουμε οτι τελικά πρέπει να είμαστε και ευγνώμονες στον Huntington διότι, ξένος αυτός και κινούμενος από δεν ξέρω ποιά ελατήρια, έρχεται να μας αναγνωρίσει ως συστατικό της εθνικής μας ταυτότητας το θρήσκευμά μας, για να αποκτά έτσι επικαιρότητα η γνωστή φράση με την οποίαν ο πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ, ο μεγάλος αυτός ορθόδοξος ρώσσος θεολόγος καλεί ολους μας να γίνουμε περισσότερο έλληνες για να είμαστε καλύτεροι χριστιανοί. Η αξιολόγηση της προφητείας του Runciman και εντεύθεν η σημασία της Ορθοδοξίας στην προοπτική του 21ου αιώνα πρέπει να γίνει σε σχέση με δύο χώρους : α) τον ελληνικό και β) τον ευρωπαϊκό. Και θα αρχίσω από τον ευρωπαϊκό για να παρατηρήσω τα εξής: Η πραγματικότητα της Ενωμένης Ευρώπης είναι ένα γεγονός το οποίον προορίζεται να σημαδέψει την ζωή μας ως ατόμων και την μοίρα του Γένους μας όχι μόνον στην ευρωπαϊκή προοπτική και στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλα και σε διεθνή κλίμακα. Όλο και συχνότερα τίθεται το ερώτημα : Τι είναι τελικά αυτή η Ενωμένη Ευρώπη ; Θα είναι ενα χωνευτήρι κρατών και εθνών οπου οι ιδιαιτερότητες κάθε λαού θα ισοπεδωθούν και θα δημιουργηθεί ένας νέος λαός ή, εάν θέλετε, ενα νέο έθνος με ενιαία στοιχεία ή θα είναι αυτό που ονομάσθηκε «Ευρώπη των πατρίδων» ούτως ωστε κάθε ευρωπαίος πολίτης να έχει, οπως λέει κάπου ο Κων. Τσάτσος, δυο πατρίδες δηλαδή την πατρίδα της καταγωγής του και την ευρωπαϊκή πατρίδα; Όλοι μας μπορούμε να αντιληφθούμε την ιδιαίτερη σημασία της μιάς ή της άλλης προοπτικής. Και όλοι αντιλαμβανόμεθα, όλοι νοιώθουμε την ανάγκη να έχουμε μία ταυτότητα και όπως λέει ο πρόωρα χαμένος Παν. Κονδύλης ολοι νοιώθουμε την ανάγκη να περιφρουρήσουμε αυτή την ταυτότητα. Και πρέπει να πω οτι έπεσε κάποτε στα χέρια μου ενα άρθρο του πρώην Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jacques Delors με το οποίον αναζητά την ταυτότητα της Νέας Ευρώπης στην ευημερία, στην ειρήνη και κυρίως στην Δημοκρατία δηλαδή σ’ αυτά που ο Habermas ονομάζει «συνταγματικό πολιτισμό». Πρέπει ομως να είμαστε ρεαλιστές. Μετά την είσοδο της ανθρωπότητος στην τρίτη χιλιετία είναι φυσιολογικό να αμφισβητηθεί ο εθνικισμός. Οι αποστάσεις έχουν εκμηδενισθεί, οι νέες τεχνικές της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και της πληροφορικής φέρνουν ταχύτερα σε στενότερη επαφή και πυκνότερη επικοινωνία ανθρώπους και λαούς. Από την άποψη αυτή η έννοια του έθνους δοκιμάζεται. Αναρωτιέται κανείς μήπως σήμερα πλέον εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία, τουλάχιστον για μας τους έλληνες δεν είναι το έθνος αλλά το γένος ; Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να στρέψουμε τις προσπάθειες μας σήμερα πλέον που απειλούμεθα απο τη νέα γεωπολιτική αστάθεια και απο την προοπτική της «παγκοσμιοποίησης» της ελεύθερης αγοράς που δεν αμφιβάλλω οτι θα εξακολουθήσει μεν να ειναι αγορά αλλά σύντομα θα πάψει να είναι ελεύθερη εάν δεν προσέξουν οι αρμόδιοι μια και εμφανίσθηκαν ήδη τα πρώτα συμπτώματα κρίσεως οπως ισχυρίζονται αυτοί που μιλούν για την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος και για τον καπιταλισμό που στρέφεται κατά του καπιταλισμού. Μπροστά σ’ αυτές τις προοπτικές η προσπάθεια για την συνεχώς στενότερη ευρωπαϊκή ενοποίηση καταλήγει να είναι μία ανάγκη. Και εάν η αρχική αιτία πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η κίνηση για την Ενωμένη Ευρώπη ηταν η οριστική αποφυγή άλλων ευρωπαϊκών πολέμων και η υπό καλυτέραν οικονομικήν κατάστασιν αντιμετώπιση του τότε σοβιετικού κινδύνου, σήμερα πλέον που η απειλή αυτή εξέλιπε αφού η «Καρχηδόνα» κατεστράφη η ευρωπαϊκή ενοποίηση επιβάλλεται και από την ανάγκη να ομιλεί η Ευρώπη από θέσεως ισχύος και έτσι να αντιμετωπίζει με επιτυχία την υπερατλαντική υπεροψία της Νέας Ρώμης. Είναι συνεπώς οχι μόνον φυσιολογική αλλά και αναγκαία η σε ορισμένο βαθμό συγχώνευση κρατών, λαών και εθνών και εκείνο που πρέπει να προσέξει κάθε λαός είναι να διατηρήσει, οσο μπορεί, ορισμένα απο τα χαρακτηριστικά του όχι μόνον για να διασωθούν αλλά, ει δυνατόν, για να επικρατήσουν στο νέο κοινωνικό σύνολο που θα προέλθη απο αυτή τη συγχώνευση. Και αυτό θα γίνει μόνον έαν τα χαρακτηριστικά αυτά χρησιμοποιηθούν ως μέσον προώθησης, οπου είναι δυνατόν, της προσπάθειας για την ενοποίηση. Καθ’ όσον αφορά τον ελληνικό λαό θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς οτι η Ορθοδοξία την οποίαν ο Huntington αναγνωρίζει - και του είμαστε ευγνώμονες - ως συστατικό της ταυτότητας του λαού μας, είναι ενα μέσον η χρησιμοποίηση του οποίου ενισχύει η τουλάχιστον διευκολύνει την προσπάθεια για ενοποίηση με ταυτόχρονη διατήρηση της φυσιογνωμίας των εις ένωσιν ερχομένων. Πράγματι Ορθοδοξία σημαίνει την κοινωνία εκείνη οπου οι μετέχοντες, χωρίς να αποβάλλουν την αυτοτέλειάν τους ως πρόσωπα ενοούνται στην κοινή προσπάθεια τους να προσεγγίσουν τον Θεόν. Τι καλύτερο παράδειγμα αλλά και πρότυπο για να φθάσουν οι ευρωπαϊκοί λαοί σε μία σωστή ένωση για να φτάσουν σ’ αυτή την Ευρώπη των πατρίδων ; Εδώ ομως είναι που ο Jacques Delors διαφωνεί λέγοντας - και αναρωτιέμαι γιατί το λέει -, οτι δηλ. η μεν «Ευρώπη ταυτίζεται εν μέρει με τον χριστιανισμό ταυτόχρονα όμως υπάρχει η ελευθερία της σκέψεως, ο αγνωστικισμός και ο αθεϊσμός». Θα ήθελα να ήξερα πόσοι αγνωστικιστές υπάρχουν στα εκατομμύρια των Ευρωπαίων. Εν όψει ομως αυτής της δυνατότητος οι έλληνες ευρίσκονται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα. Ποίον ; Τούτο : Στην Ενωμένη Ευρώπη αυτή την στιγμή η μόνη κατά βάσιν ορθόδοξη παρουσία είναι η Ελλάδα. Θα συνέφερε άραγε να ενισχυθή απο την χώρα μας η προσπάθεια εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ενωση της Αγίας Ρωσσίας με την πλούσια και μακρά ορθόδοξη παράδοση της, για να αποκτήσουμε μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ως σύμμαχο, έναν ομόθρησκο λαό ; Εάν ναι τότε επανερχόμεθα στις αρχές του 19ου αιώνος οταν η Ρωσσία ηταν μία απο τις Προστάτιδες Δυνάμεις της Ελλάδος. Αλλά τότε αυτή την ενίσχυση της ορθόδοξης παρουσίας με την είσοδο της Ρωσσίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, θα την πληρώσουμε με την υποχρέωση να αντιταχθούμε στην εισοδο της Τουρκίας στην Ενωση, διότι η Ρωσσία ουδέποτε θα συγκατατεθή σε αυτή. Αμεση συνέπεια θα ειναι η διατάραξη των σχέσεών μας με την Τουρκία, η οποία θα αξιώσει απομάκρυνση του Πατριαρχείου απο την Κωνσταντινούπολη και θα το διώξει. Και αυτό θα είναι η δεύτερη Μικρασιατική Καταστροφή, διότι το Πατριαρχείο θα χάσει τον Οικουμενικό του χαρακτήρα. Και ακόμα δεν εχω καταλάβει πως βρέθηκαν έλληνες πολιτικοί έχοντες μάλιστα και διακεκριμένη θέση στον πνευματικό χώρο οι οποίοι υπεστήριζαν μανιωδώς την άποψη οτι το Πατριαρχείον πρέπει να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη η στην Πάτμο η στον Αγιον Ορος. Αλλά δεν είναι μόνον ότι θα κινδυνεύσει το Πατριαρχείον. Είναι και κάτι άλλο. Την απομάκρυνση και μείωση της οικουμενικής ακτινοβολίας του Πατριαρχείου θα εκμεταλλευθεί η Ρωσσία υπο την διατυμπανιζομένην ιδιότητά της ως Τρίτης Ρώμης εις βάρος του Πατριαρχείου, το οποίον θα εχει μετατραπεί σε μια επαρχία της Ελλαδικής Εκκλησίας. Θα γίνει κάτι σαν τις Νέες Χώρες. Και ειναι γνωστόν οτι η Ρωσσία διάκειται περισσότερον ευμενώς προς τον πανσλαυϊσμό (και οι σλαυοι είναι ορθόδοξοι) παρά προς τον ελληνισμόν. Σε μια τέτοια περίπτωση το γένος των Ελλήνων μακροπρόθεσμα θα σβύσει μετά βεβαιότητος. Και αναρωτιέται κανείς μήπως πρέπει να ενισχυθεί αντιθέτως η προσπάθεια εισόδου στην Ενωμένη Ευρώπη της Τουρκίας με αντάλλαγμα την ελληνοτουρκική φιλία και ειρήνη ; Τότε όμως θα νοθευθεί μακροπρόθεσμα ο χριστιανικός χαρακτήρας των ευρωπαϊκών λαών, η ορθοδοξία θα αποδυναμωθεί μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο και ο μεν λαός μας θα χάσει την ιδιαιτερότητά του, ο δε απόδημος ελληνισμός θα χάσει το σημείον αναφοράς του, αφού ο μόνος δεσμός πλέον της Ελλάδος με τους Ελληνες της διασποράς είναι η θρησκεία. Αυτός ειναι ο ομφάλιος λώρος που θα κοπεί. Και έχει σημασία αυτό διότι οι ελληνες της διασποράς είναι η ζύμη που ολο το φύραμα ζυμοί. Το Γένος των Ελληνων θα αφανισθή. Ιδού το μεγάλο δίλημμα το οποίον δυσχεραίνει την χρησιμοποίηση της Ορθοδοξίας ως μέσον για την διατήρηση της φυσιογνωμίας μας στην Ενωμένη Ευρώπη στη νέα χιλιετία. Ανεξάρτητα όμως απο το δίλημμα αυτό η χρησιμοποίηση της ορθοδοξίας ως μέσου για την διατήρηση της φυσιογνωμίας μας, αλλά και για την επιβίωση αυτής της ίδιας στον ελλαδικό χώρο άρα και στην Ενωμένη Ευρώπη χρειάζεται και κάτι άλλο. Και έρχομαι στη σημασία της ορθοδοξίας στον ελληνικό χώρο. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε εμείς οι Ελληνες την αξία της Ορθοδοξίας αυτής καθ’ εαυτήν, για να εκτιμήσουμε την σημασία του ρόλου τον οποίον είναι σε θέση να διαδραματίσει σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο στον αιώνα που έρχεται. Φοβούμαι ότι η σύγχρονη «προοδευτική» διανόηση του τόπου βρίσκεται σε λάθος συχνότητα αφού κάνει ο,τι μπορεί για να μειώσει την αξία της Ορθοδοξίας επικαλούμενη το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, το οποίον παρερμηνεύει - σκόπιμα η όχι - για να το εξασφαλίσει μόνον υπερ των ετεροδόξων, αδιαφορώντας για τους ορθοδόξους οι οποίοι έχουν και αυτοί, κατά το Σύνταγμα, δικαίωμα στην θρησκευτικήν ελευθερία. Ετσι βλέπουμε καθημερινές διαμαρτυρίες για την ισχύουσα στην Ελλάδα νομοθεσία κατά του κακόπιστου προσηλυτισμού, ο οποίος απειλεί ευρέα στρώματα του ελληνικού λαού κυρίως από φανατικούς οπαδούς της θρησκευτικής κοινότητος των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Και πρέπει να σημειωθή, για να λέγεται όλη η αλήθεια και να μη παραμένουν αμφιβολίες τις οποίες εκμεταλλεύονται εντέχνως ορισμένοι, οτι η νομοθεσία αυτή έχει κριθεί, οτι είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα και με την Σύμβαση της Ρώμης για την προστασία των ανθρωπίνων ελευθεριών. Πέραν απο τον κίνδυνον αυτόν υπάρχει και ένας αλλος. Εννοώ την συστηματικήν πολεμικήν που γίνεται από ορισμένους οσον αφορά την θρησκευτική εκπαίδευση των ελληνοπαίδων. Το μάθημα των θρησκευτικών θεωρείται πλέον γι’αυτούς ξεπερασμένο, άχρηστο και επικίνδυνο ακόμα και για το δημοκρατικό πολίτευμα και ένας θεός ξέρει τι άκουσα από διάφορους, συνταγματολόγους και μη, επειδή εξεδόθησαν υπο την προεδρίαν μου δυο αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας με τις οποίες κατοχυρώνεται το μάθημα των θρησκευτικών κατά το ορθόδοξο δόγμα στα σχολεία ως υποχρεωτικό. Δεν ειναι επίσης λίγα αυτά που άκουσα επειδή δημοσιεύθηκε μία μελέτη μου σχετική με την οφειλόμενη προστασία των Μετεώρων, τα οποία διάφοροι επιχειρηματίες θέλησαν να μετατρέψουν για λόγους κερδοσκοπίας σε πάρκο αναψυχής τύπου Disneyland, η για την μελέτη μου σχετικά με το βουδδιστικό μοναστήρι που οικοδομήθηκε στις πύλες του Αγίου Όρους. Αλλά τι να πω και για την απαγόρευση καταχωρήσεως του θρησκεύματος στο δελτίο αστυνομικής ταυτότητας, απαγόρευση η οποία θα οδηγήσει σιγά-σιγά αλλά σταθερά σε θρησκευτικό αποχρωματισμό του λαού μας, γιατί η απαγόρευση αυτή δεν περιορίζεται μόνον στην αστυνομική ταυτότητα αλλα τείνει εις το να μη αναγράφεται το θρήσκευμα και σε άλλα έγγραφα οπως οι ληξιαρχικές πράξεις γεννήσεως. Εαν συνεχισθούν ολες οι πιο πάνω απαγορεύσεις εδω στον ελληνικό χώρο φοβούμαι οτι η επίδραση τους πάνω στη νεολαία θα είναι μοιραία, διότι οι νέες γενιές θα εγκαταλείψουν την θρησκεία των γονέων τους η θα παραμείνουν αδιάφορες και ο ελλαδικός χώρος σιγά-σιγά θα αποχρωματισθεί θρησκευτικά με άμεση συνέπεια να αποκοπεί ο ομφάλιος λώρος που συνδέει την Ελλάδα με τον απόδημο Ελληνισμό. Σε μια τέτοια περίπτωση, και παρά τις προβλέψεις του Runciman η Ορθοδοξία θα αφανισθεί και μαζύ με αυτήν θα αφανισθεί και το γένος των Ελλήνων. Να γιατί είναι ιδιαίτερα σημαντική, εν όψει της νέας χιλιετίας, η σημασία της Ορθοδοξίας. «Και ο έχων ωτα ακούειν ακουέτω». Τέλος θα ήθελα να τονίσω και μίαν άλλη παράμετρο του ζητήματος, η οποία αναφέρεται τόσον εις τον ευρωπαϊκόν γενικότερα, οσο και στον ελλαδικό ειδικότερα χώρον. Εννοώ την σημασία του Ισλάμ και την προοπτική μελλοντικής συμπεριφοράς του. Και επέστη η στιγμή να φέρω εις την δημοσιότητα μίαν πληροφορία η οποία έχει επιμελώς διατηρηθεί εκτός δημοσιότητος. Το έτος 2002 το Ευρωπαϊκόν Κοινοβούλιον εξέδωκε Ψήφισμα περί του οποίου ουδεμία εγένετο γνωστοποίησης. Εις το Ψήφισμα αυτό περιέχεται η εξής κρίσις : «Ο πολιτισμός της Ευρώπης στηρίζεται στον χριστιανισμόν, στον Ιουδαϊσμόν και εις το Ισλάμ». Κατά του Ψηφίσματος ουδεμία εγένετο διαμαρτυρία εκ μέρους της Ελληνικής Πολιτείας την εποχήν εκείνην. Η μόνη που διεμαρτυρήθη ητο η Εκκλησία της Ελλάδος. Θέλετε τώρα να θεωρήσω οτι ουδεμία σχέση υπάρχει μεταξύ του Ψηφίσματος αυτού και της αποφάσεως της τότε Κυβερνήσεως του ΠΑ.ΣΟ.Κ. να χορηγήσει άδεια ανεγέρσεως μεγαλοπρεπούς Τεμένους εις την Παιανίαν μετά Κέντρου Ισλαμικών Σπουδών ; Αφήνω σε σας να δώσετε την απάντηση. Το ενδεχόμενον να πλημμυρίση η Ευρώπη από μουσουλμάνους, εν όψει μάλιστα του κύματος της μετανάστευσης και του ενδεχομένου αποδοχής της Τουρκίας των 70 εκατομμυρίων εις την Ευρωπαϊκήν Ενωσιν το θεωρείτε απίθανο; Αφήνω σε σας να δώσετε την απάντηση. Ισως γι’ αυτό η γαλλική Εθνοσυνέλευση εψήφισεν νόμον με τον οποίον απαγορεύεται στις μουσουλμάνες μαθήτριες να φέρουν την γνωστή μαντίλα οταν πηγαίνουν στο σχολείο. Και θα έχετε παρατηρήσει οτι η σύζυγος του Τούρκου Πρωθυπουργού κ. Ερντογάν οταν συνοδεύει τον σύζυγόν της στις επίσημες εμφανίσεις της φέρει την μαντίλα για να δηλώσει την έμμονήν της εις το Ισλάμ. Και βεβαίως δεν είμαι εγώ εκείνος ο οποίος θα την κατηγορήσει γι’ αυτό διότι το να φορά η μουσουλμάνα την μαντίλα είναι εκδήλωση του ιερού δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας δια το οποίον εγώ αγωνίζομαι εμπράκτως εδώ και τριάντα χρόνια. Τονίζω όμως την συμπεριφορά αυτή της κ. Ερντογάν για να σημειώσω την αποφασιστικότητα και το πείσμα των μουσουλμάνων ακόμα και όταν θέτουν σε κίνδυνο με την συμπεριφορά τους την επίτευξη ουσιωδών γι’ αυτούς σκοπών, οπως η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Εν όψει ολων αυτών ευρίσκομαι εν αδίκω οταν ανησυχώ και αγωνιώ για το μέλλον της Ορθοδοξίας στην Ενωμένη Ευρώπη ; Την απάντηση και στο ερώτημα αυτό την αφήνω σε εσάς. Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ Δρ. Ν. Αναστάσιος Ν. Μαρίνος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Ε.Τ.
|
 |
|